Jump to content

Տերսիմի գաւառ

Գաւառ
Տերսիմի գաւառ
Երկիր Արեւմտեան Հայաստան
Հիմնադրուած է՝ 1879
Այլ անուանումներ Տերսիմ, Տորոս
Պաշտօնական լեզու Հայերէն, այլ
Ազգային կազմ Հայեր (մինչեւ Մեծ եղեռնը)[1], քիւրտեր
Կրօնական կազմ Քրիստոնեայ (մինչեւ Մեծ եղեռնը)[1], այլ
Տեղաբնականուն Տերսիմցի

Տերսիմ (Քարաժայռ), գաւառ, ձորապետութիւն Արեւմտեան Հայաստանի մէջ, Խարբերդի վիլայեթի մէջ։ Կեդրոնը Խոզաթ գիւղաքաղաքն էր։ Միւս նշանաւոր քաղաքներն էին Մեծկերտը եւ Չարսանճաքը։

Աշխարհագրութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ունի լեռնային տարածք։ Գաւառի արեւմուտքի եզրին է Եփրատը, իսկ արեւելքէն` Փերի գետերով, հիւսիսէն` Բիւրակն-Մնձուրեան լեռներով, իսկ հարաւ-արեւմտեան մասով սահմանակից է Խարբերդի գաւառին:

Գաւառի տարածքով կը բարձրանան լեռներ, որոնք այն վերածեր են բարդ լեռնաշխարհի մը։

Տարածքի մեծագոյն մասը անտառածածկ է։ Տերիսմը հարուստ է գետերով եւ սառնորակ աղբիւրներով։

Ունի բազմազան կլիմայ։

Տերսիմ գաւառի մասին յիշատակութիւններ կան Բարձր Հայքին մէջ: Այն նոյնացուցեր են Տերսիմին հետ։

Մինչեւ XIX դարու 70-ական թուականները Տերսիմը եղեր է նահանգ, ուր գոյութիւն ունէր քրտական ձորապետութիւն` հիւքմենութիւն։

1878 թուականին Սուլթանի հրամանով Տերսիմը որպէս գաւառ միացուած է Խարբերդի վիլայեթին:

Տերսիմը սկիզբը եղեր է հայաբնակ, այնուհետեւ այստեղ բնակութիւն հաստատեցին մեծ թիւով հայեր։ Գիւղերէն շատերը պահպանեցին իրենց հայկական անուանումերը` Ագրակ, Աղաջուր, Արտապետ, Գնելի, Դաշտակ, Թթենիկ, Լորենիկ, Կամիրքար, Սրբիյան (Սուրբ Օհան), Վարիգեղ, Պսկավանք, Պառվագրակ, Պառաւ։

Մինչեւ 1915 թուականի Մեծ եղեռնը Տերսիմն ունէր 200 000 բնակչութիւն, որուն 45 %-ը հայեր էին, իսկ մնացածը քիւրտեր։ Քիւրտերը համերաշխ ապրեր են հայերու հետ եւ Եղեռնի տարիներուն 1000-աւոր հայերու կեանք փրկեր են անոնց ռուսական զօրքերուն յանձնելով։

Տեղի հայութիւնը սասունցիներու նման քաջ եղեր է եւ XVII դարից սկսած յաճախակի պատերազմ վարեր է Թուրքիայի դէմ։

Բնակչութիւնը կը զբաղուէր անասնապահութեամբ եւ երկրագործութեամբ։

Օգտակար հանածոներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Գաւառակն ունէր նաֆթի զգալի պաշարներ, կերակուրի աղ, հանքային ջուրեր, բնական շինանիւթեր։

Պատմամշակութային կառոյցներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Տերսիմն ունէր տասնեակ հայկական յուշարձաններ` վանական համալիրներ, եկեղեցիներ, բերդերի ու քաղաքներու աւերակներ։

Վարչական բաժանում

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1878 թուականին Տերսիմն ունէր հետեւեալ գաւառակները.[1]

Ծանօթագրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. 1,0 1,1 1,2 «Հայաստանի եւ յարակից շրջաններու տեղանուններու բառարան», հտ 2, էջ 93-94

Կաղապար:Տերսիմի գաւառ Կաղապար:Խարբերդի վիլայեթ