Սուրբ ՅովհաննԷս եկեղեցի (Տող)

Սուրբ ՅովհաննԷս եկեղեցի
Սուրբ ՅովհաննԷս եկեղեցի;
Հիմնական տեղեկութիւններ
Տեղագրութիւն	Տող
Տարածաշրջան	Արցախի Հանրապետութիւն
Ճարտարապետական նկարագրութիւն
Առանձնայատկութիւններ

Սուրբ ՅովհաննԷս եկեղեցի, Հայ առաքելական եկեղեցւոյ տաճար Արցախի Հանրապետութեան Հադրութի շրջանի Տող գիւղի կեդրոնը։ Ներկայիս կը գտնուի բարւոք վիճակի մէջ։

Իր համաչափութեան եւ ընդհանուր յատկանիշներով նման է Արցախի Հանրապետութեան Ասկերանի շրջանի Աւետարանոց գիւղի 1651 թուականին կառուցուած Սուրբ Աստուածածին եկեղեցին, սակայն յատակագծային եւ ծաւալատարածական յօրինուածքով աւելի շատ նման է վաղ շրջանի բասիլիկ եկեղեցիներուն։

Ճարտարապետութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Եկեղեցի[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Կառուցուած է խիստ թեքադիր տեղանքի վրայ։ Հիւսիսային պատը իր բարձրութեան կէսի չափով խրուած է ժայռի մէջ, իսկ հարաւային պատը ամբողջութեամբ բաց է՝ կ'երեւին հիմքերը։ Որով պայմանաւորուած է, որ հիւսիսային պատի վրայ բացուածքը մէկն է, իսկ հարաւայինը՝ 3-ը։ Արեւմտեան պատի արտաքինը շարուած է սրբատաշ քարերով, իսկ միւս պատերը՝ կիսամշակ քարերէն։

Եկեղեցւոյ ծածկը յենուած է չորս սիւներու վրայ, որոնք կառուցուած են Կավաքի քարհանքի քարերով։ Այն ունի 12,9 x 21,7 մ չափեր։

Թաղակապ առաստաղը բարձր է, այդ իսկ պատճառով տանիքի թեքութիւնները համեմատաբար մեծ են։ Այդ թեքութեան շնորհիւ կիսակլոր ելուստներով ծածկասալերը մէկը միւսին վրայ նստած են եւ կը կազմեն ընդհանուր անջրանցիկ մակերեւոյթ մը։

Եկեղեցին ունի քարէ խաչկալ, որու վրայ կայ ընդարձակ արձանագրութիւն

«ԹՎԻՆ։ ՌՃՁԵ (1736 թուական)։ Այս սուրբ Ոհանէս եկեղեցուս գլուխն նորոգեց Ղուկազ վարդապետի որդի Մէլիք Եկանն․ յիշատակ է հոգոյն իւրոյ․ ով կարդայ մեկ բերան Աստուած ողորմի ասէ»:

- - Մ.Բարխուդարեան, Արցախ, Պաքու, 1895, էջ 74

Ըստ Մակար եպիսկոպոս Բարխուդարեանի Սուրբ ՅովհաննԷս եկեղեցին կառուցուեր է 13-րդ դարուն։^[1] Տողի Սուրբ ՅովհաննԷս եւ Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցիներուն շատ աւելի հնագոյն սրբավայրի գոյութիւնը հաստատող իրական ապացոյցներ։ Երկու եկեղեցիներուն մէջ ալ բեմի աջ կողմին, խորանի մուտքի դիմաց, դահլիճի մակարդակէն քիչ բարձր՝ կը նշմարուի հաստահեղոյս սիւնի խարիսխի զանգուած։

Եկեղեցու միակ մուտքը արեւմտյան կողմից է։ Այն բացվում է դեպի պարսպապատ բակ։ Բակի հարավարեւմտյան անկյունում շրջանաձեւ աշտարակն է։ Աշտարակից երեւում է գյուղի համայնապատկերը։

Բակ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Բակին մէջ պահպանուեր են բազմաթիւ տապանաքարեր, որոնք ունին արժէքաւոր վիմագրութիւններ։ Տապանաքարերու արժէքը ոչ միայն արձանագրութիւններն են, որոնք կը վկայեն պատմական յատկապէս դէմքերու ու դէպքերու մասին, այլեւ բարձրարուեստ քանդակազարդերը, որոնք հնարաւորութիւն կու տան պատկերացնելու երկրամասի բնակիչներու մշակութային-գեղարուեստական պատկերացումներու եւ ազգագրական առանձնայատկութիւններու ընդհանուր պատկերը։

Մատուռ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Գրականութեան մէջ կը վկայէ, որ եկեղեցւոյ հիւսիս-արեւմտեան պատին կից եղեր է նեղ ու երկար մատուռ։ Այն կը հանդիսանայ դամբարան։ Այնտեղ ամփոփուած են եղեր մելիքներն ու մելիքազուններն, այդ թիւին մէջ եւ Մելիք Եկանն ու անոր որդին Մելիք Եսային։^[2] Ներկայիս մատուռ-դամբարանատունն՝ կարելի է ըսել եկեղեցւոյ գաւիթը, չէ պահպանուեր։