Նոր Հեմփշայր
Կաղապար:Տեղեկաքարտ ԱՄՆ Նահանգներ Նոր Հեմփշայր կամ Նոր-Հեմփշիր[1] (անգլերէն՝ New Hampshire), ոչ մեծ նահանգ[2] ԱՄՆ-ի հիւսիս-արեւելքին Նոր-Անգլիա շրջանին մէջ։ Բնակչութիւնը կը կազմէ 1.318.194 մարդ (2011 թ.)։ Ոչ պաշտօնական անուանումը «Գրանիտէ նահանգ» է։ Նահանգի մայրաքաղաքը Քոնքորտն է, ամենամեծ քաղաքը՝ Մանչեսթըրը: Մեծ Բրիտանիայէն անկախացած առաջին նահանգն է երկրին մէջ։ Նահանգի նշանաբանն է. «Ապրիր ազատ կամ մահացիր:» (անգլերէն՝ Live free or die)։
Պատմութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
.jpg)
Նոր Հեմփշիր գաւառը հիմնուած է 1623 թուականին բրիտանացի առաջնորդ մը Ճոն Մեյսոնի կողմէ։ Նահանգը իր անունը ստացած է ի պատիւ անգլիական Հեմփշիր կոմսութեան։ Անկախութեան համար պատերազմի ժամանակ Նոր Հեմփշիրը դարձաւ 13 սիւներէն մէկը, որոնք դրուեցան բրիտանական տիրապետութեան դէմ, եւ առաջին նահանգը, որ անկախ հռչակուեցաւ։ Նահանգի մայրաքաղաք Քոնքորտը անցեալին, յայտնի էր Ռամֆորդ եւ Պենակուկ անուններով։
Աշխարհագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Նոր Հեմփշիրը աւանդաբար կը մտնէ Նոր Անգլիա պատմամշակութային շրջանի կազմին մէջ։ Հիւսիսէն նահանգը սահմանակից է կանադական Քվեբեկ գաւառին, արեւելքէն՝ Մեն նահանգին եւ Ատլանտեան Ովկիանոսին, հարաւէն՝ Մասաչուսեթսին, արեւմուտքէն՝ Վերմոնտին: Նոր Հեմփշիրի մակերեսը 24.217 կմ² է (46-րդը երկրին մէջ)։ Նահանգի՝ Ատլանտեան ովկիանոսին ափամերձ հատուածը 29 քմ. է։
Հիւսիսին մէջ կը գտնուին Սպիտակ լեռները, որ յայտնի զբոսաշրջական կեդրոն են, իսկ Նոր Հեմփշիրի միջնամասին մէջ տեղակայուած է Նորանգլիական բարձրութիւնը, հարաւ-արևելքին մէջ՝ մերձովկիանոսեան ցած վայրը։ Կլիման ունի մայրցամաքային բնոյթ՝ տաք, կարճատեւ ամառ, եւ ցուրտ, բաւականին խստաշունչ, ձնառատ ու քամոտ ձմեռ։ Նահանգի գլխաւոր գետերն են Քոնեկտիկուտը և Մերիմակը, որոնց ջերմուժը կ'օգտագործուի ՋԷԿ-երու կողմէ։ Մեծագոյն լիճը Ուիննիպեսոկին է։
Տնտեսութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Աւանդոյթի համաձայն՝ նահանգի արդիւնաբերութիւնը կը հիմնուի ՋԷԿ-երի ջերմուժի վրայ։ 19-րդ դարուն, երբ Նոր Հեմփշիրի մէջ սկսաւ զգայուն արդիւնաբերութիւնը, մեծ դրամագլուխն ուղղուեցաւ դէպի ալրաղացը,հագուստեղէնի եւ կաշիէ կօշկեղէնի արտադրութիւնը։ 20-րդ դարու վերջին անոնց փոխարինեց մեքենաշինութիւնը, ինչպէս նաեւ ելեկտրոնիկայի արտադրութիւնը։ Այսօր Նաշուա քաղաքը կը մասնագիտանայ օպտիկայի, Պորթսմութը` ինքնաշարժի մասերու եւ ծովային նաւերու արտադրութեան վրայ:
Գիւղատնտեսութեան մէջ կը գերակշռեն անասնաբուծութիւնը, թռչնաբուծութիւնը, ջերմոցային տնտեսութիւնը` մասնագիտանալով լոռամարգիի եւ հապալասի արտադրութեամբ։
Միակ ովկիանոսային նաւահանգիստը Պորթսմութն է։ Բնակչութեան զգալի մասը (մինչեւ 15%) զբաղած է սպասարկման եւ զբօսաշրջութեան ոլորտին մէջ։
Բնակչութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ռասայական կազմ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Բնակչութեան բաշխումը ըստ ռասայական յատկանիշի.
- Սպիտակներ - 93,9 %
- ֆրանսական եւ ֆրանկոկանադական ծագում ունեցողներ - 24,5 %
- իռլանտական ծագում ունեցողներ - 21,5 %
- անգլիական ծագում ունեցողներ - 17,6 %
- իտալական ծագում ունեցողներ - 10,3 %
- գերմանական ծագում ունեցողներ - 8,4 %
- ափրոամերիկացիներ — 1,1 %
- հնդկացիներ — 0,2 %
- ազիաթներ — 2,2 %
Կրօնական Կազմ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Նոր Հեմփշիրի մէջ ապրողներու գրեթէ 72%-ն իրեն կը համարէ քրիստոնեայ, բացի այդ այստեղ բաւական մեծ թիվ կը կազմեն բապտիստները (6 %), մեթոդիստները (3 %), Քրիստոնէական միացեալ եկեղեցւոյ ծառաները (6 %) եւ այլ կրօնական ճիւղաւորումներ՝ ներառեալ մորմոնները, ադուենտիստները եւ այլն։ Ապրողներու մօտ 17%-ն իրենց կը համարեն աթեիստ:
Բնակչութեան Աճ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Նահանգի բնակչութիւնը տարիներով[3]
| Տարեթիւ | Թուաքանակ |
|---|---|
| 1790 | 141885 |
| 1800 | 183858 |
| 1810 | 214460 |
| 1820 | 244155 |
| 1830 | 269328 |
| 1840 | 284574 |
| 1850 | 317976 |
| 1860 | 326073 |
| 1870 | 318300 |
| 1880 | 346991 |
| 1890 | 376530 |
| 1900 | 411588 |
| 1910 | 430572 |
| 1920 | 443083 |
| 1930 | 465293 |
| 1940 | 491524 |
| 1950 | 533242 |
| 1960 | 606921 |
| 1970 | 737681 |
| 1980 | 920610 |
| 1990 | 1109252 |
| 2000 | 1235786 |
| 2010 | 1316470 |
Կրթութիւն եւ Գիտութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Հանովերի մէջ կը գտնուի ԱՄՆ-ի ամենահին համալսարաններէն մէկը։
Արտաքին Յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- Official State Website/ Նահանգի կառավարութեան պաշտօնական կայքը (անգլ.)
- New Hampshire Historical Society/ Նոր-Հեմփշիրի պատմաբաններու միութիւն (անգլ.)
- The New Hampshire Almanac/ Նոր-Հեմփշիրի ալմանախ (անգլ.)
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ Атлас мира. Карта «Соединённые Штаты Америки» (масштаб 1:11 400 000). — Роскартография, 2010. — С. 168-169. — ISBN 978-5-85120-295-7
- ↑ Атлас мира. Указатель географических названий. — Роскартография, 2010. — С. 233. — ISBN 978-5-85120-295-7
- ↑ Resident Population Data։ «Resident Population Data – 2010 Census»։ 2010.census.gov։ US Census Bureau։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ December 20, 2012-ին։ արտագրուած է՝ December 24, 2012