Նոր Հեմփշայր

Նահանգ
Նոր Հեմփշայր
անգլերէն՝ State of New Hampshire
Դրօշակ


Live Free or Die
Երկիր  Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ[1]
Ներքին բաժանում Բելկնապ շրջան?[2], Քարոլ շրջան?[3], Չեշիր շրջան?[4], Քոոս շրջան?[5], Գրաֆտոն շրջան?[6], Հիլսբորու շրջան?[7], Մերիմակ շրջան?[8], Ռոքինգհեմ շրջան?[9], Ստրաֆորդ շրջան?[10] եւ Սուլիվան շրջան?[11]
Governor of New Hampshire? Chris Sununu?
Օրէնսդրական մարմին New Hampshire General Court?
Հիմնադրուած է՝ 21 Յունիս 1788
Տարածութիւն 24 214,0 քմ²
ջրայինը 4,24 տոկոս
ԲԾՄ 305 մեթր
Պաշտօնական լեզու անգլերէն
Բնակչութիւն 1 377 529 մարդ (1 Ապրիլ 2020)[12]
Կը գտնուի ափին Ատլանտեան Ովկիանոս
Ժամային գօտի Հիւսիս-ամերիկեան ժամային գօտի եւ Ամերիկա/Նյու Յորք?
Անուանուած է Հեմփշիր?
Մականուն The Granite State
Պաշտօնական կայքէջ nh.gov(անգլերէն)

Նոր Հեմփշայր կամ Նոր-Հեմփշիր[13] (անգլերէն՝ New Hampshire), ոչ մեծ նահանգ[14] ԱՄՆ-ի հիւսիս-արեւելքին Նոր-Անգլիա շրջանին մէջ։ Բնակչութիւնը կը կազմէ 1.318.194 մարդ (2011 թ.)։ Ոչ պաշտօնական անուանումը «Գրանիտէ նահանգ» է։ Նահանգի մայրաքաղաքը Քոնքորտն է, ամենամեծ քաղաքը՝ Մանչեսթըրը: Մեծն Անգլիայէն անկախացած առաջին նահանգն է երկրին մէջ։ Նահանգի նշանաբանն է. «Ապրիր ազատ կամ մահացիր:» (անգլերէն՝ Live free or die

Պատմութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Նոր Հեմփշիր գաւառը հիմնուած է 1623 թուականին բրիտանացի առաջնորդ մը Ճոն Մեյսոնի կողմէ։ Նահանգը իր անունը ստացած է ի պատիւ անգլիական Հեմփշիր կոմսութեան։ Անկախութեան համար պատերազմի ժամանակ Նոր Հեմփշիրը դարձաւ 13 սիւներէն մէկը, որոնք դրուեցան բրիտանական տիրապետութեան դէմ, եւ առաջին նահանգը, որ անկախ հռչակուեցաւ։ Նահանգի մայրաքաղաք Քոնքորտը անցեալին, յայտնի էր Ռամֆորդ եւ Պենակուկ անուններով։

Աշխարհագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Նոր Հեմփշիրը աւանդաբար կը մտնէ Նոր Անգլիա պատմամշակութային շրջանի կազմին մէջ։ Հիւսիսէն նահանգը սահմանակից է կանադական Քվեբեկ գաւառին, արեւելքէն՝ Մեն նահանգին եւ Ատլանտեան Ովկիանոսին, հարաւէն՝ Մասաչուսեթսին, արեւմուտքէն՝ Վերմոնտին: Նոր Հեմփշիրի մակերեսը 24.217 կմ² է (46-րդը երկրին մէջ)։ Նահանգի՝ Ատլանտեան ովկիանոսին ափամերձ հատուածը 29 քմ. է։

Հիւսիսին մէջ կը գտնուին Սպիտակ լեռները, որ յայտնի զբոսաշրջական կեդրոն են, իսկ Նոր Հեմփշիրի միջնամասին մէջ տեղակայուած է Նորանգլիական բարձրութիւնը, հարաւ-արեւելքին մէջ՝ մերձովկիանոսեան ցած վայրը։ Կլիման ունի մայրցամաքային բնոյթ՝ տաք, կարճատեւ ամառ, եւ ցուրտ, բաւականին խստաշունչ, ձնառատ ու քամոտ ձմեռ։ Նահանգի գլխաւոր գետերն են Քոնեկտիկուտը եւ Մերիմակը, որոնց ջերմուժը կ'օգտագործուի ՋԷԿ-երու կողմէ։ Մեծագոյն լիճը Ուիննիպեսոկին է։

Տնտեսութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Աւանդոյթի համաձայն՝ նահանգի արդիւնաբերութիւնը կը հիմնուի ՋԷԿ-երի ջերմուժի վրայ։ 19-րդ դարուն, երբ Նոր Հեմփշիրի մէջ սկսաւ զգայուն արդիւնաբերութիւնը, մեծ դրամագլուխն ուղղուեցաւ դէպի ալրաղացը,հագուստեղէնի եւ կաշիէ կօշկեղէնի արտադրութիւնը։ 20-րդ դարու վերջին անոնց փոխարինեց մեքենաշինութիւնը, ինչպէս նաեւ ելեկտրոնիկայի արտադրութիւնը։ Այսօր Նաշուա քաղաքը կը մասնագիտանայ օպտիկայի, Պորթսմութը` ինքնաշարժի մասերու եւ ծովային նաւերու արտադրութեան վրայ:

Գիւղատնտեսութեան մէջ կը գերակշռեն անասնաբուծութիւնը, թռչնաբուծութիւնը, ջերմոցային տնտեսութիւնը` մասնագիտանալով լոռամարգիի եւ հապալասի արտադրութեամբ։

Միակ ովկիանոսային նաւահանգիստը Պորթսմութն է։ Բնակչութեան զգալի մասը (մինչեւ 15%) զբաղած է սպասարկման եւ զբօսաշրջութեան ոլորտին մէջ։

Բնակչութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ռասայական կազմ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Բնակչութեան բաշխումը ըստ ռասայական յատկանիշի.

Կրօնական Կազմ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Նոր Հեմփշիրի մէջ ապրողներու գրեթէ 72%-ն իրեն կը համարէ քրիստոնեայ, բացի այդ այստեղ բաւական մեծ թիվ կը կազմեն բապտիստները (6 %), մեթոդիստները (3 %), Քրիստոնէական միացեալ եկեղեցւոյ ծառաները (6 %) եւ այլ կրօնական ճիւղաւորումներ՝ ներառեալ մորմոնները, ադուենտիստները եւ այլն։ Ապրողներու մօտ 17%-ն իրենց կը համարեն աթեիստ:

Բնակչութեան Աճ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Նահանգի բնակչութիւնը տարիներով[15]

Տարեթիւ Թուաքանակ
1790 141885
1800 183858
1810 214460
1820 244155
1830 269328
1840 284574
1850 317976
1860 326073
1870 318300
1880 346991
1890 376530
1900 411588
1910 430572
1920 443083
1930 465293
1940 491524
1950 533242
1960 606921
1970 737681
1980 920610
1990 1109252
2000 1235786
2010 1316470

Կրթութիւն եւ Գիտութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Հանովերի մէջ կը գտնուի ԱՄՆ-ի ամենահին համալսարաններէն մէկը։

Արտաքին Յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. archINFORM — 1994.
  2. ԱՄՆ Բնակչության մարդահամարի բյուրո — 1902.
  3. ԱՄՆ Բնակչության մարդահամարի բյուրո — 1902.
  4. ԱՄՆ Բնակչության մարդահամարի բյուրո — 1902.
  5. ԱՄՆ Բնակչության մարդահամարի բյուրո — 1902.
  6. ԱՄՆ Բնակչության մարդահամարի բյուրո — 1902.
  7. ԱՄՆ Բնակչության մարդահամարի բյուրո — 1902.
  8. ԱՄՆ Բնակչության մարդահամարի բյուրո — 1902.
  9. ԱՄՆ Բնակչության մարդահամարի բյուրո — 1902.
  10. ԱՄՆ Բնակչության մարդահամարի բյուրո — 1902.
  11. ԱՄՆ Բնակչության մարդահամարի բյուրո — 1902.
  12. 2020 թվականի ԱՄՆ մարդահամար / խմբ. ԱՄՆ Բնակչության մարդահամարի բյուրո
  13. Атлас мира. Карта «Соединённые Штаты Америки» (масштаб 1:11 400 000). — Роскартография, 2010. — С. 168-169. — ISBN 978-5-85120-295-7
  14. Атлас мира. Указатель географических названий. — Роскартография, 2010. — С. 233. — ISBN 978-5-85120-295-7
  15. Resident Population Data։ «Resident Population Data – 2010 Census»։ 2010.census.gov։ US Census Bureau։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ December 20, 2012-ին։ արտագրուած է՝ December 24, 2012