Մարգարէն

«Մարգարէն» (անգլերէն՝ The Prophet) գիրքը՝ Ճըպրան Խալիլ Ճըպրանի (անգլերէն՝ Kahlil Gibran) հեղինակութեամբ՝ կը համարուի համաշխարհային գրականութեան գլուխ-գործոցներէն մէկը, ուր հեղինակը հանճարեղ եւ ինքնատիպ մօտեցումով, բանաստեղծական դարձուածքներով եւ գեղեցիկ մեկնաբանութիւններով կը քննարկէ ընկերային եւ բարոյական կեանքի, ինչպէս նաեւ հաւատքի ու հոգեւոր արժէքներու բազմազան ու բազմաբնոյթ երեսակները:

Գիրքի Նիւթը

Գիրքին հերոսը՝ Մարգարէն է, «ընտրեալ» Ալ Մուսթաֆան, որ պիտի լքէ Օրֆալիս քաղաքը եւ այս առիթով, զինք հրաժեշտ տալու եկած բազմութեան կը խօսի սիրոյ  եւ ամուսնութեան, զաւակներու, աշխատանքի, ցաւի, ուրախութեան եւ տրտմութեան, առեւտուրի, օրէնքի եւ ազատութեան, բանականութեան եւ ցանկութեան, ինքնաճանաչման, բարիի եւ չարի, աղօթքի եւ հաճոյքի, գեղեցկութեան, կրօնի, մահուան եւ հրաժեշտի մասին եւ իւրաքանչիւրի պարագային՝ կը ներկայացնէ ընկերութեան մէջ տարածում գտած երեւոյթները, ապա պատկերաւոր լեզուով կը խօսի նոր մօտեցումներու եւ կաղապարուած մտածելակերպերէ դուրս դրոյթներու մասին: Գիրքը յեղափոխական ու մարգարէական է այս իմաստով ու կու գայ կարծրատիպերը կոտրելու եւ հոգեկան ու բարոյական նոր արժէքներով յատկանշուած ընկերութիւն մը ստեղծելու գաղափարներով, հեռու ցուցադրական կամ անձնասիրական մօտեցումներէ, ուր մարդ իր ինքնուրոյն անհատականութիւնը պահելով հանդերձ՝ իր անձը, սէրն ու հաւատքը՝ իր ընտանիքին, զաւակներուն, աշակերտներուն եւ հանրութեան հետ կը կիսէ, առանց սակայն անոնց մէջ ամբողջովին ձուլուելու եւ անէանալու:

Այս իմաստով, Ճըպրան Խալիլ Ճըպրանի գիրքը իմաստութեան անհրաժեշտ ընթերցում է՝ յոյսի ու յուսալքութեան, իմաստի եւ ունայնութեան, սիրոյ եւ ատելութեան, եսասիրութեան եւ անձնազոհութեան, պատրանքի եւ իրականութեան միջեւ տուայտող, կեանքի ու ժամանակի իմաստը որոնող եւ մարդկային յարաբերութիւններու անձնապաշտ ու եսակեդրոն իրականութիւնը դիմակայող անհատին համար: Հետեւաբար, իր անմիջական ու բնազդային կարիքներէն անդին անցնելու գոյապաշտական եւ համամարդկային մղձաւանջը ապրող ընթերցողին համար՝ ոգեշնչող ու գօտեպնդիչ գիրք մըն է իրապէս, զգայնութիւններու, ոգեղէնութեան եւ միսթիք շղարշի մը ընդմէջէն մարդու հոգիին, յոյզերուն եւ միտքին հետ հաղորդակցող ու հաղորդուող:

Եւ միասնաբար կանգնեցէք, սակայն ո՛չ շատ մօտ իրարու, Քանզի տաճարի սիւները՝ իրարմէ հեռու կը կանգնին, Եւ կաղնիի ծառն ու նոճին՝ իրարու շուքին տակ չեն աճիր:

Հրատարակութիւն եւ թարգմանութիւններ

1923 թուականին Ալֆրետ Ա. Քնոփֆը տպագրածլ է «Մարգարէ»-ի 2000 օրինակ, որմէ կրցած է վաճառել 1159-ը։ Յաջորդ տարի գիրքի պահանջարկը կրկնապատկուած է, իսկ մէկ տարի անց աւելցած է եւս երկու անգամ։ Անկէ ետք ամէն տարի գիրքի վաճառքի ծաւալը կայուն կերպով աճած է։ 1935 թուականին վաճառուած է 12.000 օրինակ, 1961 թուականին վաճառքի ծաւալը հասած է 111.000-ի, իսկ 1965 թուականին արդէն հասած է 240.000-ի։ 1957 թուականին գիրքի վաճառքը հասած է միլիոն օրինակի։

«Մարգարէն» թարգմանուած է աւելի քան 40 տարբեր լեզուներով եւ երբեք չէ դադրած վերահրատարկուելէ։ 2021 թուականին վաճառուած էր «Մարգարէի» աւելի քան ինը միլիոն օրինակ։

Ազդեցութիւն

Մարոնիական կաթոլիկ եկեղեցւոյ հետեւորդներու ընտանիքին մէջ ծնած ըլլալով՝ Խալիլ Ճըպրանը կը գտնուէր ո՛չ միայն իր կրօնի, այլ նաեւ՝ իսլամի ու սուֆիզմի միստիցիզմի ազդեցութեան տակ։ Լիբանանեան արիւնալի պատմութեան մասին անոր գիտելիքը ամրացուցած էր իր հաւատքը կրօնի հիմնարար միասնականութեան վերաբերեալ։ Ատոր նպաստած են նաեւ իր ծնողները, որոնք իրենց տան մէջ կ'ընդունէին տարբեր կրօններու երկրպագող հիւրեր։ Ճըպրանի համեմատութիւններն ու զուգահեռները հիմնուած են նաեւ Ուիլիըմ Պլեյքի աշխատութիւններուն, Ուոլթ Ուիթմընի եւ Ռալֆ Ուալտօ Էմըրսընի տեսական այնպիսի գաղափարներուն վրայ, ինչպիսիք են վերամարմնաւորումն ու «Բարձրագոյն հոգին»։ Ճըպրանի աշխատանքին վրայ ազդեցութիւն ունեցած են իսլամական եւ արաբական արուեստը, եւրոպական դասականութիւնը (յատկապէս, Լէոնարտօ տա Վինչին) եւ ռոմանթիզմը (Պյելքը եւ Օկիւսթ Ռոտընը), բրեռաֆայելիդներու ստեղծագործութիւնը, ինչպէս նաեւ՝ իր ժամանակակից սիմվոլիզմն ու սիւրռեալիզմը։ Ճըպրանը նաեւ սերտօրէն կապուած էր պահայի հաւատին հետ։ Ճըպրանի ծանօթուհիներէն մէկը, Ժուլիէթ Թոփսընը կը յիշէր, որ Ճըպրանը ծանօթացած էր պահայի հաւատի հիմնադիրներէն մէկուն՝ Ապտիւլ Պահայի հետ, վերջինիս՝ արեւմտեան երկիրներով ճամբորդելու ընթացքին։ 1912 թուականի Ապրիլին Ճըպրանը իր հետ անձամբ հանդիպումէն առաջ, գիշերը չէր կրցած քնանալ։ Ճըպրանը նաեւ աւելի ուշ պատմած է Թոմփսընին, որ Ապտիւլ Պահայի մէջ ինքը «տեսած է անտեսանելին եւ լիացած է»։

«Մարգարէն» գիրքին վրայ հեղինակը սկսած է աշխատիլ 1912 թուականին, երբ «ստացած է իր կղզիի Աստուծոյ համար առաջին մոթիֆը»^p165։

Հեղինակային իրաւունք

Գիրքը դարձած է ԱՄՆ հանրային սեփականութիւնը 2019 թուականի Յունուար 1-ին։ Անիկա նաեւ կը համարուի Եվրամիութեան, Քանատայի, Ռուսաստանի, Հարաւափրիկեան Հանրապետութեան եւ Աւստրալիայի հանրային սեփականութիւնը։ Ճըպրանը կտակած է, որ իր մահէն յետոյ իր գիրքի հեղինակային իրաւունքները պատկանելու են իր հայրենի Պիշարի քաղաքին, Լիբանանի մէջ։ 1935 թուականին Պիշարիի մէջ ստեղծուած է Ճըպրանի ազգային կոմիտէն, որ կը տնօրինէ Ճըպրանի թանգարանը։ Այս ոչ առեւտրային կազմակերպութեան կը պատկանին Ճըպրանի գրականութեան ու ձեռագրերի սեփականութեան բացառիկ իրաւունքները։

2009 թուականին կոմիտէն ըստ «Մարգարէն» գիրքի մոթիֆներուն ֆիլմ ստեղծելու բացառիկ իրաւունքները փոխանցած է ԱՄՆ-ի մէջ գործող The Prophet, LLC ընկերութեան։

Շարունակութիւն

«Մարգարէն» գիրքի շարունակութիւնը կը համարուի «Մարգարէի այգին», որ հրատարակուած է հեղինակի մահէն յետոյ, 1933 թուականին։ «Մարգարէի այգին» կը պատմէ Ալմուստաֆի զրոյցներուն մասին, զորս ունեցած է իր ինը հետեւորդներուն հետ, իր վերադարձէն յետոյ։

Աղբիւրներ

• 1973. The Prophet by Kahlil Gibran; Published by Alfred A Knopf, Inc.; A Borzoi (hardcover) Book, ASIN: B004S0ZKJO

Արտաքին յղումներ

• «Մարգարէն» Անգլերէն տարբերակ