Հայրապետովեան թատրոն

Հայրապետովեան թատրոն ռուս.՝ Гайрабетовский театр

Հայրապետովյժեան թատրոնի փայտէ շէնքը
Հիմնադիրներ	Կարապետ Հայրապետով, Մարք Դրաշկովիչ
Երկիր	Ռուսական Կայսրութիւն
Գտնվելու վայրը	Նոր Նախիջեւան
Հիմնադրման թուական	1862
Անուանուած է	Կարապետ Հայրապետով
Փակման թուական	1896
Կայք

Հայրապետովեան թատրոն (ռուս.՝ Гайрабетовский театр), նախկին թատրոն Նոր Նախիջեւանի մէջ (այժմ` Դոնի Ռոստովի Պրոլետարսկի շրջանի կազմին մէջ)։ Գտնուած է Բոլշաեա Սադովաիա փողոցի եւ Նիքոլաեւեան նրբանցքի (այժմ` Սեմաշկոյի նրբանցք) խաչմերուկին մէջ։ Շէնքը գոյատեւած է 1862-1896 թուականներուն։

Պատմութիւն

1862-ի աշնանը քաղաքագլխու նախաձեռնութեամբ տեղի մեծահարուստ բնակիչներ Կ. Մ. Հայրապետովը, Ի. Ի. Գրիբանովը եւ Մ. Բ. Դրաշկովիչը կազմակերպեցին թատերական տնօրէնութիւն` քաղաքին մէջ թատերական թատրոնի շինարարություն կազմակերպելու նպատակով։ Թատրոնի շէնքի շինարարութիւնը տեւած է մէկ տարի։ Շէնքը կառուցուած է Կարապետ Հայրապետովի եւ Մարք Դրաշկովիչի միջոցներով` քաղաքի կողմէն դրամական օժանդակութեան ծրագիրով։ Նախարարութիւնը մերժած էր դրամական օժանդակութիւն տրամադրել մասնաւոր անոնց, սակայն Հայրապետովն ու Դրաշկովիչը դատական հարց ներկայացուցած էին եւ շահած էին գործը։

Հայրապետովեան թատրոնը բացուած է 23 Յունիս 1863-ին։ Նոյն թուականին այնտեղ հանդէս եկած է ռուս դերասան Միքայէլ Շչեպկինը։

1882-ին վաճառական, Ռոստովի ծխախոտի գործարանի սեփականատէր Վ. Ի. Ասմոլովը քաղաքին առաջին քարէ թատրոնը կառուցեց, որ դարձաւ Հայրապետովեան մրցակից հին թատրոնը։ Հայրապետովեան թատրոնի սեփականատէրերը կը կարծէին, թէ իրենք քաղաքային իշխանութեան հետ կնքած են այնպիսի պայմանագիր, ըստ որուն` Ռոստովի մէջ ոչ ոք իրաւունք չունէր կառուցելու այլ թատրոն։ Ռոստովի ղեկավարութիւնը փոխհամաձայնութեան ենթարկուեցաւ եւ նոր թատրոնը Ասմոլովի համերգային դահլիճ անուանուեցաւ։ 19 Հոկտեմբեր 1883-ին կայացաւ Ասմոլովեան թատրոնի բացումը, եւ հանդիսատեսը լքեց Հայրապետովեան թատրոնը։ Անոր փայտէ շէնքը կանգուն մնաց մինչեւ 1896, որմէ ետք քանդուեցաւ։

1897-ին, նախկին թատրոնի տեղը, անուանի ճարտարապետ Ալեքսանդր Պոմերանցեւի նախագիծով Քաղաքային տումայի շէնքի շինարարութիւնը սկսաւ։

Ճարտարապետութիւն

1862-ին բացուած Հայրապետովեան թատրոնը ցած փայտէ գերանաշէն շէնքի մէջ կը գտնուէր։ Հանդիսասրահին մէջ բազկաթոռները 22 շարք էր, թատերայարկի երկու օթեակ եւ երեք պատշգամբ։

Հանդիսականները նեղ միջանցքէն պարտեր կը մտնէին։ Քամին արտաքին դուռէն դէպի դահլիճ կը փչէր։ Մուտքի երկու կողմերուն երկու նեղ միջանցք էր, որոնց միջոցով դժուարութեամբ կարող էին անցնիլ 4 հոգի, օթեակներէն դուռերը դուրս կու գային դէպի միջանցք, իսկ միջանցքէն ելքեր կային դէպի կանանց նախասրահ, պահրան եւ բաղնիք։ Թատրոնը կը լուսաւորուէր լամբերով։

Դէպի պատշգամ կը տանէր երկու շրջադարձով սանդուխը փողոցէն, շէնքի ձախ կողմին մէջ։ Պատշգամը կար նստարաններու 4 շարքեր։ Պատշգամի նստատեղերը համարակալուած չէին։ Այնտեղ կարող էր տեղաւորուիլ 420 մարդ։ Բեմը փոքր էր եւ անհարմար։ Բեմի հետնամասին մէջ կար երկու շարք հարդասենեակ, որոնց հնարաւոր էր հասնիլ նեղ անցումներով։ Դէպի բեմակողմ ելքը կ՛անցնէր սենեակով։ Թատրոնի շէնքի հետնամասին մէջ կար եւս մէկ ելք, որմէ հազուադէպ կ՛օգտուէին։

Նուագախպւմբի համար նախատեսուած հատուածին մէջ կարող էր տեղաւորուիլ մինչեւ 15 երաժիշտ։

Գրականութիւն

• Сидоров В. Энциклопедия старого Ростова и Нахичевани-на-Дону. Т.5.- Ростов-на-Дону, 1999.

Աղբիւրներ

• Հայրապետովյան թատրոն Archived 2017-06-18 at the Wayback Machine.
• Հայրապետովյան թատրոն