Խռկալ Եւ Խռկոց

Խռկոցը (snoring) քունի մէջ քթային կամ բերանային շնչառութեան ընթացքին արտադրուած անբնական ձայնն է: Այս խռկոցին արտադրութեան գործողութիւնը կը կոչուի խռկալ (snore): Խռկալ բառին հայերէն հոմանիշներն են՝ խռնչել, խռմփալ, խռալ եւ խռլտալ: Իսկ խռկոց բառին հոմանիշներն են՝ խռնչոց, խռմփոց, խռոց եւ խռլտոց:

Խռկոցին սկզբնաղբիւրները

Խռկոցը ունի երկու սկզբնաղբիւրներ (origin).

1. քիթ եւ քթաըմբան (nasopharynx).
2. Ըմբան-կոկորդ (pharynx) եւ բերան:

Խռկոցին հիմնական ախտապատճառները կը գտնուին այս երկու կեդրոններուն մէջ:

Քթային ախտապատճառները

Քթային ախտապատճառները կրնան ըլլալ միակողմանի կամ երկկողմանի: Այս ախտապատճառներն են.

• քիթի գերզգայնութիւն, որ կը յառաջացնէ քիթի խլնաթաղանթի արիւնախռնում (congestion) եւ ջրախռնում (edema).
• քիթի միջնորմի (septum) ծուռութիւն.
• քիթի լաւորակ եւ վատորակ ուռեր.
• քիթի յետսամասի ընդոծին մկանային կամ ոսկրային մասնակի խցում (choanal atresia).
• քիթին մէջ օտար մարմինի գոյութիւն.
• Քթաըմբանի գեղձուռոյցք (adenoids).
• Քթաըմբանի զանազան տեսակի ուռեր:

Վերոյիշեալ ախտապատճառները կը խցեն քիթի խոռոչը մասնակիօրէն: Ներշնչուող օդը դժուարութեամբ կ՛անցնի քիթի խոռոչէն եւ կը յառաջացնէ տեսակաւոր սուլոցային ձայներ, որոնց ուժգնութիւնը կախեալ է խցումի տարողութենէն:

Ըմբանային-բերանային ախտապատճառները

Ըմբանային-բերանային ախտապատճառներն են.

• Ծաւալած նշիկներ (tonsils), լեզուակ (uvula), լեզու եւ լեզուի արմատ, որոնք կրնան ըլլալ ընդոծին կամ բորբոքումի մը հետեւանքով.
• Ըմբանի յետսապատի ուռեր եւ թարախակոյտ.
• Ըմբանային լաւորակ եւ վատորակ ուռեր.
• Լեզուի թուլութիւն քնանալու ընթացքին, երբ լեզուն կ՛ուղղուի դէպի ըմբան.
• Ծնօտի ընդոծին յետադարձութիւն (retrognathia), որուն հետ լեզուն ալ մասնակիօրէն կը տեղադրուի ետեւ՝ դէպի ըմբան:

Վերոյիշեալ հինգ ախտապատճառները մասնակիօրէն կը խցեն կոկորդը: Ուստի ներշնչուած օդը հանգստօրէն չուղուիր դէպի խռչափող եւ կ՛արտադրուի անբնական շնչառական ձայն մը՝ խռկոցը:

Ընդոծին երկար եւ թոյլ մկանային քիմք: Քնանալու ընթացքին երկար եւ թոյլ մկանային քիմքը կը թրթռայ եւ կ՛արտադրէ յատուկ թրթռացումային խռկոց:

Խռկոցին երկրորդական ախտապատճառները

Խռկոցը ունի նաեւ երկրորդական ախտապատճառներ.

1. Գիրութիւն. Գէր անձը կ՛ունենայ ըմբանային անցքի նեղութիւն եւ մասնակի խցում:
2. Ալքոլամոլութիւն. Ալքոլը կը թուլցնէ կոկորդի եւ քիմքի մկանները, որոնք մասնակիօրէն կը խցեն ըմբանը:
3. Ծխախոտի գործածութիւն. Ծխախոտի երկարատեւ գործածութիւնը կը յառաջացնէ կոկորդի եւ քիթի մնայուն բորբոքում եւ մասնակի խցում:
4. Քնաբեր եւ հակագերզայնութեան դեղեր ու թմրեցուցիչներ. Այս դեղերը կը թուլցնեն կոկորդի եւ քիմքի մկանները:
5. Քնանալու ընթացքին մարմինի, վիզի եւ գլխու սխալ դիրքորոշում. Կռնակի վրայ պառկած վիճակով լեզուն կ՛ուղղուի դէպի ըմբան եւ կը խցէ զայն մասնակիօրէն: Հակառակը կը պատահի, երբ կը քնանանք փորի վրայ եւ կամ կողմնակի դիրքորոշումով:
6. Բարձի կազմուածք. Թոյլ եւ կակուղ բարձի գործածութեամբ լեզուն դարձեալ կ՛ուղղուի դէպի ըմբան եւ կը յառաջացնէ կոկորդի մասնակի խցում:

Քունէ առաջ ստամոքսը ծանրաբեռնել մեծածաւալ եւ դժուարամարս կերակուրներով. Խռկացող անհատը կ՛ունենայ նաեւ այլ ախտանշաններ համաձայն ախտապատճառին: Յաճախակիօրէն տեսնուած ախտանշաններն են.

1. Ցերեկ ատեն քնոտութիւն, որ վտանգաւոր կը դառնայ ինքնաշարժ վարելու ընթացքին.
2. Կեդրոնացումի տկարացում-նուազում.
3. Կոկորդի չորութիւն եւ ցաւ.
4. Անհանգստաւէտ քուն.
5. Արեան ճնշումի բարձրացում.
6. Կրծքավանդակի մկանային եւ ոսկրային ցաւ:

խռկալը անբնական երեւոյթ է: Անիկա հիւանդագին բնոյթ կը ստանայ, երբ քիթի եւ կոկորդի խցումը աւելի զարգանայ, շնչահեղձութիւնը սաստկանայ, ուղեղին թթուածինով յագեցումը զգալիօրէն նուազի եւ տեղի ունենայ քունի շնչադադար:

Աղբիւրներ

• «Asbarez» օրաթերթ, Յոդուածներ, Դկտ.Կարպիս Հարպոյեան, 17 Մայիս 2013: