Խաթրավանք
| Խաթրավանք | |
|---|---|
 Խաթրավանք | |
| Հիմնական տեղեկութիւններ | |
| Տեղագրութիւն | Վաղուհաս |
| Թեմ | ՀԱԵ |
| Ճարտարապետական նկարագրութիւն | |
| Ճարտարապ. ոճ | Հայկական ճարտարապետութիւն |
| Կառուցման սկիզբ | 12-րդ դար |
| Առանձնայատկութիւններ | |
Խաթրավանք, Խադավանք, ճարտարապետական յուշարձան Արցախի Հանրապետութեան Մարտակերտի շրջանի Վաղուհաս գիւղէն արեւմուտք, Դադիվանքէն հարաւ-արեւելք, Թարթառ գետի աջ ափին[1]։
Պատմութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Հիմնադրուած է վաղ միջնադարուն։ԺԲ. դարուն աւերուած է երկրաշարժէն, ապա՝ սելճուքներու արշաւանքէն։ Համալիրին այժմեան եկեղեցին 1204-ին կառուցած է Յովհաննէս եպիսկոպոս Խաչենեցին։
Ճարտարապետութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Խաթրավանք եղած է միջնադարեան ճարտարապետական նշանաւոր վանական համալիր մը:
Հոն կը գտնուի խաչքարերու արժէքաւոր հաւաքածոյ մը: Խաթրավանքին պատերու մէջ ագուցուած են հին խաչքարեր եւ վիմագիր արձանագրութիւններ, պատմական յիշատակներու հետ կապուած իրեր եւ առարկաներ:
Վանքը բաղկացած է.
- Եկեղեցիէ
- Զանգակատունէ
- Սեղանատունէ
- Օժանդակ շինութիւններէ
Պահպանուած է Խաթրավանքի 1204-ին գրուած շինարարական վիմագիր արձանագրութիւնը: Հոն կը նշուի, որ եկեղեցին կառուցած է Յովհաննէս Խաչենեցին, որ հաւաքած է խաչեր, ձեռագիր մատեաններ եւ այլ սրբութիւններ, որոնք նուիրած է վանքին:[2]
Եկեղեցի[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ներսէն խաչաձեւ, արտաքնապէս ուղղանկիւն, չորս անկիւններուն աւանդատուներով յօրինուածք մը ունի: Յատակագիծը անհամաչափ է: Աղօթասրահին մէջ ներառուած են ուղղանկիւն բեմ ունեցող միանաւ թաղածածկ երկու մատուռ-աւանդատուները: Ներսի սիւները սրբատաշ գորշ քարէ են, զարդարուած քանդակներով: Չորս սիւներէն երկուքը ամբողջական են, իսկ միւս երկուքը կազմուած են երկու կտոր քարէ: Խարիսխները քանդակուած են աւետարանիչներու խորհրդանիշներ:
Բեմը աւագ խորանով տեղաւորուած է արեւելեան պատին կիսաշրջանին մէջ: Կան նաեւ երկու մեծ եւ երկու փոքր խորաններ: Ներսէն պատերը ծեփուած են կրաշաղախով:
Զանգակատուն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Եկեղեցւոյ կից է փլած զանգակատունը: Կիսաւեր պատերէն կ'երեւի, որ զանգակատունը եղած է կրկնյարկ՝ տորոնագոյն քարով պատուած:
Սեղանատուն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Զանգակատան հիւսիսային մասը կը գտնուի սեղանատունը: Անիկա թաղածածկ դահլիճ մըն է: Հարաւ արեւելքէն- հիւսիս արեւմուտք երկարող սեղանատան դիրքը կարեւոր դեր կը խաղայ համալիրին ճարտարապետութեան ընդհանուր լուծման մէջ: Անիկա լաւ պահպանուած է: Պատերը եւ թաղը կառուցուած են տեղական կոպտատաշ քարերէ, կրաշաղախով միայն թաղակիր կամարները եւ որմնասիւներն են շարուած սրբատաշ քարերով:
Բաղկացած է երկու դահլիճէ: Մեծ դահլիճը ունի բուխերիկ (օճախ), պատերուն մէջ պահարաններ (խորշեր) եւ մէկ լուսամուտ: Իսկ միւս դահլիճը ունի միայն մէկ պատուհան:
Օժանդակ շինութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Եկեղեցւոյ հիւսիս-արեւելեան թեւին կը գտնուի մէկ այլ շինութիւն մը, որ կազմուած է երկու սրահէ: Առաջին մեծ սրահը շինուած է ժամատուներուն յատուկ ոճով եւ նմանութեամբ: Կամարակապ, երդիքաւոր ծածկը քառանիստ է:
Պարիսպապատերը, խուցերը եւ այլ շինութիւնները կը գտնուին բուսածածկոյթներու տակ, այդ իսկ պատճառով վանական համալիրին ամբողջական գլխաւոր յատակագիծին պատկերը անհնար է տալ: Նոյնիսկ շինութիւններուն տանիքները ծածկուած են ծառերով ու թփուտներով: Մեծ եկեղեցւոյ երկթեք ծածկը լիովին ծածկուած է ծառերով:
Խաթրավանքէն արեւմուտք՝ ժայռի մէջ, կը գտնուի Խաթրա բերդը: