Երեւանի երաժշտութիւն

Երեւանի երաժշտութիւն, Հին Երեւանի երաժշտական կեանքի մասին տեղեկութիւնները սակաւ են։ Անցեալին ռազմերթերը, հուղարկաւորութեան եւ զոհաբերութեան ծիսակատարութիւններն ուղեկցուած են հարուածային գործիքներու նուագակցութեամբ։ Յայտնաբերուած ամենահին գործիքները պրոնզէ զանգակներ ու բոժոժներ են (մեր թուարկութիւնէն առաջ II հազարամեակ)։

Կարմիր բլուրին վրայ 1948 թուականին պեղուած են նաեւ զոյգ պրոնզէ ծնծղաներ, որոնք գործածուած են մեր թուարկութիւնէն առաջ VII դարին։

Երեւանին մէջ ընդօրինակուած (XIII-XV դարեր) ձեռագիր մատեաններու մանրանկարներուն մէջ կը հանդիպին փողային գործիքներու պատկերներ։

Ուշ միջնադարին երաժշտական կեանքը զարգացած է տաղասացներու, զուռնաչիներու եւ աշուղներու գործունէութեան շնորհիւ։ Շրջիկ երգահանները սազի նուագակցութեամբ երգած են սեփական ստեղծագործութիւնները։

Երեւանի մէջ կարեւոր իրադարձութիւններ էին Կոմիտասի երգչախումբի (Գեւորգեան ճեմարանի 85 սան) համերգը (1906 թուական) եւ Արմէն Տիգրանեանի «Անուշ» օբերայի ներկայացումը՝ հեղինակի բեմադրութեամբ (1913 թուական)։

Խորհրդային տարիներուն Երեւանը դարձած է հայ երաժշտութեան մշակոյթի կեդրոն։ 1921 թուականին Ռոմանոս Մելիքեանի նախաձեռնութեամբ ստեղծուած է երաժշտական կեդրոն, որ 1923 թուականին վերակազմաւորուած է երաժշտանոցը (1948 թուականէն՝ Կոմիտասի անուան)։

Ձեւաւորուած է հայ երգահանական դպրոցը, որուն աւագ սերունդի ներկայացուցիչները՝ Ալեքսանտր Սպենդիարեանի, Ռոմանոս Մելիքեանի, Սպիրիդոն Մելիքեանի, Անուշաւան Տէր-Ղեւոնդեանի, Կարօ Զաքարեանի, Միքայէլ Միրզոեանի գործունեութիւնն էապէս նպաստած է երաժշտարուի զարգացմանը։

Երաժշտանոցի ստեղծագործ, դասարանի բացումը (1930 թուական) եւ Հայաստանի երգահանական միութեան (ՀԿՄ) հիմնադրումը (1932 թուական) կը խթանեն ազգային երգահանական դպրոցի վերելքը, մեծ աւանդ ունին նաեւ Հարօ Ստեփանեանը, Գրիգոր Եղիազարեանը, Առնօ Բաբաջանեանը, Ալեքսանտր Հարութունեանը, Էտուարտ Միրզոյանը, Ղազարոս Սարեանը, Էտկար Հովհաննիսեանը եւ ուրիշներ։

Կատարողական արուեստի զարգացումը սերտորեն կապուած է երաժշտա-ուսումնական հաստատութիւններու, Հայֆիլհարմոնիայի (1932, 1976 թուականներուն՝ Հայհամերգ), Ա. Սպենդիարեանի անուան օբերայի եւ պալէյի ազգային ակադեմիական թատրոնի (1933 թուական), պետական ակադեմիական երգչախումբի (1937 թուական), Երգչախումբային ընկերութեան (1958 թուական, 1987 թուականէն՝ Երաժշտական ընկերութիւն), փողային նուագախումբի (1964 թուական), ՀՀ հեռուստատեսութեան եւ ռատիօյի երաժշտական խումբերուն գործունէութեան հետ։

Երեւանի մէջ կը գործէն երաժշտական եւ արուեստի 25 դպրոց, Ռոմանոս Մելիքեանի անուան երաժշտական (1923, 2006 թուականից՝ քոլեճ), Առնօ Բաբաջանեանի անուան երաժշտական մանկավարժական (1967, 2005-էն՝ քոլեճ) ուսումնարանները, ճազային արուեստի պետական քոլեճը (1996 թուական, 1985-1996 թուականներուն՝ Հայհամերգի էստրադային «Երեւան» փողային նուագախումբը (1964 թուական, հիմնադիր՝ Հայկազ Մեսիաեան, 2000 թուականէն՝ գեղարուեստական ղեկավար Ա. գլխավոր դիրիժոր՝ Հայկ Հովակիմեան), Հանրային ռատիօյի «Արեւներ» խումբը (1978), «Արձագանք» ստուտիան (1990 թուական), «Հայաստանի փոքրիկ երգիչներ» (1993 թուական) եւ «Սպեղանի» (1996 թուական) երգչախումբերը, Հայաստանի երգի պետական թատրոնը (1994 թուական)։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցուած է «Հայաստան» հանրագիտարանէն, որի նիւթերը թողարկուած են` Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։