Խրիմի Մանրանկարչական Դպրոցը

Կաղապար:ԱՀ Ղրիմի Մանրանկարչական դպրոց, հայկական մանրանկարչութեան դպրոց Ղրիմի մէջ։ Ղրիմի հայկական գաղութը գոյատեւէլ է 13-19-րդ դարերուն։ Այնտէղ կառուցուած եկեղեցիներուն եւ վանքերուն մէջ գրուած եւ նկարազարդուած է բազմաթիւ ձեռագիր (միայն Երեւանի Մեսրոպ Մաշտոցի անուան Մատենադարանին մէջ կը պահուի Ղրիմի մէջ ընդօրինակուած շուրջ 300 հայերեն ձեռագիրներ)։

Ղրիմի մանրանկարչական դպրոց

Ղրիմի մանրանկարչական դպրոցը հայ մանրանկարչութեան կարեւոր ճիւղերէն մէկնէ։ Ղրիմի հայ նկարիչներուն ստեղծագործութիւնները նկատելի են մայր երկրի արուեստի ավանդներն ու կիլիկեան մանրանկարչութեան ազդեցութիւնը (14-րդ դարի վերջին Ղրիմ էին գաղթել նաեւ Կիլիկիաեն)։ Ղրիմի մանրանկարչութեան որոշակի ազդեցութիւնը թողէլ է նաեւ նոր միջավայրը, ուր ապրել եւ ստեղծագործել են այլ ժողովուրդներ։ Հայ մանրանկարիչները ստեղծել էն արուեստ, որը բնորոշում է բարձր պրոֆեսիոնալիզմով, գծային ու երփներանգային ձեւերու յուրօրինակ զուգորդումով։ Ֆոնի ոսկին հաճախ կը փոխարինուի մուգ կապույտ գույնով, որը մանրանկարներոկը կը հաղորդէ ընդգծուած արտահայտչականութիւնը եւ խորհրդաւորութիւն։ Գրչութեան առավել նշանակալից կենտրոններն էին Կաֆան (այժմ՝ Թեոդոսիա) եւ Մուրխաթը (այժմ՝ Ստարի Կրիմ)։ Այնտէղ աշխատած էն Գրիգոր Սուքիասանցը, Առաքելը, ողջ Ղրիմում հռչակուած Նատերի որդիներ Ավետիսը եւ Ստեփանոսը, վերջինիս որդի Հովհաննեսը։ Երբ 15-րդ դարի վերջին թաթարները եւ թուրքերը գրավել են Ղրիմը, հայ գաղութի մշակութային կյանքի անկում է։

Գրչատների գործունեություն

Գրչատների գործունեութիւնը կրկին կ'աշխուժացնէ 17-րդ դարուն։ Նկարիչներէն են Նաղաշ էոլպեն, Նիկողայոս Ծաղկարարը, Խասպեկը, որոնք կը շարունակէն իրենց նախորդներուն լագագույն աւանդութիւները։ Տպագրական տեգնիկային երեւան գալով մանրանկարչական արուեստը իր տեղը կը զիջի փորագրութեան, հաստոցային գեղանկարչութեան։ Այս ասպարեզներուն եւս Ղրիմի հայերը նշանակէլի հաջողութիւններ կջունենան, որի ամենավառ արտահայտութիւնը աշխարհահռչակ ծովանկարիչ Հովհաննես Այվազովսկու ստեղծագործութիւնն է։

Գրականություն

• Ալպոյաճյան Ա․, Պատմութիւն հայ գաղթականութեան, ե․ 2, Գահիրէ, 1955։
• Միքայելեան Վ․, Ղրիմի հայկական գաղութի պատմութիւն, Ե․, 1964։ ․

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։