Մտածողութիւն

Մտածողութիւն, անհատի ճանաչողական գործունէութեան գործընթացը՝ ուղղուած իրականութեան՝ ընդհանրացուած եւ միջնորդաւորուած արտացոլմանը, որու ժամանակ նիւթը կ'իրականացնէ տարբեր տեսակի ընդհանրացումներ[1]:

Մտածողութիւնը կ'արտացոլայ շրջապատող աշխարհի առարկաներու եւ երեւոյթներու այն կողմերն ու օրինաչափութիւնները, որոնք մատչելի չեն անմիջական զգայական արտացոլման համար: Մտածողութեան արդիւնքները մտքերն են, որոնք հիմնականօրէն կ'արտայայտուին հասկացողութիւններով եւ անոնց կապերով, խօսքերով: Մտածողութիւնը նաեւ նորութեան որոնման եւ բացայայտման գործընթացքն է, որ կը յենու զգայական փորձի եւ մարդու գործնական գործունէութեան վրայ, բայց մեծ չափով դուրս կու գայ անոնց սահմաններէն:

Այսպիսով, մտածողութիւնը աշխուժ հոգեկան գործընթացքն է, որ ուղղուած է առարկայական աշխարհի առարկաներու եւ երեւոյթներու էական կողմերու ու անոնց ներքին կապերու միջնորդաւորուած եւ ընդհանրացուած արտացոլմանը[2]:

Մտածողութիւնը անհնար է դրսեւորելը առանց խօսքի եւ ունի իր տրամաբանական ձեւերը: Մտածողութեան միջոցով մարդը դուրս կու գայ զգացողական ճանաչողութեան սահմաններէն եւ ձեռք կը բերէ իր գործունէութիւնը ծրագրելու եւ կանխատեսելու ունակութիւն:

Մտածել, կը նշանակէ բացայայտել այն օրինաչափութիւններն ու յատկանիշերը, որոնք ակնյայտ չեն, այլ «թաքնուած են» երեւոյթներու կամ առարկաներու խորքային յարաբերութիւններուն մէջ: Մտածել՝ կը նշանակէ ոչ թէ արտացոլել կամ արձագանգել արտաքինի ազդեցութեանը, այլ հիմնուելով նախկին փորձառութեան վրայ, զգայական ճանաչողութեան արդի փորձառութեան վրայ «ստեղծել» նոր տրամաբանական ձեւեր՝ հասկացողութիւններ, դատողութիւններ, եզրայանգումներ:

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. Իմացական գործընթացների պրակտիկում (Յիշողութիւն, մտածողութիւն եւ խօսք, երեւակայութիւն): Մտածողութիւնն ապահովում է օբյեկթիւ աշխարհի, նրա օրէնքների ճանաչում: Ուսումնամեթոտական ձեռնարկ / Կազմ. եւ գլխ. խմբ. Դ. Ռ. Հայրապետեան- Եր.: ԵՊՀ հրատ., 2009, - 190 էջ:
  2. Գրիգորեան Վ.Հ. Հոգեֆիզիոլոգիայ. - Եր.: Երեւանի համալս. հրատ., 2007, 366 Էջ