Մտաբուժութիւն
Մտաբուժութիւն (հին հուն. ψυχή — «հոգի», «ոգի» + θεραπεία — «բուժում», «առողջացում», «դեղ»), բուժիչ ազդեցութիւն է մարդու հոգեկանի եւ ողջ կազմութեան վրայ՝ հոգեկանի միջոցով։ Մտաբուժութեան նպատակն է ազատել մարդուն տարաբնոյթ անձնային, հուզական, վարքային, սոցիալական եւ այլ տեսակի խնդիրներէն եւ վտանգներէն։ Մտաբուժութիւնը կ'իրականացնէ հատուկ եւ տարատեսակ մեթոտներու եւ ձեւերու միջոցով՝ կախուած վերջաւորութեան ուղղուածութիւնէն։
Մտաբուժութիւնը հարկաւոր է տարբերակել հոգեբուժութենէն եւ հոգեբանութենէն։
Սահմանումը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Այսօր աշխարհի մէջ գոյութիւն չունի «մտաբուժութեան» մէկ միասնական սահմանում։ Սակայն մտաբուժութեան եւրոպական ասոցիացիայի ջանքերով EAP եւրոպական երկիրներուն մէջ մեծ աշխատանքներ կը տարուին մտաբուժութեան մասին Եւրամիութեան օրէնքներու կանոնաւորում ուղղութեամբ՝ համաձայն մտաբուժութեան Սթրասպուրկեան հռչակագրի Strasbourg Declaration on Psychotherapy of 1990 Archived 2013-10-21 at the Wayback Machine. հասկացման։ Նշուած փաստաթուղթը հակիրճ եւ հստակ կը ներկայացնէ մտաբուժութեան ժամանակակից հասկացումը.
- Սթրասպուրկեան հռչակագիրը։
- Մտաբուժութիւնը հատուկ կրթութիւն է, որ զբաղուած ազատ եւ անկախ մասնագիտութիւն է;
- Հոգեբուժական կրթութիւնը կը պահանջէ բարձր մակարդակի տեսական եւ դարմանական պատրաստուածութիւն;
- Բուժական մեթոտներու բազմազանութիւնը երաշխաւորուած է;
- Կրթութիւնը հոգեբուժական մեթոտներէն որեւէ մէկուն ոլորտի մէջ կ'իրականացնէ ամբողջական ձեւով. այն իր մէջ կը ներառէ՝ տեսութիւնը, անձնային բուժական փորձը եւ անհատական փորձարութիւնը՝ վերահսկիչի գլխաւորութեամբ, միաժամանակ ձեռք կը բերեն գիտելիքներ այլ մեթոտներու մասին;
- Այդպիսի կրթութիւն ստանալու համար անհրաժեշտ է ունենալ նախնական կրթութիւն, մասնաւորապէս մարդկայնական եւ հասարակական գիտութիւններու ոլորտում։
Պատմութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Տեսակները[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Հոգեվերլուծութիւն եւ հոգեվերլուծական մտաբուժութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Հոգեվերլուծութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Հոգեվերլուծութիւն (գերմաներէն՝ Psychoanalyse), աւստրիացի ջղաբան Սիկմունդ Ֆրոյտի կողմէն 19-րդ դարու վերջը – 20-րդ դարու սկիզբը մշակուած հոգեբանական տեսութիւն, ինչպէս նաեւ այդ տեսութեան վրայ հիմնուած հոգեկան խանգարումներու բուժման ուժեղ մեթոտ[1]։ Հետագային հոգեվերլուծութիւնը լայնացած է, քննադատուած եւ զարգացած տարբեր ուղղութիւններով հիմնականին Ֆրոյտի նախկին անդամակիցներու կողմէն, որոնց կը թուի Ալֆրետ Ադլերը, Գարլ Գուստավ Յունգը, իսկ հետագային նեոֆրոյտիստներու կողմէն՝ Էրիխ Ֆրոմմի, Կարեն Հորնիի, Հարի Սթեք Սալիվանի եւ Ժագ Լագանի։
Գոյացական մտաբուժութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Գոյացական մտաբուժութեան նպատակն է օգնել մարդուն վերագտնել իր կեանքի իմաստը, բացայայտել անոր մէջ թաքնուած այն հնարաւորութիւնները, որոնք կ'օգնեն անոր հետագայի կեանքի աւելի ճիշտ կառուցման հարցերուն մէջ։ Գոյապաշտներու կարծիքով մարդ կարող է հասկանալ իր կեանքի իմաստն ու նշանակութիւնը միայն այն դէպքին մէջ, երբ դուրս գայ սեփական «Ես» - ի սահմաններէն եւ սեփական անձի վրայ անընդհատ կեդրոնանալու փոխարէն ազդուօրէն համագործակցի այլ մարդկանց հետ՝ ձգտելով միշտ օգնել անոնց։ Եթէ մարդ կը ցանկանայ ապրիլ աւելի լիարժէք կեանքով եւ ըլլալ հոգեպէս աւելի առողջ, ան պետք է ձգտի քիչ կեդրոնանալ իր ներքին ապրումներու վրայ եւ զբաղուի գործունեայ ու օգտակար որեւէ գործունէութեամբ։ Պարզօրէն կարծիքով՝ մարդու հիմնական ձգտումը կը կայանայ իր գոյութեան իմաստը գտնելու եւ հասկնալու մէջ։ Եթէ ան անոր չյաջողեցնէր, ապա մարդ կը յայտնէ Պատրանք կամ գոյացական վակումի մէջ (դատարկութեան եւ անիմաստ գոյութեան զգացում)։ Ֆրանքլը կը կարծէր, որ մարդը հարցեր չառաջադրէր կեանքի իմաստի վերաբերեալ, այլ կեանքը ան կ'առաջադրէ մարդուն, եւ վերջաւորութեան ստիպուած է պատասխանել անոր ոչ թէ խօսքերով, այլ գործերով։ Ան կը հաւաստիացնէր, որ ալքոհոլամոլներու 90% -ը եւ թմրամոլներու 100% - ը այդպիսին կը դառեն իրենց կեանքի իմաստը չգտնելու կամ այն կորցնելու արդիւնքին մէջ։ Մարդիկ նման կախուածութիւններու մէջ կ'ընկնեն այդ գոյացական վակումը «բաւարարուածութեան պատրանքով» լցնելու անհրաժեշտութիւնէն դրդուած։ Այսինքն, կեանքէն չստանալով իրական բաւարարուածութիւն՝ մարդը այն կը փոխարինէ պատրանքային բաւարարուածութեամբ։ Արդիւնքին մէջ խնդիրները այդպէս ալ կը մնան չլուծուած, իսկ բաւարարուածութեան պատրանքները կը շարունակուին այնքան ժամանակ, որքան մարդ կը գտնուի ալքոհոլի կամ թմրանիւթերու ազդեցութեան տակ։ Եթէ նոյնիսկ իր կեանքի իմաստը չգտած կամ կորցրած մարդը ալքոհոլական կամ թմրամոլ չդառնար, ապա, միեւնոյն է, ան կ'ունենայ շարք մը հոգեբանական խնդիրներ, կ'սկսի փնտրել կարճաժամկետ հաճոյք պատճառող զբաղմունքներ՝ այդպէս փորձելով ազատուիլ սեփական գոյութեան անիմաստութեան զգացումէն։ Ընդ որուն մէջ, տեղի կ'ունենայ յարակարծական ընթացք՝ անդրադարձութիւն, ուշադրութեան կեդրոնացում սեփական անձի վրայ երջանկութիւն գտնելու յոյսով, սակայն իրականութեան մէջ ան աւելի ու աւելի անոր կը հեռացնեն դէպի երջանկութիւն տանող ճանապարհէն։ Գոյացական մտաբուժութեան կողմնակիցները կը պնդեն, որ գոյութեան իմաստի ձեռքբերումը հասանելի է իւրաքանչիւր նորմալ մարդու՝ անկախ սեռէն, տարիքէն, միտքէն, բնաւորութենէն, սոցիալական կարգավիճակէն, կրօնակական եւ գաղափարախօսական համոզմունքներէն։ Ընդ որուն մէջ, անոնք կը նշեն, որ ան անհնար է մարդուն սորվեցնել, քանի որ գոյութեան իմաստը միշտ անհատական բնոյթ կը կրէ եւ իւրաքանչիւր մարդ ինքնուրոյն պէտք է գտնէ կամ հասկնայ այն՝ չխուսափելով իր կեանքի իմաստաւորման համար պատասխանատուութեան ստանձնումէն։ Գոյացական մտաբուժութիւնը մարդկանց կ'օգնէ հասկնալ իրենց կեանքի իմաստը, ձեռք բերել ներքին ազատութիւն, պատասխանատուութիւն կրել սեփական կեանքի համար, զգալ սեփական անձի անկրկնելիութիւնը, սորվիլ համագործակցիլ այլ մարդկանց հետ՝ չկորցնելով սեփական անկախութիւնը։ Այն նաեւ մարդկանց կ'օգնէ պատասխաններ գտնել կեանքի եւ մահուան հետ կապուած հարցերու վերաբերեալ, ընդունիլ իրենց մնացեալ կեանքը, յաղթահարել մահուան վախը, վերագտնել սեփական գոյութեան իմաստը եւ հասկնալ, որ կեանքը իրականութեան մէջ չափազանց լաւն է այն անիմաստ համարելու համար։
Ճանաչողական-վարքաբանական բուժում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ճանաչողական-վարքաբանական բուժումը ընդհանուր, հաւաքական եզրոյթ է շարք մը հոգեբուժական ուղղութիւններու համար, որոնց հիմքին մէջ ընկած է այն գաղափարը, որ հոգեբանական խաթարումները կ'առաջանան անբանաւոր պատկերացումներու եւ դիրքորոշումներու արդիւնքին մէջ. այս հակիրճ կը սահմանէ, սակայն իրականութեան մէջ ճանաչողական եւ վարքային դասակարգող բուժական ուղղութիւններու միջեւ կարող են ըլլալ բաւական մեծ տարբերութիւններ։
Ճանաչողական բուժում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ճանաչողական բուժումի հիմնադիրն է Աարոն Բեկը։
Ճանաչողական-յղացական վարքային բուժում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ալպերթ Էլլիսը 1950-ականներէն ի վեր մշակած եւ զարգացրած է Ճանաչողական-յղացական վարքային բուժումը։ Ան բազմաթիւ մրցանակներու արուեստագէտ, աւելի քան 600 գիտական հոդուածներու, գիրքերու եւ լուսաբանումներու հեղինակ, Ալպերթ Էլլիսը 1982 թ-ին ԱՄՆ-ի եւ Քանատայի հոգեբաններու մասնագիտական միութեան կողմէն ճանցուած է պատմութեան երեք ամենաազդեցիկ հոգեբուժներէն մէկը (հարկ է նշել, որ եռեակի միւս անդամներն են Գարլ Ռոջերսը եւ Սիկմունդ Ֆրոյտը[2]։
Դիալեկտիկական բուժում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ճանաչողական-յղացական բուժում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ճանաչողական-յղացական բուժումը (Cognitive Conceptual Therapy) իւրահատուկ հոգեբուժական մօտեցում է, որ կը զարգացնէ ճանաչողական եւ վարքային բուժումներու, մասնաւորապէս բանական-յուզումնային վարքային բուժումի, փիլիսոփայութեան, ճանաչողական լեզուաբանութեան եւ նեյրոգիտութեան կիզակետին մէջ։ Ճանաչողական-յղացական բուժումի տեսամեթոտաբանական հիմքը կը կազմեն հունական եւ հռոմեական ստոյիկներու աշխատանքները, Պարմենիդես Էլեացու գաղափարները գոյի ճանաչելիութեան վերաբերեալ, Բրոթագորասի գաղափարները առարկաներու հոսունութեան մասին, հին հունական կիրենաիկների հայացքները ճանաչողութեան եւ ընկալման մասին, Ժ.Պ.Սարտրի "հիմնարար նախագիծը", Գ.Բաշլեարի նեոռեալիզմը, Կ.Փոփփերու երեք աշխարհներու տեսութիւնը, Ռ.Աւենարիուսի էմպրիոքննադատութիւնը եւ Ջ.Վիկոյի գաղափարները, Վ.Սահակեանի փիլիսոփայական հոգեբուժական Ջ.Քելլիի անձնային կառոյցներու տեսութիւնը, Ա.Ն.Լեոնտեւի անձնային իմաստներու տեսութիւնը, Ս.Մոսկովիչիի սոցիալական պատկերացումներու մասին տեսութիւնն ու Շ.Նադիրաշվիլու սոցիալական դիրքորոշման տեսութիւնը[3][4][5]։ Պատրաստումը եւ վերապատրաստումը Ճանաչողական-յղացական բուժումի ոլորտին մէջ կ'իրականացնէ համապատասխան կարճաժամկետ եւ երկարաժամկետ մարզանքներու ծրագիրերու միջոցով[6][7]։
Կեշդալդ բուժում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Կեշդալդ բուժումը հոգեբանական փորձառութեան բաւական հետաքրքիր ու կարեւոր ուղղութիւններէն մէկն է։ Այն կոչուած է ընդլայնելու մարդու գիտակցութիւնն ու անոր միջոցով հաւելելու ներանձնային ամբողջականութիւնը, կեանքի լեցունութիւնն ու արտաքին աշխարհի եւ մարդկանց հետ հաղորդակցման կարողութիւնը։ «Կեշդալդ» կը նշանակէ ձեւ, պատկեր։ Հոգեբանութեան մէջ այդ բառի տակ կը հասկնան մասերու մենահատուկ կազմաւորել, որ հանդէս կ'ուգայ մէկ ամբողջութեան տեսքով։ Կեշդալդ - հոգեբանութեան տեսական բացահայտումները գործնական դաշտ մտցրեց Ֆրից Պերլզը։ Կեշդալդ հոգեբանութիւնը կը համարէ բուժական համաշխարհային մեթոտ, որ կիրառելի է մարդկային խնդիրներու բաւական լայն լուսապատկերու համար։ Թուարկենք կեշդալդ - բուժման կիրառման որոշ բնագաւառներ.
- դարմանական մտաբուժութիւն,
- ընտանեկան մտաբուժութիւն,
- անձնային աճի կամ հաղորդակցման բարելաւմանը ձգտող մարդկանց համար նախատեսուած մարզանքներ (օրինակ՝ մանկավարժներու, մենեջերներու),
- կեշդալդ - մանկավարժութիւն, կազմակերպութիւններու խորհրդատութիւն եւ այլն։
Կեշդալդ–բուժումի գլխաւոր նպատակը սեփական միտքերու, ցանկութիւններու, նպատակներու, ինչպէս նաեւ արտաքին աշխարհի հնարաւորինս լաւ գիտակցումն է։ Փորձերը ցոյց կ'ուտան, որ մարդ ենթագիտակցաբար կ'ընտրէ այն, ինչ իրեն հետաքրքիր է։ Հետաքրքրութեան առարկայ կարող է հանդիսանալ ցանկացած պատկեր կամ զգացողութիւն, իսկ մնացած ամէն ինչ ֆոնի կը վերածուի։ Կեշդալդ - բուժումը կ'օգնէ մարդկանց սեփական անձի մէջ անընդհատ նոր միջոցներ փնտրել ու գտնել, զգալ շրջապատող աշխարհի եւ սեփական ներաշխարհի նոր եզրերը։ Այդ պատճառով կեշդալդը ոչ թէ ուղղակի հոգեբուժական մեթոտ է, այլ աստիճանաբար փոխակերպող կենսակերպ։
Անցք-վերլուծութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Պարային-շարժողական բուժում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Պարային-շարժողական բուժումը զբաղմունք է անոնց համար, ովքեր ոչ միայն ուղղակի կը ցանկանան սորվիլ պարել, այլեւ կ'ուզեն պարի միջոցով ճանաչել իրենք իրենց։ Այս մարզանք է, ուրտեղ կարելի է զգալ սեփական մարմինի ազատութիւնն ու ճկունութիւնը, սորվիլ զգալ եւ հասկանալ շարժումներու լեզուն։ Պարային-շարժողական բուժումի ձեւաչափով պարապմունքները կարող են ինքն իր վրայ տարուող աշխատանքներու այլ տեսակներու՝ եոգայի, ֆիթնեսի, մտավարժութեան (մեդիտացիա) եւ այլնի այլ ընտրանք ըլլալ։ Պարապմունքները հարմար են անոնց համար, ովքեր հոգնած են կրկնել որեւէ իմաստ չպարունակող վարժութիւններ՝ փքել մկանները, ինչ միշտ չէ, որ կը նպաստէ կազմութեան առողջացմանը, որու համար բարդ կը կատարէ եոգայի ասանաները։ Վերջապէս, անոնց համար, որ ուղղակի կը ցանկայ հաճոյք ստանալ շարժումէն, զգալ սեփական մարմինի գեղեցկութիւնն ու կեանքի ուրախութիւնը։
- Ի՞նչ կարող են մեզի տալ պարային-շարժողական բուժումի պարապմունքները։
- Ի՞նչ կարող ենք այնտեղ սորվիլ։
- Ի՞նչ հնարաւորութիւններ ու միջոցներ կարող ենք գտնել։
- Ահա մի քանի հարց, որոնց կը փորձենք պատասխանել այս հոդուածին մէջ։
Կարեւոր հնարաւորութիւններէն մէկը մարմինի զգայունութեան զարգացումն է։ Ոչ միայն ինքն իր եւ իր զգացողութիւնները, այլեւ շրջակայքն ու մարդկանց զգալու ունակութիւն ձեռք բերելն է։ Ամէն մէկ պարապմունքէն մենք կը ստանանք այդ փորձը, որը ներդաշնակօրէն կ'իւրացն է ու հեշտօրէն կ'օգտագործէ կեանքին մէջ։
- Պարի միջոցով մենք կարող ենք աւելի լաւ ճանչնալ ոչ միայն մեր մարմինը, այլեւ մեր վարքագիծի առանձնահատկութիւնները։ Ի վերջոյ, մեզի մօտ սովորութիւն դարձած շարժումները կ'արտացոլեն մեր վարվելակերպի առաւել հաճախ օգտագործող մեթոտները։ Արդիո՞ք մենք միշտ ճիշտ կը գործենք։ Արդիո՞ք մեր բոլոր սովորութիւնները մեզի համար օգտավետ են։ Պարապունքներու ընթացքին կարելի է ոչ միայն գիտակցիլ անոնք, այլեւ փոխել՝ նոր հետաքրքիր շարժումներ որոնելով։
- Պարի միջոցով մենք կարող ենք դառնալ աւելի յաջողակ։ Ինչպէ՞ս։ Կարողե՞նք մենք արդիոք վտանցի երթալ, սխալներ գործել, դրուած նպատակներուն հասնիլ։ Ինչպէ՞ս կը վերաբերինք մեր անյաջողութիւններուն։ Պարելով՝ մենք կը ստանանք այդ անգին փորձը։ Մենք կը սորվինք նկատել մղումները, որոնք մեզի կը դրդեն սկսիլ շարժումը։ Մենք կարողենք ընկնել եւ հասկանալ, թէ ինչպէս բարձրանալ։ Մենք կը սորվինք սխալիլ եւ այդ սխալները վերածել օգտակար ու հաճելի իրավիճակներու։
- Պարի միջոցով կարելի է ծանօթանալ սեփական հոյզերու ու մտքերու հետ։ Արդիո՞ք անոնք բոլորը կ'ենթարկեն մեզի։ Անոնք բոլո՞րն են հաճելի ու օգտակար։ Գուցէ անոնցմէ ոմանք այլեւս կարեւոր չեն եւ չարժէ՞ր անոնցմէ կառչել։ Մենք կարող ենք սորվիլ հեշտօրէն ու թեթեւ բաց թողել իրավիճակներն ու մարդկանց, հասկանալ, թէ երբ պետք է իրավիճակը զգալ, գտնուիլ անոր մէջ, իսկ երբ կարելի է այն ուղղակի դիտել որպէս կինոնկար եւ ամենակարեւորը՝ մենք կը կարողանանք ան ընել։ Պարի մէջ մենք հնարավորութիւն ունինք հետազոտել շրջապատող մարդկանց հետ մեր կապը։ Ինչպէ՞ս մարդկանց հետ հաղորդակցինք այնպէս, որ հաճոյք պատճառենք ինքներս մեզի ու միւսներուն։ Որքանո՞վ է մեզի օգտակար կ'ուտայ մարդու հետ յաղորդակցիլը։ Հիմա մեզի պե՞տք է, արդիոք, այդ շփումը։ Ի՞նչ կարելի է ընել մեր փոխգործակցութիւնը բարելաւելու համար։ Այս միայն հարցերու այն փոքր մասն է, որոնց պատասխանները կարելի է բացայայտել պարի մէջ։ Եւ վերջապէս, պարապմունքները կարող են ըլլալ առողջարար։ Երբ մենք կը շարժինք, կը բարելաւուի արեան շրջանառութիւնը։ Կ'սկսինք աւելի լաւ զգալ մեր մարմինը, այն թէ ինչ է տեղի կ'ունենայ վերջաւորութեան հետ եւ ինչու։ Կը ծանոթանանք մեր տհաճ զգացողութիւններու հետ։ Ինչի՞ համար մեզի պետք են անոնք։ Ո՞րն է մեր անառողջութեան պատճառը։ Ինչպէ՞ս կարող ենք օգնել ինքներս մեզի։ Ազատ մարմինի մէջ ազատ հոգի։ Ընդհանուր առմամբ, պարի միջոցով սեփական էութեան խորքերը տանող բացառիկ այս ճանապարհորդութիւնը մեզի թոյլ կ'ուտայ դառնալ աւելի ամբողջական, ձեռք բերել շարժումներու ազատութիւն (եւ՛ ֆիզիկական, եւ՛ հոգեբանական), սորվիլ ըլլալ իրական ու իսկական, ժամանակի իւրաքանչիւր պահին դառնալ աւելի գիտակից, բացել մանկութենէն ներդրուած ներքին միջոցներն ու իրականացնել անոնք։ Մենք կարող ենք պարել, քանի որ կ'ուզենք ըլլալ ազատ, վստահ մեր հնարաւորութիւններուն մէջ, կը ցանկանք պարի միջոցով բացայայտել մեր ստեղծագործական ներուժը։ Մենք բոլորս նկարիչներ ենք, որ կը նկարէ ԻՐ պարը եւ պարի միջոցով ուզած է փոխել ԻՐ կեանքը։
Զգայակեդրոն շարժողական բուժումը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Զգայակեդրոն շարժողական բուժումը իւրահատուկ հոգեբուժական մեթոտ է, որ կը զարգացնէ Պարային-շարժողական բուժումի, արեւելեան մարտարուեստներու եւ մտախոհութեան կիզակետին մէջ։ Զգայակեդրոն շարժողական բուժումը նախատեսուած է հիմնական սննդային, սննդառութեան վարքի եւ մարմնի պատկերի խագարումներու (տիսմորֆոֆոպիա) բուժումի համար[8]։
Մտաբուժութիւնը որպէս հաղորդակցի մէջ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ընդունուած է նաեւ Մտաբուժութիւնը դիտարկել որպէս հաղորդակցման իւրահատուկ տեսակ[9][10]։
Իրականացման ձեւաչափերը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Մտաբուժութիւնը այսօր կ'իրականացնէ առկայ եւ առցանց (online) ձեւաչափերով։
Հետազոտական փաստեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Շարք մը հետազոտութիւններու արդիւքնին մէջ պարզուած է, որ մտաբուժութիւնը կարող է առաջացնել նաեւ կենսաբանական փոփոխութիւններ գլխուղեղին մէջ[11]։
Միջազգային մասնագիտական կառոյցները[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Մտաբուժութեան հեղինակաւոր միջազգային կառոյցներէն են Մտաբուժութեան համաշխարհային խորհուրդը[12] եւ Մտաբուժութեան եւրոպական միւթիւնը։
Գրականութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- Harmonia.am/ www.harmonia.am
- Психотерапевтическая энциклопедия / Под ред. Б.Д. Карвасарского. 2-е издание. — СПб, 2000.
- Beck, A.T., Cognitive Therapy and the Emotional Disorders. Intl Universities Press, 1975.
- Craighead, W.E & Nemeroff C.B. (2004) (Eds.). The Concise Corsini Encyclopedia of Psychology and Behavioral Science. New Jersey։ Wiley.
- Ellis, A. & Dryden, W. (2007). The Practice of Rational Emotive Behavior Therapy. NY։ Springer.
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ Psychoanalysis, հոդուած Բրիտանիկա հանրագիտարանին մէջ։
- ↑ Ալպերթ Էլլիսի մասին
- ↑ Бегоян А.Н. Античнофилософские истоки концептуальной психотерапии // Философские вопросы естественных, технических и гуманитарных наук: сборник статей Международной научной конференции: в 5 т. / под ред. Е.В.Дегтярева, Д.А.Теплых. – Магнитогорск: МаГУ, 2009. – Вып. 4. – Т.3. – 155 с.; с. 141-145.
- ↑ Бегоян А.Н. Введение в концептуальную психотерапию // Психотерапия, №6 (90) 2010г.; стр. 50-54.
- ↑ Бегоян А.Н. Анатомия психотравмы: боль, болезнь и исцеление // Психотерапия, №5 (125) 2013г.; стр. 59-62.
- ↑ "Իրականութեան ճանաչողական կառուցումը. երեք արուեստի հմտութիւն Ճանաչողական-յղացական բուժումէն" կարճատեւ մարզանքային ծրագիր
- ↑ "Ճանաչողական-յղացական բուժում" երկարաժամկետ թրեյնինգային ծրագիր
- ↑ Бегоян А.Н. Двигательная сенсор-центрированная терапия: коррекция пищевого поведения и избавление от лишнего веса // «Психология телесности: теоретические и практические исследования» (24-28 января 2011 года): Сборник статей IV международной научно-практической конференции / Под ред. Буренковой Е.В. – Москва: МГППУ, 2011. – 101с.; с. 4-6.
- ↑ Walker, W.R. (2002) In Hersen, M. & Sledge, W.H. (2002). Encyclopedia of Psychotherapy. Vol. 2, Elsevier Science.
- ↑ Бегоян А.Н. Психотерапия как коммуникация: краткое описание участников и коммуникационные средства психотерапии // Роль профилактики и реабилитации в обеспечении качества жизни населения на современном этапе. Материалы Международной научно-практической конференции, 26 сентября 2013 г. Махачкала: ИП Овчинников (АЛЕФ), 2013. – 333 с.; сс. 170-173.
- ↑ Психотерапия может вызывать биологические изменения
- ↑ World Council for Psychotherapy
| ||||||
