Մեսրոպ Նուպարեան

;
Ծնած է	3 Դեկտեմբեր 1842
Ծննդավայր	Զմիւռնիա
Մահացած է	4 Ապրիլ 1929 (86 տարեկանին)
Մահուան վայր	Մարսէյլ
Մասնագիտութիւն	թարգմանիչ, բառարանագիր

Մեսրոպ Նուպարեան (3 Դեկտեմբեր, 1842, Զմիւռնիա - 4 Ապրիլ 1929, Մարսել), թարգմանիչ, բառարանագիր, հրապարակագիր։

Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Առաջին թարգմանութիւնները տպագրած է «Արշալոյս Արարատեան» թերթին մէջ եւ մասնակցած է «Երկասէր» մանկական հանդէսի հիմնադրութեան (1855)։ Հրապարակախօսական եւ գիտական հոդուածներով աշխատակցած է արեւելահայ եւ սփիւռքահայ մամուլին։ «Ծաղիկ», «Արեւելեան մամուլ», «Մետիորա», «Հայ գրականութիւն», «Հայաստանի կոչնակ» եւ այլ պարբերականներու մէջ առաջ քաշած է հայ ժողովուրդի ազգ․ զարթոնքի եւ առաջադիմութեան հարցեր։

1877 թուականին հայերեէն թարգմանած է «Մարսելյեզը»։ Պրոպականդած է Սովետական Հայաստանի նուաճումները, կոչ արած նպաստելու անոր տնտ․ շինարարութիւնը։ «Իմ մանկական յիշատակներէս» («Արեւելեան մամուլ», 1893-1894) յուշագրութիւնները նուիրուած են Մեսրոպեան վարժարանին, արեւմտահայ առանձին գործիչներու (Ա․ Փափազեան, Հ․ Տէտէեան, Գ․ Կոստանեան եւ ուրիշներ)։ Նուպարեանի թարգմանութեամբ լւյս տեսած են Ֆ․ Շատոբրեանի («Ոգի քրիստոնէութեան», 1862), Ռասին-ի («Դատասերք», 1863), Վ․ Հիւկօ-ի («Նոդր-Տամ Փարիզի», Հիւկօ 1-3, 1871-1872), Ժ․ Մոլիէր-ի («Կատակերգ», հ․ 1- 2, 1905), Ֆ․ Նանսէնի («Դէպի բեւեռ», 1906), Յո․ Գիոթէ-ի («Ֆաուստ»՝ «Մեդէորային մէջ», 1880- 1881, առանձին գիրքով՝ 1909), Վ․ Շեյքսպիրի («Ռոմեո եւ Ջուլիետ», 1912) եւ այլ ստեղծագործութիւնները։ Մեծ է Նուպարեանի վաստակը հայ բառարանագրութեան մէջ։ «Բառարան ֆրանսերէն-հայերէն աշխարհիկ» (1892, վերատպութիւն՝ 1955, Պէյրութ), «Առձեռն բառարան ֆրանսերէն-հայ աշխարհիկ» (1911), «Գրպանի բառարան ֆրանսերէն-հայերէն» (1928) եւ այլ գործերու մէջ Նուպարեան ստեղծած է 5- 6 հզ․ նոր բառեր, որոնցմէ շատերը քաղաքացիութիւն ստացած են։ Բառարանները ունին ասացուածքներու, աշխարհագրական ու դիցաբանական անուններու հաւելումներ։ Նուպարեան ընտրուած է (1913) ֆրանս․ ակադեմիա-ի պաշտոնակալ։

Աղբիւրներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

«Դիմաստուերներ», Հրանդ Ասատուր, 1921, էջ 189-197։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։