Մանստեւի վանք
| Մանստեւի վանք | |
|---|---|
 Մանստեւի վանք | |
| Հիմնական տեղեկութիւններ | |
| Տեղագրութիւն | Լոռու մարզ |
| Թեմ | ՀԱԵ |
| Օծման թուական | 1251 |
| Ճարտարապետական նկարագրութիւն | |
| Ճարտարապ. ոճ | Հայկական |
| Կառուցման սկիզբ | 12-րդ դար |
| Կառուցման աւարտ | 13-րդ դար |
| Առանձնայատկութիւններ | |
Մանստեւի վանք[1] կը գտնուի Թեղուտ գիւղէն 3 քմ հիւսիս-արեւելք (Գուլաբի կոչուող սարի ստորոտը), նոյնանուն` Մանստեւ գետակի աջափնեայ անտառապատ մասը, Ձորիգեղ կոչուող հին բնակավայրի հետ կապուեր է Մանստեւ գետակի վրայ կառուցուած քարէ կամուրջով[2]:
Վանքէն պահպանուեր են եկեղեցին, կացարաններու եւ պարիսպի պատերու մնացորդները: Եկեղեցին երկլանջ կտուրով միանաւ թաղակապ դահլիճ է` 5.6 x 4.8 մ չափերով, արեւելեան մասին մէջ կ'աւարտի կիսաշրջանաձեւ խորանով, որուն երկու կողմերուն կան ¾ շրջանաձեւ կտրուածքի պատուհաններ: Վերջիններս կապուած են խորանի անկիւնային մասերու լիցքէն ազատ գլանաձեւ տարածութիւններու հետ: Մուտքերը երեքն են՝ հիւսիսային, հարաւային եւ արեւմտեան կողմերէն: Ծածկուած է կիսագլանաձեւ թաղով, որ միջին մասը ուժեղացուած է ուղղանկիւն կտրուածքի որմնամոյթերէն բարձրացող թաղակիր կամարով: Հարաւային եւ Հիւսիսային պատերու երկարութեամբ կատարուած են որմնակամարներ (4-ական), որոնց կրունկները կը հենուին պահունակ-սիւներու վրայ (բացի միջին մասէն, ուր հենարան կը ծառայեն որմնամոյթերը կամ որմնաթուղթերը): Արտաքին տեսքը աչքի կ'իյնայ վերասլաց ճակտոնապատերը, որոնց գագաթին, որպէս պահպանիչ խորհրդանշաններ, եղեր են խոյի գլուխ պատկերող քանդակներ: Երեսապատի եւ ձեւաւոր մասերու քարերը, ինչպէս նաեւ ծածկասալերը ամբողջութեամբ հանուած են: Հատուկենտ պահպանուածներէն կ'երեւի, որ կառուցուած է եղեր սրբատաշ խոշոր բազալտէ քարերով: Ունեցեր է մեծ բարձրութեան գոգաւոր տրամատի քիւ: Ներսի մասերը կոպտատաշ մանր բազալտէ քարերով են: Առաստաղի վրայ նկատելի են գաճաքարի մնացորդներ: Հիւսիսային ճակատի ողջ երկարութեամբ եղեր է կցակառոյց սրահ (մօտ 3 մ լայնութեամբ), որմէ պահպանուեր է միայն ստորին մասը:
Յուշարձանը աչքի կ'իյնայ քարի մշակման եւ կառուցողական բարձր յատկանիշներով, երկայնական պատերու որմնակամարներու իւրօրինակ հնարքով:
Մանստեւի վանքի վերաբերեալ պատմական տեղեկութիւններ կամ գրաւոր յիշատակութիւններ յայտնի չեն: Եկեղեցին կառուցման ոճով հարազատ է քաղկեդոնական դաւանանքի եկեղեցիներուն, որ հիմք կու տայ այն թուագրելու 13-րդ դարով:
Կամուրջը 17-րդ դարուն կառուցուած է Մանստեւ գետակի վրայ, դէպի Ձորագիւղ հին բնակավայրը տանող ճանապարհին, նեղ ու ժայռեղէն ափեր ունեցող նպաստաւոր տեղի մէջ։ Միաթռիչք է, ունի 6 մ լայնութեամբ կիսաշրջան կամարային բացուածք, ոու կեդրոնը զգալիօրէն բարձր է հենման կետերէն: Վերջիններուն վրայ կամարի կրունկները կը նստին ուղղաձիգ պատերու շնորհիւ: Երթեւեկելի մասը հողածածկ է՝ 3 մ լայնութեամբ: Կամուրջը կառուցուած է սրբատաշ բազալտէ ոչ խոշոր (30-35 սմ) քարերով: Վրան արձանագրութիւններ կամ յարդարանքի տարրեր չկան: Աչքի կ'իյնայ տեղերու հետ ունեցած բարենպաստ կապով, կառուցողական բարձր յատկանիշներով:
Հարաւ-արեւելեան մասին մէջ կը տարածուի հին գերեզմանոց, ուր աչքի կ'իյնայ Վարդան Զօրավար կոչուած խաչքարը[3]:
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ «ՀՀ վանական համալիրներու ցանկ» (հայերեն)։ 2019-12-28
- ↑ «Մանստեւի վանք»։ www.findarmenia.com։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2015-12-26-ին։ արտագրուած է՝ 2020-03-01
- ↑ hushardzantest։ «ՄԱՆՍՏԵՎԻ ՎԱՆՔ (XIII Դ.)»։ Պատմամշակութային արգելոց-թանգարաններու եւ պատմական միջավայրի պահպանութեան ծառայութեան (am-AM)։ արտագրուած է՝ 2020-03-01
Գրականութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Գառնիկ Շախկեան, «Լոռի Պատմութեան քարակերտ էջերը», էջ 128-129:
- Վ. Աւետեան, Կիկլոպեան ամրոցներ Շնողի տարածք, «Լրաբեր հաս. գիտ.», 1979 № 6, էջ 112-114:
- Գ. Երզնկեանց, Հնութիւնք հայրենեաց, Կայծոն կամ Շնող, «Արձագանք», 1895, № 30, էջ 2: