Մաաթ
| Մաաթ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 կը պատկերէին գլխուն վրայ ճշմարտութեան փետուրով | |||||
Մաաթ՝ հին եգիպտական աստուածուհի, որ կ'անձնաւորէ ճշդութիւնը, արդարութիւնը, ընդհանրական ներդաշնակութիւնը, աստուածային հաստատումը եւ վարուելակերպի չափանիշները։ Մաաթը կը պատկերուէր որպէս նստած կին, որու գլխուն ամրացուած էր ջայլամի փետուր, երբեմն նաեւ թեւերով[1]: Մաաթ աստուածուհին իմաստութեան աստուած Թոթի կինն էր, քանի որ Եգիպտոսի ժողովուրդը կը կարծէր, որ ճշմարտութիւնը եւ իմաստութիւնը լաւ զոյգ են։
Մաաթը՝ նախքան աշխարհի ստեղծումը
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Տիեզերական մակարդակով Մաաթը կը խորհրդանշէր մեծ աստուածային կարգ եւ օրէնք, որն Աստուծոյ-արարիչի կողմէ շնորհուած է աշխարհի ստեղծման պահուն, ըստ որուն տարուան եղանակներն իրար կը հերթափոխեն, երկնքի մէջ կը տեղաշարժուին աստղերը եւ մոլորակները, գոյութիւն ունին եւ կը փոխներգործեն աստուածները եւ մարդիկ։
Մաաթի մասին պատկերացումները կը համարուին հին եգիպտացիներու՝ տիեզերքի եւ էթիքական հիմքերու մասին իրենց աշխարհայեացքի բոլոր պատկերացումներու առանցքը։ Աւանդոյթի համաձայն, ինչպէս այլ աստուածները, թեւաւոր Մաաթը նոյնպէս սկիզբը կ'ապրէր մարդոց հետ, որոնց մեղսալից էութիւնը ստիպեց զինք իր հօր՝ Ռա աստուծոյ նման լքել մարդոց։[2]
Մաաթի դերն եգիպտական դիցաբանութեան մէջ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը].jpg)
Մաաթի սկզբունքը կը ներառէ ինչպէս տիեզերքի ճշդութիւն եւ օրինաչափութիւն, այնպէս ալ հասարակութեան միասնութիւն, ինչպէս նաեւ, ինչ որ առանձնայատուկ կարեւոր է, արքայի եւ հասարակ մահկանացուի պատասխանատուութիւնն իրենց արարքներուն համար։ Երկրի վրայ Աստուծոյ կողմէ հաստատուած արքան կը սատարէ Մաաթին եւ ծէսերու, յաղթական պատերազմներու եւ անձնական բարեպաշտութեան միջոցով կ'ոչնչացնէ Իսեֆետը՝ կեղծիքը, քաոսը, աւերածութիւնները։ Տաճարին մէջ ամէնօրեայ ժամերգութեան ժամանակ եգիպտացիները դէմքին կը մօտեցնէին Մաաթ աստուածուհիի քանդակը։
Մաաթի քանդակը կը մարմնաւորէր իր մէջ տեղական ներդաշնակութեան սկզբունքը, այդ կերպով արքան կը վերականգնէ տիեզերական ներդաշնակութիւնը։ Բացի այդ, աստուածուհին կապուած էր նաեւ արտասանուած բառի իրողութեան հետ։[3]
Մաաթի պատկերը
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Չնայած, որ Մաաթի պատկերները պահպանուած են գրեթէ բոլոր եգիպտական տաճարներուն մէջ, անոր պաշտամունքին նուիրուած էր միայն քանի մը փոքր սրբատեղի, որոնցմէ մէկը կը գտնուէր Գառնաքի մէջ, Մոնտիի սրբատեղիէն ոչ հեռու, իսկ միւսը՝ Թեբէի մէջ, Նեղոս գետի արեւմտեան ափին՝ Տեյր էլ Մետինայիմէջ[4]։ Աւելի յաճախ անիկա կը պատկերուէր դեղին մաշկով, կարմիր կամ սպիտակ զգեստով, երբեմն թեւերով։ Կեղծամի շուրջը կապուած է կարմիր ժապաւէն, իսկ մազերուն մէջ խրուած է ջայլամի սրբազան փետուրը[5]։ Այդ խորհրդանիշի իմաստը յայտնի չէ, չնայած Շու աստուածը, որ Մաաթի եղբայրն է, նոյնպէս կը կրէր զայն[6]։[7]
Մաաթի պաշտամունք
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Մաաթի պաշտամունքը վկայուած է դեռեւս հին թագաւորութեան ժամանակաշրջանէն։ Նոր թագաւորութեան մէջ աստուածուհիին կ'երկրպագէին որպէս արեւային աստուածութիւն։ Նոյնիսկ Էխնաթոնը, որու կրօնական յեղափոխութեան հիմքերն աւելի ուշ կը համարուէին Մաաթի հակադրութիւնը, Թեբէի մէջ յայտնաբերուած դամբարանին վրայ վաղ գրութեան մէջ նշուած էր «կ'ապրէր համաձայն Մաաթի»։ Մաաթի սրբազան միջատը մեղուն է, որ նուիրուած է աստուածուհիին եւ անոր արեւային հօրը։[8]
Մաաթի սկզբունքներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]42 բացասական խոստովանութիւն (պապիրուս Անի[9])
- Ես մեղքեր չեմ գործած։
- Ես կողոպուտ չեմ կատարած բռնութեան կիրառումով։
- Ես չեմ գողցած։
- Ես չեմ սպաննած տղամարդոց եւ կանանց։
- Ես հացահատիկ չեմ գողցած։
- Ես նուիրաբերում չեմ գողցած։
- Ես Աստուծոյ ունեցուածքը չեմ գողցած։
- Ես սուտ չեմ խօսած։
- Ես սնունդով չեմ տարուած։
- Ես անէծքներ չեմ արտասանած։
- Ես չեմ շնացած։
- Ես չեմ քնած տղամարդու հետ։
- Ես չեմ ստիպած ոչ մէկուն լալ։
- Ես սրտել չեմ կերած (այսինքն՝ անիմաստ չեմ վշտացուցած կամ խղճի խայթ չեմ զգացած)։
- Ես չեմ յարձակած մարդու վրայ։
- Ես խաբէութեան մարդ չեմ։
- Ես չեմ գողցած մշակովի հողատարածքներէն։
- Ես լրտես չեմ եղած։
- Ես մարդուն չեմ զրպարտած։
- Ես չեմ բարկացած առանց յարգելի պատճառի։
- Ես չեմ անբարոյականացուցած որեւէ մարդու կնոջը։
- Ես չեմ աղտոտած ես ինծի։
- Ես չեմ ահաբեկած։
- Ես օրէնքը չեմ խախտած։
- Ես չեմ զայրացած։
- Ես ճշմարտութեան բառերէն ականջներս չեմ փակած։
- Ես չեմ պարախակած։
- Ես բռնութեան մարդ չեմ։
- Ես թշնամանք չեմ սերմանած։
- Ես չեմ գործած (կամ դատած) աւելորդ շտապողականութեամբ։
- Ես չեմ խորացած խնդիրներու շուրջ։
- Ես չեմ բազմապատկած իմ բառերը խօսակցութեան ընթացքին։
- Ես ոչ մէկուն չեմ նեղացուցած, ես չարիք չեմ գործած։
- Ես թագաւորի դէմ ուղղուած կախարդանքին (կամ վատաբանութեան) չեմ մասնակցած։
- Ես երբեք չեմ կանգնեցուացծ ջուրի հոսքը։
- Ես երբեք ձայն չեմ բարձրացուցած (մեծամիտ կամ բարկացած)։
- Ես չեմ անիծած (կամ վատաբանած) Աստուծոյ։
- Ես չեմ գործած մեծամտօրէն։
- Ես չեմ գողցած աստուածներու հացը։
- Ես չեմ տարած Կենֆու անուշեղէնները մահացածներու հոգիներէն։
- Ես երեխայէն հաց չեմ խլած եւ արհամարհանքով չեմ վերաբերած իմ քաղաքի Աստուծոյն։
- Ես չեմ սպաննած Աստուծոյ պատկանող խոշոր եղջերաւոր անասունը[10][11]։
Տես նաեւ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ Robert A. Armour (2001)։ Gods and Myths of Ancient Egypt։ American University in Cairo Press։ ISBN 978-977-424-669-2
- ↑ (հայերեն) Մաատ, 2024-03-16, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%A1%D5%BF, վերցված է 2025-05-15
- ↑ (հայերեն) Մաատ, 2024-03-16, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%A1%D5%BF, վերցված է 2025-05-15
- ↑ "The Essential Guide to Egyptian Mythology:The Oxford Guide", p. 190, Berkeley Reference, 2003, ISBN 0-425-19096-X
- ↑ Budge The Gods of the Egyptians Vol. 1 p. 416
- ↑ "The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt" Vol. 2 p. 320
- ↑ (հայերեն) Մաատ, 2024-03-16, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%A1%D5%BF, վերցված է 2025-05-15
- ↑ (հայերեն) Մաատ, 2024-03-16, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%A1%D5%BF, վերցված է 2025-05-15
- ↑ Budge The Gods of the Egyptians Vol. 1 pp. 418-20
- ↑ The Book of the Dead։ Gramercy։ 1995 թ․ հունվարի 23։ էջեր 576–582։ ISBN 978-0-517-12283-9
- ↑ Sir Ernest Alfred Wallis Budge (1913)։ The Papyrus of Ani: A Reproduction in Facsimile, Edited, with Hieroglyphic Transcript, Translation, and Introduction։ Medici Society։ էջեր 576–582։ «Image of p. 576 & p. 577 & p. 578 & p. 579 & p. 580 & p. 581 & p. 582 at Google Books»
Գրականութիւն[1]
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Ассман Я. Египет. Теология и благочестие ранней цивилизации. — М., 1999.
- Assmann J. Maaat: Gerechtigkeit und Unsterblichkeit im Alten Ägypten. — Munich, 1990.
- Жданов В. В. Эволюция категории «Маат» в древнеегипетской мысли. — М., 2006.
Արտաքին հղումներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Баскакова T.B. Ассман (Assmann) Ян (р. 1938) Archived 2025-04-19 at the Wayback Machine.
- ↑ (հայերեն) Մաատ, 2024-03-16, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%A1%D5%BF, վերցված է 2025-05-15