Լիզպոնի Հայերը

Հայերը Լիմասոլի մէջ, Կիպրոսի ազգային փոքրամասնութիւններէն մէկը, Հայկական սփիւռքի մասը։ Բնակուած է շուրջ Կիլիկիոյ դէմը Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկուսութեան հնագոյն դէմերէն է։

Առաջնորդանիստը Նիկոսիայի Սուրբ Աստուածածին եկեղեցին է։ Թերեւս 5-րդ դարու Նիկոսիային կառուցուած է Սուրբ Գեւորգ եկեղեցին։ Նշանաւոր է 560 թուականին կառուցուած Սուրբ Մակար վանքը, որ միջնադարուն եղած է Կիպրոսի դէմի առաջնորդարանի շէնքը։ Մեզ հասած են այնտեղ գրուած կամ ընդօրինակուած հայերէն ձեռագրեր։ 12-րդ դարուն, երբ հայերու թիւը Կիլիկիոյ մէջ ստեղծուած է առաջնորդական երկու թեմ (եպիսկոպոսութիւն)՝ Նիկոսիայի մէջ եւ Ֆամագոատայի մէջ։

1116 թուականին կառուցուած է Նիկոզիա 200 հայ։ 1940 թուականին կառուցուած է Սուրբ Գեւորգ հայկական եկեղեցին։ Գործած են «Նարեկ» ազգային վայրի Սուրբ Աստուածածին եկեղեցին (նորոգուած է 1884 թուականին)։ Նիկոզիայի մէջ կառուցուած են նաեւ Սուրբ Պողոս մատուռը (հիմնուած է 1892 թուականին, Նիկոսիայի ազգային գերեզմանատանը՝ պոլսեցի Պողոս Օտաճեանի կտակով), 1981 թուականին՝ Սուրբ Աստուածածին եկեղեցին։

Կղզիյի հնագոյն կառոյցներէն են Ֆամագուստայի Կանաչվորի վանք կամ Սուրբ Աստուածածին եկեղեցին (կառուցուած է 1317 թուականին, ներկայիս թուրքերու բռնագրաուած տարածքին մէջ է) եւ Սուրբ Մարիամ, Սուրբ Սարգիս, Սուրբ Վարվառա (բոլորն ալ՝ 13-րդ դարու վէրջ) եկեղեցիները, որոնք չեն պահպանուած։ Հայկական եկեղեցիներ կառուցուած են նաեւ Կիլիկիոյ գիւղերուն մէջ, յայտնի է, որ Սուրբ Հրեշաակաեաց եկեղեցին հիմնուած է ճիպս գիւղին մէջ։ Ներկայիս գործած են Նիկոսիայի Սուրբ Աստուածածին, Լառնակայի Սուրբ Սդեփանոս եւ Լիմասոլի Սուրբ Գեւորգ եկեղեցիները։ Կիպրոսի դէմը կառաուարուած է իր կանոնադրութեամբ։ Գերագոյն մարմինը թեմական ժողովն է, որու անդամները ընտրուած են չորս տարով։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։