Իսգանտեր
Կաղապար:Տեղեկաքարտ Հրթիռ 9K720 Իսքանտեր, (ռուս.՝ 9K720 ИскандерՆԱՏՕ-ի զեկոյցի անունը SS-26 Stone)՝ Ռուսիոյ Դաշնութեան մէջ բջիջային մարտավարական բալիստիկ հրթիռանէտ համակարգ մըն է:
Պատմություն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Իսկանդերը տակտիկական բջիջային հրթիռի երկրորդ ռուսական փորձն է, որ «Սքատին» տեղը եկաւ։ «Օքան» առաջին փորձն է սա դաշտին մէջ։ Իսքանտեր անունը դրուած է նախկին Սովիեթական բանակի ճեներալ եւ միջուկային զէնքերու մասնագետ Իսքանտեր Հուսէյնովի անունով։ Իսկանդերը ունի միգանի տեսակ մարտագլխիկներ (Օդային ջերմաին վառելանիւթաին պայթուցիկներ, բեկորներով պայթուցիկներ եւ մագնիսկական հարուածային մարտագլխիկներ, նաեւ հրթիռը կարող է շալկել միջուկային մարտագլխիկ։
2004 ի սեպտեմբերին բարձրաստիճան պաշտոանութեան պաշտոնեաներու հանդիպման ժամանակ հայտարաուեցաւ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի տակտիկական հրթիռը որ կոչուեցաւ Իսկանդեր, իսկ 2005 ի ռազմական բյուջեի մշակման ժամանակ պաշտպանութեան նախարար Սերգեյ Իվանովը ըսաւ թէ նոր տակտիկական հրթիռաին համակարգի փորձերը վերջացան եւ այն հրթիռը պաշտօնապէս կոչուէցաւ Իսկանդեր։ Նախարարը ըսաւ թէ 2005 ի վերջին համակարգը քանակաին արտադրութեան պիտի մտնայ եւ մէկ տարի ետք Ռուսաստանը պիտի ունենայ մէկ գունդ Իսկանդերէն։ 2005 ի մարտին Ռուսական պաշտպանական արդյունաբերության աղբյուրը Interfax-AVN-ին տեղեակացուց թէ Ռուսաստանը կը զարգացնէ նոր տեսակի Իսկանդերներ որ իրէն միջակայքը կը գերազանցէ 500-600 Քմ որ կը կոչուի Իսկանդեր-E։ 2006-ին քանակաին արտադրութիւնը սկսաւ Իսկանդեր-M տակտիկական հրթիռի համակարգը եւ ընդունուեցաւ ծառաութեան Ռուսական բանակի մէջ։[1][1][2]
Նկարագրություն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Իսկանդեր-ը կը գերազանցում է իր նախորդին` Oka-ին։ Իսկ Իսկանդեր-M համակարգը ունի երկու պինդ վարելանիւթով հրթիռաին շարժիչ, առաջինը կաշխատի ամբողջ թռիչքի ժամանակ իսկ երկրորդը իրէն թիրախին հարձակելու ատեն կ՝ աշխատի։ Յուրաքանչյուր հրթիռ կը վերահսկուի ամբողջ թռիչքի ժամանակ։
Իսկանդեր-ի թիրախները պայման չէ որ միայն արբանեակաին եւ օդանավներու առաջնորդութեամբ ըլլայ այլապէս հետախուզական կենդրոն էն, որ մէկ զինուոր կը ղեկավարէ այդ հրթիռը օգտուելով օդաին լուսանակարներով որ արդէն դերսածրուած նկարներ որ հակարգիչին անցուած էն։ Իսգանտեր-ը նաեւ կրնայ բջիջաին կամ շարժող թիրախներու հանդեպ հարձակումներ իրակացնել։ Իսգանտեր-ի առավէլ առանձնահատկությունը Իսգանտեր-M եւ Իսգանտեր-E որ օպտիկապես կ՝ առաջնորդուի եւ կրնայ նաեւ աջակցութիւն ստանայ AWACS կամ անօդաչու թռչող օդանավներէն։ Իսկ Էլկտրա-օպտիկակա համակարգերը կը հանձնանրարէ ինքնակառավարութիւն, հրթիռը կը ստանայ թիրախներու պատկերները եւ հետոյ կը համէմատէ իրէն տեսած պատկերը եւ իրէն միտքի մէջ պատկերը եթէ համէմատութիւնը ճիշտ է կը փակէ թիրախին վրայ եւ գերաձայնանին արագութեամբ կը սլանայ իրէն թիրախին վրայ։
Արագացումի փուլի մէջ Իսգանտեր-ը կը հետեուի տակտիկական բալիստիկ հրթիռներու ուղին V-2 եւ Scud ի նման իսկ թռիչքի վերջին հատուածին մէջ ինքը արդէն կը մտնայ ոչ բալիստիկական ուղի եւ կը գործածէ օդային թակարդներ խուսաբելու համար թշնամի հակահրթիռաին պաշտպանութեան համակարգերէն։ Հթիռը կը հետեուի բարդ հետագիծի եւ այսպիսով ավելի կը բարդանայ իրէն արգիլէլը։ Ինքը կ՝ օգտագործէ ցրող մակերէս եւ հատուկ ծածկանիւթ որպէսզի ռատարային ստորագրությունը նվազցնէ։
Ռուսական Իսկագանտեր-M գերաձայնաին արագութեան կը հասնի 2100-2600 մ/երքվարկաիանուա մէջ որ կը հասնի 7 անգամ ձայնի արագութեամբ եւ բարձրութեան 50 Քմ։ Իսկ Իսգանտեր-M կը կշրէ 4615 Քկ կը շալկէ 710-800 Քկ, իսկ իրէն սխալութեան միջակայքը 5-7 մէդր։
Իսգանտերը արդէն հասավ բավարար ճշգրտութեան, այսինքն կրնայ իրականցնել բարձր ճշգրտութեամբ ռմբակոծումներ որ օդային ուժերը եւ թեւավոր չեն կրնար իրակացնել։
Իսգանտեր տակտիկական հրթիռաին համակարգը նախագծուած է օգտագործուի պատերազմի դաշտի ծանր պայմաններու մէջ։ Իսգանտեր համակարգը կրնայ ոչնչացնել գործող զորամասեր եւ հակարակորդին պատերազմելու կարողութիւները։
2007 թուականին նոր հրթիռաին համակարգ նախագծուեցաւ եւ նոր փոխադրման միջոց որ կոչուեցաւ R-500 իսկ հրթիռը կոչուեցաւ Իսգանտեր-K կը նշանակէ krylataya (թեւերով), եւ ծառաութեան մտաւ Ռուսական բանակ 2013-ին իբր կրուզ հրթիռ։[3][4]
Տեղակայումը և մարտական պատմություն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Մոսկվայի ռազմավարության եւ տեխնոլոգիաների վերլուծության կենտրոնը հայտարարեց ,որ Իսկանդեր-ը փորձուեցաւ 2008-ին Հարավային Օսիայ ի մէջ Վրաստանի հետ պատերազմի ատեն։ Եւ Իսգանտեր-ը մէծ արդյունավետություն ապացուցեց ոչնչացնելու ռազմական թիրախները։ Մոսկվայի պաշտպանութեան կենտրոնը որ Իսգանտեր-ը բարձր ճշգրտութիւն ցոյց տուաւ որ 28 դանկ ոչնչացուց։ 2008 թուականին նոյեմբերին Ռուսաստանի նախագահ Դմիտրի Մեդվեդեւը հայտարաեց թէ առաջին պետութեան ազգային ժողովին նշեց, որ Ռուսաստանը տեղեակացուց թէ Իսգանտեր հրթիռները Ռուսաստանի արեւմտեան շրջանի մէջ Կալինինգրադ-ում գտնվող Իսկանդերները անհրաժեշտութեան դեպքում ՆԱՏՕ-ի հակարթիռաին պաշտպանութեան համակարգերը չէզոքացնել։ Սակայն 2009-ի Սեպտեմբերըին ԱՄՆ-ի նախագահ Բարաք Օբաման հայտարարեց թէ պաշտպանութեան ծրագիրը չեղեալ հայտարուեցաւ։ 2009-ի Սեպտեմբերին Ռուսական ռազմական նախարաութիւնը հայտարարեց մատադիր է ստեղծել լայն ցանց Իսգանտեր հրթիռներ էն ամբողջ երկրի մէջ որպէս լայն ռազմական բարեփոխումներ։ Նոյեմբեր 23-ին 2011-ին նախագահ Դմիտրի Մէդվեդեւը կրկին հայտարարեց թէ Ռուսաստանը կրնայ տեշակաեկ Իսգանտեր տակտիկական հրթիռները Կալինինգրադի մէջ որովհետեւ ԱՄՆ վերաձերկեց հակահրթիրռաին պաշտպանութեան ծրագիրը։ 2013 հունիսին Ռուսաստանը պարզեց թէ տեղաթրէց մի քանի Իսգանտեր-M բալիստիկ հրթիռներու համակարգեր Հայաստանի մէջ որոնք ներկայիս տեղադրուած է բայց իրէց տեղերը չէ բացահայտուած։[5]
Տարբերակներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Իսգանտեր-M տարբերակը Ռուսական զորքերուն, որ իրէն միջակայքը կը հասնի 400 Քմ Իսկ Իսգանտեր-E ին արտահման տարբերակը, որոնք հատուկ նախագծուած է MTCR սահմանափակումներու համէմատ որ իր միջակաքը կը հասնի ~ 280 Քմ։
Օպերատորներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ծառայության մտավ արևմտյան ռազմական շրջանի մէջ 2010 ին բացի այդ հրթիռները որոնք տեղակայված են Հայաստանում։ Նաև երկու գունդ գտնվում են հարավային ռազմական շրջանում և արևելյան ռազմական շրջանը ստացավ Իսգանտեր-M 2013 թ-ին։
Հնարավոր ապագա օպերատորները[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Կաղապար:Դրօշաւորում/Բելառուսը նախատեսում ձեռք բերել Իսկանդեր-E եւ այս զենքը կը հանդիսանայ ՆԱՏՕ-ի հակահրթիռաին համակարգերը միջին Եւրոպա-ի մէջ։
Կաղապար:Դրօշաւորում/Իրան հայտարեց, որ ինքը ցանկանում է գնել Իսկանդեր համակարգը։
Մանրամասն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Տեխնիկական[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- Արտադրող։ Վոտկինսկի մէջ գործարանը պետական արտադրական ընկերություն (Վոտկինսկ) հրթիռներ արտադրական միավորը (Վոլգոգրադ) գետնի սարքավորումներ KB Mashynostroyeniya (KBM, Kolomna) մշակողը համակարգը
- Արձակման միջակայք։
- Առավելագույն։ 500 Քմ (Իսգանտեր-M), 280 Քմ (արտահանումի տարբերակ)
- նվազագույն։ 50 Քմ
- ճշքրտութիւնը։
- 30-70 Մ (արտահանումի տարբերակ Իսգանտեր-E առանց որոնումի համակարգի)
5-7 Մ Էլէկտրոլուսաին որոնման համակարգով (Իսգանտեր-M)
- Արձակման ժամանակ։ 4-16 րոպէ
- Երկու հրթիռներու արձակման ժամակամիչոց։ մէկ րոպէ
- Աշխատելու ջերմաստիճան։ -50 °C մինչեւ +50 °C
- Արագութիւն ~ 2100 մ / երքվարկեանի մէջ
- հրթիռներու թիվը։
- 9P78E է փոխաթրիչը։ 1 (արտահանումի տարբերակ)
- 9T250E է փոխաթրիչը։ 2
- ծառայութեան կյանքը։ 10 տարի (Իսգանտեր-E)
- Խումբը։ 3 (բեռնատար)
համակարգի բաղադրիչներ Ամբողջ Իսքգանտեր համակարգը կը բաղկանայ Ճանապարհային փողադրման մեքենան (chassis 8x8 MZKT-79306 Astrolog բեռնատար)
- Փոխադրող եւ Բեռնող ավտոմեքենան (chassis 8x8 MZKT-79306 Astrolog բեռնատար)
- Հրամանատարաշտաբային փողադրման մեքենան (chassis ԿԱՄԱԶ վեց անիվի բեռնատար)
- Տեղեկություն պատրաստելու կայան (chassis ԿԱՄԱԶ վեց անիվի բեռնատար)
- Առողջապահական աջակցուեան մեքենան (chassis ԿԱՄԱԶ վեց անիվի բեռնատար)
- Պահեստ սարքավորումներու հավաքածու
- Սարքավորումներու մէքէնա փորձերու համար
- Սարքավորումների CSV փորձերու համար
- Ուսումնական պաստառներ
- Փորձերու հրթիռ նախատեսվող թիրախները Համակարգը նախատեսված է օգտագործել սովորական մարտագլխիկ։
- Թշնամական կրակի ախբիւրները (հրթիռային համակարգեր, հեռահար հրետանի)
- Օդային եւ հրթիռային պաշտպանութեան զենքեր
- Հրամանը հաղորդագրություններ եւ կապի հանգույցներ
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ 1,0 1,1 9K720 Iskander-M (SS-26 Stone) GlobalSecurity Retrieved on 11-15-08
- ↑ http://en.ria.ru/world/20131217/185654740/NATO-Members-Alarmed-by-Russian-Nuclear-Missile-Deployment.html
- ↑ http://arms-tass.su/?page=article&aid=125546&cid=25
- ↑ Iskander Missile System
- ↑ 9K720 Iskander-M (SS-26 Stone) – Program GlobalSecurity retrieved on 11-15-08