Գաղտնուսականներ (Պաթինիյյա)

Գաղտնուսականներ (Արաբերէն՝ الباطنيّة, Ալ-Պաթինիյյահ) այն խումբերն են որոնք կը զանազանեն Իսլամական Սուրբ Գիրքին արտաքին (Արաբերէն՝ ظاهري, Զահիրի` լայն հանրութեան համար դիւրահասկանալի) եւ ներքին (Արաբերէն՝ باطني, Պաթինի՝ Գաղտնի վարդապետութիւն, միայն մասնագիտացած կամ փոքր թիւով մարդոց համար հասկանալի)։^[1] Այս եզրոյթը մասնաւորապէս գործածուած է Սուրբ Գրութեանց մեկնաբանութեան այլաբանական տիպին համար, զոր զարգացուած է կարգ մը Շիյա խումբերու մէջ, շեշտելով գրութեանց ներքին եւ քօղարկուած իմաստը։^[2] Այս եղանակը որդեգրուած է Իսմայիլականութեան բոլոր ճիւղաւորումներուն, ինչպէս նաեւ Տուրզիներուն կողմէն։ Ալաուիները (երբեմն Ալեւիներ) կը կիրառեն սուրբ գրոց մեկնաբանութեան նմանատիպ եղանակ մը։^[2] Ալ-Պաթինիյյա-ն տարածուած վերադիր է, որ կը գործածուի Մահմետականութեան Իսմայիլական վարդապետութիւնը սահմանելու համար, ինչը ընդունուած է Իսմայիլականներուն կողմէն:^[3]

Սուննի դաւանանքին պատկանող գրողները Ալ-Պաթինիյյա եզրոյթը կը գործածէին հակամարտօրէն, նկատի ունենալով իր մերժումը սուրբ գրոց ակնյայտ իմաստին յօգուտ սքօղուած (Պաթինի) իմաստին։^[2] Միջնադարեան Սուննի Աստուածաբան՝ «Ալ-Ղազզալի»-ն (Արաբերէն՝ الغزّالي) այս եզրյթը արժաբեկօրէն գործածած է Իսմայիլականութեան յետեւորդներուն մասին խօսած ատեն։^[2]^[4] Կարգ մը Շիիյի գրողներ եւս այս եզրոյթը գործածած են հակամարտօրէն։^[1]

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,0 ^1,1 Halm, Heinz. "BĀṬENĪYA". Encyclopedia Iranica. Vol. III. pp. 861–863. Retrieved 4 August 2014
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Hodgson, M.G.S. (1960). "Bāṭiniyya". In Gibb, H. A. R.; Kramers, J. H.; Lévi-Provençal, E.; Schacht, J.; Lewis, B. & Pellat, Ch. (eds.). The Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Volume I: A–B. Leiden: E. J. Brill. doi:10.1163/1573-3912_islam_SIM_1284. OCLC 495469456.
↑ Daadbeh, Asghar, Gholami, Rahim (2013). "Bāṭiniyya". In Wilferd Madelung; Farhad Daftary (eds.). Encyclopaedia Islamica. doi:10.1163/1875-9831_isla_COM_000000100.
↑ Mitha, Farouk (2001). Al-Ghazali and the Ismailis: A Debate on Reason and Authority in Medieval Islam. I.B.Tauris. p. 19. ISBN 978-1-86064-792-5.

[:0-1] 1,0 ^1,1 Halm, Heinz. "BĀṬENĪYA". Encyclopedia Iranica. Vol. III. pp. 861–863. Retrieved 4 August 2014

[:1-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Hodgson, M.G.S. (1960). "Bāṭiniyya". In Gibb, H. A. R.; Kramers, J. H.; Lévi-Provençal, E.; Schacht, J.; Lewis, B. & Pellat, Ch. (eds.). The Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Volume I: A–B. Leiden: E. J. Brill. doi:10.1163/1573-3912_islam_SIM_1284. OCLC 495469456.

[3] Daadbeh, Asghar, Gholami, Rahim (2013). "Bāṭiniyya". In Wilferd Madelung; Farhad Daftary (eds.). Encyclopaedia Islamica. doi:10.1163/1875-9831_isla_COM_000000100.

[4] Mitha, Farouk (2001). Al-Ghazali and the Ismailis: A Debate on Reason and Authority in Medieval Islam. I.B.Tauris. p. 19. ISBN 978-1-86064-792-5.

[1]

[2]

[3]

[4]