Գահիրէի Հայերը

Խան Ալ Խալիլի շուկան

Գահիրէի հայերը սկսած են հաստատուիլ քաղաքի հիմնադրման ժամանակներէն։ Եգիպտական արքունիքին մէջ ծառայող հայ երեսփոխանները խրախուսած են հայերուն մուտքը Գահիրէ, օժանդակել անոնց առեւտրական գործունէութիւնը, հովանաւորել արհեստաւորներուն ու վարպետներուն։ Քաղաքի հիւսիսային դարպասի շինարարութեան ժամանակ (1074-94 թթ.), ծագումով հայ երեսփոխան Պատր ալ Ճամալիի նախաձեռնութեամբ, Եդեսիայէն հրաւիրուած են հայ ճարտարապետ եղբայրներ։ 13-րդ դարուն Գահիրէի մէջ յայտնի եղած է շինարար, ճարտարապետ Պահաա Ատ Տին Գարագուշը, որ կառուցած է Կիզայի նշանաւոր կամուրջը, քաղաքի միջին պարիսպը եւ այլ շինութիւններ։ Քաղաքին մէջ անոր անունով հրապարակ կոչուած է։ 14-րդ դարուն Գահիրէի մէջ եղած է հայկական երեք թաղամաս։ Գահիրէի ամէնայայտնի Խան ալ Խալխի շուկային մէջ ներկայիս պահպանուած են հայ ոսկերիչներու արհեստանոցները։

Հայ գաղութը Մուհամմետ Ալիի կառավարման տարիներուն

Հայ գաղութը բուռն ծաղկում ապրած է Եգիպտոսի փաշա Մուհամմետ Ալիի կառավարման տարիներուն։ Կառուցուած են Սուրբ Աստուածածին (1839 թ.), Սուրբ Մինաս (1843 թ.) եկեղեցիները, Ս. Կոյս Մարիամի մատուռը։ Բացուած է առաջին՝ Գալուստեան (Եղիազարեան) ազգային վարժարանը, ինչպէս նաեւ՝ հիւանդանոց եւ հիւրանոց։ 1865-էն Գահիրէի մէջ սկսած են հրատարակել եգիպտահայ առաջին՝ «Արմաւենի» պարբերականը։ 1880-84-ին գործած է Ուսումնասիրաց ընկերութիւնը։

Համայնքի ղեկավարումը

20-րդ դարու սկիզբը Գահիրէի մէջ ապրած է 5607 հայ, եղած է երեք դպրոց, գործած են տարբեր բնոյթի ազգային ընկերութիւններ եւ միութիւններ։ 1954-ին հայերու թիւը կազմած է արդէն 22-23 հազար, գործած է 6 դպրոց։ 2003-ին Գահիրէի մէջ կը բնակէր մօտ 5 հազար հայ։ Համայնքի կեանքը կը ղեկավարէ Գահիրէի հայոց թեմական ժողովը եւ ազգային իշխանութիւնը։ Կը շարունակեն գործել հայկական եկեղեցիներն ու ազգային վարժարանները։ Հայապահպան գործունէութիւն կ'իրականեցնեն Հ.Յ.Դ., Ռ.Ա.Կ., Ս.Դ.Հ.Կ. տեղական կազմակերպութիւնները, Հ.Բ.Ը.Մ.ի Գահիրէի մասնաճիւղը, Հայ Գեղարուեստասիրաց Միութիւնը, հայկական ընթերցասրահը, Կոկանեան ակումբը, Համազգային Կրթական եւ Մշակութային Միութիւնը, Նոր Սերունդ Երիտասարդական Մշակութային Միութիւնը, Յուսաբեր Մշակութային Ընկերակցութիւնը եւ ակումբը, Հայ Կարմիր Խաչը, Հայ Մշակոյթի Բարեկամներու Միութիւնը, Հայ Ազգային Հիմնադրամը, Հ.Մ.Ը.Մ. «Արարատ», «Նուպար» մարզական ակումբները։

Պարբերականները

1994-ի Յունուարին բացուած է հայկական մատենադարան (գրուած է հայ երգարուեստի երախտաւոր Մարգարիտ-Պայծառ Յակոբեանի անունը)։ Լոյս կը տեսնեն «Արեւ», «Յուսաբեր», «Ջահակիր» պարբերականները։ 1954-ից Համազգային մշակութային միութեան նախաձեռնութեամբ կը գործէ ամէնօրեայ մէկ ժամնոց հայկական ռատիօժամ։ Գահիրէն հայ մշակոյթի կեդրոններէն մէկն է։ Այստեղ ստեղծագործած են անուանի գրողներ, դերասաններ, նկարիչներ, ճարտարապետներ։