Jump to content

Երեւանի Արձաններ

«Սասունցի Դաւիթ» Երուանդ Քոչար

Երեւանի արձաններ ցուցակը կը ներկայացնէ Հայաստանի Հանրապետութեան մայրաքաղաք Երեւանի փողոցներուն եւ հրապարակներուն մէջ տեղադրուած մեծածաւալ ստեղծագործութիւնները[1][2][3]։ Ցուցակին մէջ չկան առանձին յուշահամալիրներու մաս կազմող արձաններ, գերեզմաններուն եւ պանթէոններուն մէջ տեղադրուած յուշարձաններ, յուշարձան աղբիւրներ, յուշատախտակներ եւ խաչքարեր։

Ականաւոր անձեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ականաւոր անձերու յուշարձաններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. Ստեփան Շահումեան - կարմիր որձաքար եւ պազալթ, հեղինակը՝ Սերկէյ Մերքուրովն է, ճարտարապետը՝ Իվան Ժոլթովսքի։ Տեղադրուած է 1931-ին Շահումեան հրապարակին մէջ։ Երեւանի ամէնէն հին կոթողական արձանն է։
  2. Խաչատուր Աբովեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Անտրէաս Տէր-Մարուկեանն է[4], ճարտարապետը՝ Մարք Գրիգորեան։ 1908-ին Խաչատուր Աբովեանի մահուան 60-ամեակին առիթով, Յովհաննէս Թումանեան, Ալեքսանտր Շիրվանզադէ եւ Գէորգ Պաշինճաղեան կ'որոշեն յուշարձան մը պատուիրել փարիզաբնակ քանդակագործ՝ Տէր-Մարուկեանին։ Հանգանակութիւն մը կը կազմակերպեն, եւ հարկ եղած գումարը կը հաւաքուի 1913-ին։ Քանդակը երկար ատեն կը մնայ Փարիզի ձուլարանին մէջ, մինչեւ որ նոր գումար հայթայթեն: 1933-ին, գաղափարը յղանալէն 25 տարի ետք, քանդակը կը տեղադրուի Շարլ Ազնաւուրի հրապարակին մէջ: Քանդակին բարձրութիւնը պատուանդանին հետ 4.5 մեթր է։
  1. Խաչատուր Աբովեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Սուրէն Ստեփանեան[4], ճարտարապետը՝ Գէորգ Թամանեան։ Տեղադրուած է 1950-ին Աբովեան Պուրակին մէջ։ Արձանին բարձրութիւնը 3.5 մեթր է, պատուանդանին հետ՝ 9 մեթր։[5]
  2. Յովհաննէս Թումանեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Արա Սարգսեանն է, ճարտարապետը՝ Գրիգոր Աղապապեան։ Տեղադրուած է 1957-ին Թատերական Հրապարակին մէջ (այժմ՝ Ազատութեան հրապարակ)։
  3. Ալեքսանտր Սփենթիարեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակները՝ Ղուկաս Ճուպարեան եւ Արա Սարգսեան, ճարտարապետը՝ Գրիգոր Աղապապեան։ Տեղադրուած է 1957-ին, Թատերական հրապարակին մէջ (այժմ՝ Ազատութեան հրապարակ)։
  • 1. Ստեփան Շահումեան
    1. Ստեփան Շահումեան
  • 2. Խաչատուր Աբովեան (Քանաքեռ)
    2. Խաչատուր Աբովեան (Քանաքեռ)
  • 3. Խաչատուր Աբովեան
    3. Խաչատուր Աբովեան
  • 4. Յովհաննէս Թումանեան
    4. Յովհաննէս Թումանեան
  • 5. Ալեքսանտր Սփենթիարեան
    5. Ալեքսանտր Սփենթիարեան
  1. Սայեաթ-Նովա - մարմար, հեղինակը՝ Արա Յարութիւնեանն է, ճարտարապետը՝ Էտուարտ Սարափեան։ Տեղադրուած է 1963-ին Սայեաթ-Նովայի Անուան Երաժշտական Դպրոցին դիմաց, Մաշտոցի պողոտային եւ Մոսկովեան փողոցներուն խաչմերուկին վրայ։
  2. Անանիա Շիրակացի - պազալթ, հեղինակը՝ Գրիգոր Պատալեանն է։ Տեղադրուած է 1963-ին, Մատենադարանին դիմաց։
  3. Մովսէս Խորենացի - պազալթ, հեղինակը՝ Երեմ Վարդանեանն է։ Տեղադրուած է 1965-ին Մատենադարանին դիմաց։
  4. Միքայէլ Նալպանտեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Նիկողայոս Նիկողոսեանն է, ճարտարապետը՝ Ճիմ Թորոսեան։ Տեղադրուած է 1965-ին Օղակաձեւ այգիին մէջ, Խանճեան եւ Նալպանտեան փողոցներուն խաչմերուկին վրայ։
  5. Աւետիք Իսահակեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Սարգիս Պաղտասարեանն է, ճարտարապետը՝ Լիփարիտ Մադոյեան։ Տեղադրուած է 1965-ին Օղակաձեւ այգիին մէջ, Խանճեան եւ Աբովեան փողոցներուն խաչմերուկին վրայ, այժմ Երիտասարդական մեթրոյին մօտ։
  • 1. Սայեաթ-Նովա
    1. Սայեաթ-Նովա
  • 2. Անանիա Շիրակացի
    2. Անանիա Շիրակացի
  • 3. Մովսէս Խորենացի
    3. Մովսէս Խորենացի
  • 4. Միքայէլ Նալպանտեան
    4. Միքայէլ Նալպանտեան
  • 5. Աւետիք Իսահակեան
    5. Աւետիք Իսահակեան
  1. Մեսրոպ Մաշտոց - պազալթ, հեղինակը՝ Ղուկաս Ճուպարեանն է։ Տեղադրուած է 1967-ին Մատենադարանի մուտքին մօտ։
  2. Մխիթար Գոշ - պազալթ, հեղինակը՝ Ղուկաս Ճուպարեանն է։ Տեղադրուած է 1967-ին Մատենադարանին մօտ։
  3. Ալեքսանտր Թամանեան - պազալթ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Արտաշէս Յովսէփեանն է, ճարտարապետը՝ Սփարտակ Պետրոսեան։ Տեղադրուած է 1974-ին Քասքատ համալիրի տարածքին մէջ, Մոսկովեան փողոցին վրայ։
  4. Ալեքսանտր Կրիպոյետով - պազալթ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Յովհաննէս Պեճանեանն է, ճարտարապետը՝ Սփարտակ Կնտեղցեան։ Տեղադրուած է 1974-ին Օղակաձեւ զբօսայգիին ստորին մասին մէջ, Տիգրան Մեծ պողոտայի եւ Խանճեան փողոցի խաչմերուկին վրայ՝ Արարատ թատրոնին դիմաց։
  5. Եղիշէ Չարենց - պղինձ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Նիկողայոս Նիկողոսեանն է, ճարտարապետը՝ Ճիմ Թորոսեան։ Տեղադրուած է 1985-ին Օղակաձեւ զբօսայգիին միջին մասին մէջ, Սայեաթ-Նովա պողոտային եւ Խանճեան փողոցի խաչմերուկին վրայ՝ Շախմատի տան կից։
  6. Առնօ Պապաճանեան - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Դաւիթ Պեճանեանն է, ճարտարապետը՝ Լեւոն Իկիտեան։ Տեղադրուած է 2003-ին Թատերական հրապարակին քովի տարածքին մէջ, Կարապի լիճին մօտ, Տէրեան եւ Թումանեան փողոցներու խաչմերուկին վրայ։
  • 1. Մեսրոպ Մաշտոց
    1. Մեսրոպ Մաշտոց
  • 2. Մխիթար Գոշ
    2. Մխիթար Գոշ
  • 3. Ալեքսանտր Թամանեան
    3. Ալեքսանտր Թամանեան
  • 4. Եղիշէ Չարենց
    4. Եղիշէ Չարենց
  • 5. Առնօ Պապաճանեան
    5. Առնօ Պապաճանեան
  1. Մարտիրոս Սարեան - մարմար, հեղինակը՝ Լեւոն Թոքմաքեանն է, ճարտարապետը՝ Արթուր Թարխանեան։ Տեղադրուած է 1986-ին Մարտիրոս Սարեանի անուան պուրակին մէջ։
  2. Յակոբ Մեղապարտ - որձաքար, հեղինակը՝ Խաչատուր Իսքանտարեանն է։ Տեղադրուած է 1987-ին հրատարակչութիւններու շէնքին դիմաց։
  3. Արմէն Տիգրանեան - պազալթ, հեղինակը՝ Արտաշէս Յովսէփեանն է, ճարտարապետը՝ Ֆենիքս Դարբինեան։ Տեղադրուած է 1987-ին Օղակաձեւ այգիին մէջ, Հիւսիսային համալսարանին դիմաց։
  4. Կոմիտաս - պրոնզ, հեղինակը՝ Արա Յարութունեանն է, ճարտարապետ՝ Ֆ.Դարբինեան։ Տեղադրուած է 1988-ին Երեւանի Պետական Երաժշտանոցին դիմաց։
  5. Ուիլիըմ Սարոյեան- պրոնզ, հեղինակը՝ Դաւիթ Երեւանցին է, ճարտարապետներն են՝ Ռուբէն Հասրատեան եւ Լեւոն Իկիտեան։ Տեղադրուած է 2008-ին Մաշտոցի պողոտայի եւ Մոսկովեան փողոցի խաչմերուկին վրայ։
  • 1. Մարտիրոս Սարեան
    1. Մարտիրոս Սարեան
  • 2. Յակոբ Մեղապարտ
    2. Յակոբ Մեղապարտ
  • 3. Արմէն Տիգրանեան
    3. Արմէն Տիգրանեան
  • 4. Կոմիտաս
    4. Կոմիտաս
  • 5. Ուիլիամ Սարոյեան
    5. Ուիլիամ Սարոյեան
  1. Սուրէն Սփանտարեան - պրոնզ, հեղինակը՝ Թադէոս Գէորգեանն է, ճարտարապետները՝ Լ. Գէորգեան, Գ. Յարութիւնեան եւ Վ. Գէորգեան։ Տեղադրուած է 1990-ին Սփանտարեան հրապարակին վրայ (այժմ Գարեգին Նժդեհի հրապարակ)։
  2. Մովսէս Խորենացի - տուֆ, հեղինակը՝ Ա. Պօղոսեանն է։ Տեղադրուած է 1995 -ին Երեւանի պետական համալսարանի գլխաւոր մասնաշէնքին բակին մէջ։
  3. Արամ Խաչատուրեան - պրոնզ, որձաքար, հեղինակը՝ Եուրի Պետրոսեանն է, ճարտարապետը՝ Ռոմիկ Մարտիրոսեան։ Տեղադրուած է 1999-ին Ֆիլհարմոնիայի Արամ Խաչատուրեանի Անուան Համերգասրահին դիմաց։
  4. Ալեքսանդր Միասնիկեան - հեղինակը՝ Արա Շիրազն է։ Տեղադրուած է 1980-ին Քոմայգիի (այժմ՝ Անգլիական) եւ Մանկական այգիներուն միջեւ։
  5. Գէորգ Էմին - պրոնզ, հեղինակը՝ Աշոտ Արամեանն է։ Տեղադրուած է 2010-ին Սիրահարներու այգիին մէջ։
  • 1. Սուրէն Սփանտարեան
    1. Սուրէն Սփանտարեան
  • 2. Մովսէս Խորենացի
    2. Մովսէս Խորենացի
  • 3. Արամ Խաչատուրեան
    3. Արամ Խաչատուրեան
  • 4. Ալեքսանտր Մեասնիքեան
    4. Ալեքսանտր Մեասնիքեան
  • 5. Գէորգ Էմին
    5. Գէորգ Էմին
  1. Մեսրոպ Մաշտոց եւ Սահակ Պարթեւ - պազալթ, հեղինակը՝ Արա Սարգսեանն է, ճարտարապետը՝ Ռոմիօ Ճուլհաքեան։ Ստեղծուած է 1943-ին, տեղադրուած է 2002-ին Երեւանի պետական համալսարանի գլխաւոր մասնաշէնքին դիմաց։
  2. Յովհաննէս Այվազովսկի - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Եուրի Պետրոսեանն է, ճարտարապետը՝ Ստեփան Քիւրքճեան։ Տեղադրուած է 2003-ին Օղակաձեւ այգիին մէջ։
  3. Անանիա Շիրակացի - պազալթ, հեղինակը՝ Արամ Ղարիպեանն է։ Տեղադրուած է 1999-ին Երեւանի պետական համալսարանի գլխաւոր մասնաշէնքին բակին մէջ։
  • 1. Սահակ Պարթեւ, Մեսրոպ Մաշտոց
    1. Սահակ Պարթեւ, Մեսրոպ Մաշտոց
  • 2. Յովհաննէս Այվազովսկի
    2. Յովհաննէս Այվազովսկի
  • 3. Անանիա Շիրակացի
    3. Անանիա Շիրակացի
  1. Դաւիթ Անյաղթ - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Սերժ Մեհրապեանն է, ճարտարապետը՝ Է. Սաֆարեան։ Տեղադրուած է 1985-ին Երեւանի Նոր Զէյթուն վարչական շրջանին մէջ։
  2. Վահան Թէքէեան - պրոնզ, հեղինակը՝ Լեւոն Տոկմաճեանն է։ Տեղադրուած է 1990-ին Երեւանի թիւ 92 միջնակարգ դպրոցին բակին մէջ։
  3. Վահան Տէրեան - պազալթ, հեղինակը՝ Նորայր Քարկանեանն է, ճարտարապետ՝ Համլեթ Խաչատուրեան։ Տեղադրուած է 2000-ին Օղակաձեւ այգիին մէջ։

Հեծեալներու արձաններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. Սասունցի Դաւիթ - կոփածոյ պղինձ եւ պազալթ, հեղինակը՝ Երուանդ Քոչարն է, ճարտարապետը՝ Միքայէլ Մազմանեան։ Տեղադրուած է 1959-ին Սասունցի Դաւիթի հրապարակին մէջ, երկաթուղային կայարանին առջեւ։[6] Դաւիթին մարմինը շարժման մէջ է՝ պատրաստ մարտի։ Անոր հեքիաթային ձին՝ Քուռքիք Ճալալին, տեղադրուած է հսկայական պազալթէ ժայռին վրայ։ Քանդակը տեղադրուած է 25 մեթր ջրաւազանի կեդրոնին մէջ եւ պատուանդանին հետ ընդհանուր բարձրութիւնը 12,5 մեթր է։[7] Արձանը յաճախ պատկերուած է լուսանկարներու, գիրքերու նկարազարդումներուն մէջ եւ ճամբորդական ուղեցոյցներուն վրայ՝ դառնալով Երեւանի խորհրդանիշներէն մէկը։[8]
  2. Վարդան Մամիկոնեան - կոփածոյ պղինձ եւ աւազաքար, հեղինակը՝ Երուանդ Քոչարն է, ճարտարապետը՝ Ստեփան Քիւրքճեան։ Տեղադրուած է 1975-ին Օղակաձեւ այգիին մէջ, Խանճեան եւ Վարդանանց փողոցներու խաչմերուկին վրայ, շարժանկարի սրահին դիմաց։ Բարձրութիւնը պատուանդանին հետ՝ մօտաւորապէս 15 մեթր է։[9]
  3. Հայկ Բժշկեանց (Գայ) - պրոնզ եւ որձաքար, հեղինակը՝ Սուրէն Նազարեանն է, ճարտարապետը՝ Սարգիս Գուրզատեան։ Տեղադրուած է 1977-ին Նորքի առաջին զանգուածին վրայ։

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. ↑ Երեւանի քաղաքապետարանի կայք, Երեւանի յուշարձաններ
  2. ↑ Արտուշ Խանջյան, Երևանի արձանները "ՎՄՎ Փրինթ" Երևան 2004 ISBN 99941-920-1-9
  3. ↑ Հռիփսիմէ Սիմոնեան (2008)։ Այս է մեր երկիր Հայաստանը։ Երեւան: Հեղինակային հրատարակութիւն։ ISBN 978-99930-4-959-3 
  4. ↑ 4,0 4,1 Տանիէլ Տզնունի, Հայ կերպարուեստագետներ, Երեւան 1977
  5. ↑ «Աբովեանի արձանին մասին armcamping.com կայքէջին մէջ»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2011-09-14-ին։ արտագրուած է՝ 2016-10-12 
  6. ↑ «Սասունցի Դաւիթ արձանի մասին armcamping.com կայքէջին մէջ»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2011-09-14-ին։ արտագրուած է՝ 2016-10-14 
  7. ↑ Հայաստան ճանապարհորդական հանրագիտարան, Հայկական Խորհրդային Հանրագիտարանաի խմբագրութիւն, Երեւան 1990
  8. ↑ «Հայաստանի հանրապետութեան փոխադրութեան նախարարութեան կայքէջ»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2016-03-04-ին։ արտագրուած է՝ 2016-10-14 
  9. ↑ «Գայի արձանի մասին armcamping.com կայքին մէջ»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2011-09-14-ին։ արտագրուած է՝ 2016-10-21 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Երեւանի_Արձաններ&oldid=230398» էջէն