Արշաւիր Շաւարշեան

Արշաւիր Շաւարշեան;
Ծնած է	14 (26) Մայիս 1884
Ծննդավայր	Գաւառ, Նոր Բայազետի գավառ, Երեւանի նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	11 Սեպտեմբեր 1960 (76 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն; Խորհրդային Միութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Ներսիսեան դպրոց; Գէորգեան Հոգեւոր Ճեմարան; Ենայի Համալսարան; Լայփցիկի Համալսարան
Կոչում	փրոֆէսոր
Մասնագիտութիւն	դասախօս
Աշխատավայր	Գէորգեան Հոգեւոր Ճեմարան; Երեւանի Պետական Համալսարան; Խ. Աբովեանի Անուան Մանկավարժական Համալսարան
Ամուսին	Եղիսաբեթ Իսաբեկյան?

Արշաւիր Մեսրոպի Շաւարշեան (14 Մայիս 1884 - 1960, Երեւան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ մանկավարժ, փրոֆեսոր (1936), ՀԽՍՀ գիտութեան վաստակաւոր գործիչ (1954)։

Կրթութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Նախնական կրթութիւնը ստացածէ Իգտիրի մէջ (Սուրմալուի գաւառ), ապա սորված է Թիֆլիսի Ներսիսեան դպրոցին մէջ (1896-1998 ), Էջմիածինի Գէորգեան ճեմարանին մէջ (1898-1906 թուականներ)։ Իբրեւ մանկավարժ աշխատած է Եկատերինոդարի (Կրասնոդար) հայկական ծխական դպրոցին մէջ (1906-1910 )։ 1910-1914-ականներուն սորված է Ենայի, ապա՝ Լայպցիգի համալսարաններուն մէջ, Արշաւիր Շաւարշեանը աւարտած է փիլիսոփայութեան ֆակուլտետի մանկավարժութեան բաժինը։ 1914-1918-ականներուն մանկավարժութիւն եւ հոգեբանութիւն է դասաւանդել Գեւորգեան ճեմարանում։ 1918-ին փոխադրուած է Երեւան՝ դպրոցներու տեսուչի պաշտօնով։ Խորհրդային կարգեր հաստատուելէն ետք աշխատած է լուսժողկոմատին մէջ (1921): 1921-ին Երեւանի մէջ եղած է Ն. Կրուպսկայայի անուան դպրոցի հիմնադիրը եւ առաջին տնօրէնը: Երեւանի պետական համալսարանի մանկավարժութեան ֆակուլտետի հիմքի վրայ, նկատի առած ուսուցչական կազմի մեծ պահանջին, հիմնուած է մանկավարժական ինստիտուտը եւ նշանակուած առաջին տնօրէն: Աշխատած է Երեւանի պետական համալսարանին մէջ (1921-1934 ), այնուհետեւ, մինչեւ կեանքի վերջը՝ Խաչատուր Աբովեանի անուան հայկական մանկավարժական ինստիտուտին մէջ՝ իբրեւ դասախօս (1934-1940 ), ամպիոնի վարիչ (1940-1960 ), միաժամանակ տնօրէնի տեղակալ (1943-1948 )^[2]^[3]։

Յիշատակ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1963-1964-ականներուն Երեւանի թիւ 40 դպրոցը վերանուանուած է Արշաւիր Շաւարշեանի անունով։ Դպրոցի առջեւ 1965-ին տեղադրուած է Արշաւիր Շաւարշեանի կիսանդրին (քանդակագործ՝ Գաբրիէլ Եփրոյեան)^[4]:

Ուսումնասիրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Շաւարշեանը հայ մանկավարժութեան պատմութեան գիտական ուսումնասիրութեան հիմնադիրներէն է։ Հեղինակ է «Հայ մանկավարժներ» (գիրք 1-2, 1958-1961) մենագրութեան եւ բազմաթիւ գիտական յօդուածներու^[5]^[6]։

Հայ գիրք, 2012: 1921-1930 թթ. էջ 5,57,102, 627
Հեքիաթներ, 1937: տիտղթ. (խմբ.՝ Արշ. Շաւարշեան)
Հայ մանկավարժներ : XIX-XX դդ.(1920 թ.) Գիրք Բ, 1961: տիտղթ. (կազմ. եւ խմբ.՝ Արշաւիր Մեսրոպի Շաւարշեան)
Թուաբանական խնդիրների եւ վարժութիւնների ժողովածու: Մաս 1, Տարրական դպրոցի երրորդ դասարանի համար, 1937: տիտղթ. (թարգմ. Ա. Շաւարշեան)
Բուգոսլավսկայա, Ն. Մաթեմատիկական գրագիտութիւն, 1921: տիտղթ. (Թարգմ.`Ա.Շ.)
Աշակերտների առաջադիմութեան գնահատման նորմաները մաթեմատիկայից : V-VII դաս., 1941: տիտղթ. (Խմբ.՝ Ա.Մ. Շաւարշեան)
Աշակերտների առաջադիմութեան գնահատման նորմաները մաթեմատիկայից : V-VII դաս., 1941: տիտղթ. (Խմբ.՝ Ա.Մ. Շաւարշեան)

Պարգեւներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Պարգեւատրուած է Աշխատանքային կարմիր դրօշի շքանշանով։

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 — հատոր 8. — է. 456.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124737635"></a>
↑ «AV Production - Արշաւիր Շաւարշեան»։ avproduction.am։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-06-10-ին։ արտագրուած է՝ 2018-12-04T17:40:33Z
↑ Հայկական համառոտ հանրագիտարան, 2003
↑ «Monuments - Յուշարձաններ»։ www.armmonuments.am։ արտագրուած է՝ 2018-12-04T17:17:05Z ^{[permanent dead link]}
↑ «Կոհա առցանց քարտարան › Հեղինակաւորի որոնում › Շաւարշեան, Արշաւիր Մեսրոպի 1884-1960 (Personal Name)»։ armunicat.nla.am։ արտագրուած է՝ 2018-12-04T17:53:41Z
↑ «ԵՊՀ գրադարան քարտարան, Շաւարշեան, Արշաւիր Մեսրոպի»։ 89.249.207.20 (hy-Armn)։ արտագրուած է՝ 2018-12-04 ^{[permanent dead link]}

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1238720"_data-entity-id="Q124737635">Հայկական_սովետական_հանրագիտարան,_հատոր_8<span_class="wef_low_priority_links">_—_հատոր&nbsp;8._—_է.&nbsp;456.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124737635"></a></div>-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 — հատոր 8. — է. 456.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124737635"></a>

[2] «AV Production - Արշաւիր Շաւարշեան»։ avproduction.am։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-06-10-ին։ արտագրուած է՝ 2018-12-04T17:40:33Z

[3] Հայկական համառոտ հանրագիտարան, 2003

[4] «Monuments - Յուշարձաններ»։ www.armmonuments.am։ արտագրուած է՝ 2018-12-04T17:17:05Z ^{[permanent dead link]}

[5] «Կոհա առցանց քարտարան › Հեղինակաւորի որոնում › Շաւարշեան, Արշաւիր Մեսրոպի 1884-1960 (Personal Name)»։ armunicat.nla.am։ արտագրուած է՝ 2018-12-04T17:53:41Z

[6] «ԵՊՀ գրադարան քարտարան, Շաւարշեան, Արշաւիր Մեսրոպի»։ 89.249.207.20 (hy-Armn)։ արտագրուած է՝ 2018-12-04 ^{[permanent dead link]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]