Աշխարհբէկ Քալանթար

Աշխարհբէկ Քալանթար;
Ծնած է	11 Փետրուար 1884 կամ 1887
Ծննդավայր	Արդվի, Բորչալուի գավառ, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	1942 կամ 2 Յուլիս 1942
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն; Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւն; Խորհրդային Միութիւն
Ուսումնավայր	Ներսիսեան դպրոց; Թիֆլիսի 2-րդ գիմնազիա?; Սուրբ Բեթըրսպուրկի Կայսերական համալսարան
Կոչում	փրոֆէսոր
Մասնագիտութիւն	հայագէտ, հնաբան, պատմաբան, համալսարանի դասախօս
Աշխատավայր	Երեւանի Պետական Համալսարան; Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի արևելյան ձեռագրերի ինստիտուտ?
Անդամութիւն	Ռուսական կայսերական հնագիտական միութիւն

Աշխարհբէկ Քալանթար (11 Փետրուար 1884(1884-02-11)^[1] կամ 1887^[2], Արդվի, Բորչալուի գավառ, Ռուսական Կայսրութիւն^[1] - 1942^[3]^[4] կամ 2 Յուլիս 1942(1942-07-02)^[1]), հայ հայագէտ, հնագէտ եւ պատմաբան։

Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծնած է Լոռիի մարզի Արդվի գիւղը։ նախնական կրթութիւնը ստացած է Թիֆլիսի Ներսիսեան վարժարանին մէջ, ուրկէ շրջանաւարտ եղած է 1907 թուականին եւ ընդունուած՝ տեղի մարմնակրթական ուսումնարանը:

Բարձրագոյն ուսումը ստանալու համար մեկնած է Սեն Փեթերսպուրկ եւ հետեւած՝ տեղի համալսարանի պատմական եւ լեզուաբանական բաժիններու դասընթացքներուն, ուրկէ գերազանցութեան վկայականով շրջանաւարտ եղած է 1911 թուականին: Սեն Փեթերսպուրկ գտնուած ժամանակ աշակերտած է վրացի արեւելագէտ, հայագէտ ու լեզուաբան Նիկողայոս Մառին, որուն հետ տակաւին աշակերտական տարիներէն մասնակցած է Անիի պեղումներուն:

Քալանթար 1938 թուականին Ստալինեան բռնութեան ժամանակ ձերբակալուած եւ աքսորուած է. ենթադրաբար մահացած է 1942 թուականին:

Գործունէութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Քալանթար 1912 թուականին դարձած է Սեն Փեթերսպուրկի Հնագիտական հիմնարկի, իսկ 1914-ին Կայսերական հնագիտական ընկերութեան անդամ: Նոյն տարին նշանակուած է Սեն Փեթերսպուրկի Ասիական թանգարանի գիտական աւանդապահ: Նիկողայոս Մառ բացակայութեան ժամանակ Քալանթարի վստահած է Անիի պեղումներու հսկողութիւնն ու ղեկավարութիւնը:

Հայաստանի Առաջին հանրապետութեան ազգային խորհուրդի նախագահ Աւետիս Ահարոնեանի յանձնառութեամբ Քալանթար ստանձնած է Անիէն Հայաստան փոխադրութիւնը աւելի քան 6000 իրերու, որոնք այսօր կը պահպանուին Հայաստանի Պատմութեան պետական թանգարանին մէջ։

1921 թուականին Քալանթար Թիֆլիսէն Երեւան փոխադրած է Մշոյ Սուրբ Առաքելոց վանքի նշանաւոր դուռը, ինչպէս նաեւ Անիի հնադարեան դրամի ժողովածուն եւ բազմաթիւ ձեռագրեր:

Քալանթար 1917 թուականին պատմաբան ու բանասէր Նիկողայոս Ադոնցի հետ միասին կազմակերպած է Վանի հնագիտական երկրորդ արշաւախումբը:

Ուսուցչական պաշտօն ստանձնած է Թիֆլիսի Անդրկովկասեան համալսարանէն ներս, ուր ստացած է ուսուցչապետի կոչում:

Համաշխարհային Ա. պատերազմին Քալանթար փոխ-գնդապետի կոչումով եղած է զօրավար Անդրանիկի թարգմանիչ-խորհրդականը:

Աշխատութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Քալանթար իր արկածախնդրական կեանքը գրի առած է օրագիրին մէջ, որ առաջին անգամ լոյս տեսած է 1994-ին՝ անգլերէն լեզուով, իսկ 2007 թուականին հայերէն լեզուով:

Ան եղած է առաջին հայերէն հնագիտութեան դասագիրքի հեղինակ։

Ան հեղինակ է աւելի քան 70 աշխատութիւններու, որոնցմէ են «Անիի պեղումները», «Ազգային թանգարանի հարցը», «Ն. Մառի պեղումները Անիի մէջ», «Վիշապներու դարաշրջանի ջրաբաշխական համակարգը» եւ այլ աշխատութիւններ:

Երեւանի համալսարանի եւ Հնութիւններու պահպանութոան կոմիտէի հիմնադրումթիւնը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Աշխարհբէկ Քալանթար եղած է Երեւանի Պետական համալսարանի եօթ հիմնադիր-դասախօսներէն մին. անոր ջանքերով հիմնուած է հնագիտութեան եւ արեւելագիտութեան ամպիոնները։

Քալանթար ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանեանի եւ նկարիչ Մարտիրոս Սարեանի հետ միասին 1919 թուականին հիմնած է Հնութիւններու պահպանման կոմիտէն։

1935 թուականին նշանակուած է Խորհրդային Միութեան Գիտութիւններու ակադեմիայի հայկական բաժանմունքի գիտական խորհուրդի անդամ^[5]:

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 Люди и судьбы. Биобиблиографический словарь востоковедов - жертв политического террора в советский период (1917-1991) — СПб.: Петербургское Востоковедение, 2013. — 496 с. — (Социальная история отечественной науки о Востоке) — ISBN 978-5-85803-225-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17982241"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17982434"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17982386"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Faceted Application of Subject Terminology
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3294867"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q846596"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Հայաստանի գրադարանների համահավաք գրացուցակ
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q101537013"></a>
↑ «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՆՑԵԱԼԷՆ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ ԱՅՍՕՐ»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2022-03-09

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189_citetype_Q79244545"_data-entity-id="Q17982241">[https://bessmertnybarak.ru/books/repressirovanny_vostokovedi/page-1/_Люди_и_судьбы._Биобиблиографический_словарь_востоковедов_-_жертв_политического_террора_в_советский_период_(1917-1991)]<span_class="wef_low_priority_links">_—_<span_title="Санкт-Петербург"_style="border-bottom:_1px_dotted;_cursor:_help;_white-space:_nowrap">СПб.</span>:_[[:ru:Петербургское_востоковедение|Петербургское_Востоковедение]],_2013._—_496&nbsp;с._—_([[:d:Q17982434|Социальная_история_отечественной_науки_о_Востоке]])_—_ISBN_978-5-85803-225-0</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17982241"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17982434"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17982386"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 Люди и судьбы. Биобиблиографический словарь востоковедов - жертв политического террора в советский период (1917-1991) — СПб.: Петербургское Востоковедение, 2013. — 496 с. — (Социальная история отечественной науки о Востоке) — ISBN 978-5-85803-225-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17982241"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17982434"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17982386"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1469824"_data-entity-id="Q3294867">Faceted_Application_of_Subject_Terminology<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3294867"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q846596"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Faceted Application of Subject Terminology
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3294867"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q846596"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1982918_citetype_Q856638"_data-entity-id="Q101537013">[[:d:Q101537013|Հայաստանի_գրադարանների_համահավաք_գրացուցակ]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q101537013"></a></div>-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Հայաստանի գրադարանների համահավաք գրացուցակ
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q101537013"></a>

[5] «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՆՑԵԱԼԷՆ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ ԱՅՍՕՐ»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2022-03-09

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]