Ռաֆայէլ Իսրայէլեան

Ռաֆայէլ Իսրայէլեան
Ծնած է 4 (17) Սեպտեմբեր 1908[1]
Ծննդավայր Թիֆլիս, Ռուսական Կայսրութիւն[1]
Մահացած է 8 Սեպտեմբեր 1973(1973-09-08)[2][1] (65 տարեկանին)
Մահուան վայր Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն[1]
Քաղաքացիութիւն  Ռուսական Կայսրութիւն
 Խորհրդային Միութիւն
Ազգութիւն Հայ[1]
Ուսումնավայր Թիֆլիսի Գեղարուեստի Ակադեմիա[1]
Ի. Ե. Ռեփինի անուան գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան հիմնարկի[1]
Երկեր/Գլխաւոր գործ Սարդարապատ, Ռեստորանի շենք. «Ծովինար» ռեստորանը?, Գերեզման Անհայտ զինվորի?, Հայոց ցեղասպանության հուշարձան?, Հուշաղբյուր՝ Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին? եւ Հուշաղբյուր Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին?
Մասնագիտութիւն ճարտարապետ, դասախօս
Աշխատավայր Հայաստանի ազգային բազմարուեստի համալսարան[1]
Հայնախագիծ?[1]
Անդամութիւն ԽՍՀՄ ճարտարապետների միություն?
Երեխաներ Վահագն Իսրայէլեան եւ Արսէն Իսրայէլեան
Կայքէջ rafaelisraelyan.com
Պատկեր:Istlm4.jpg
Ռաֆայէլ Իսրայէլեան

Ռաֆայէլ Իսրայէլեան (4 (17) Սեպտեմբեր 1908[1], Թիֆլիս, Ռուսական Կայսրութիւն[1] - 8 Սեպտեմբեր 1973(1973-09-08)[2][1], Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն[1]), հայ ճարտարապետ, «Սարդարապատի ճակատամարտը» յուշահամալիրի հեղինակը։

Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ռաֆայէլ Սարգիսի Իսրայէլեանը ծնած է 17 Սեպտեմբեր 1908-ին, Թիֆլիս։ Հայրը՝ Սարգիս Յակոբ Իսրայէլեանը ծնած է Շուշի։ Սարգիս Իսրայէլեանը հայոց լեզուի եւ գրականութեան մասնագէտ, բանահաւաք, ծաւալած է աշխուժ գիտական եւ կրթական գործունէութիւն Արցախի տարբեր շրջաններուն եւ Թիֆլիսի մէջ։ Իսկ մայրը՝ Մարիամ Հախնազարեանը ծնած է Նախիջեւան (ներկայիս՝ Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն

Ռաֆայէլ Իսրայէլեանը 1925 թուականին աւարտած է Թիֆլիսի թիւ 72 աշխատանքային դպրոցը։ 1926-1928 թուականներուն ուսանած է Վրաստանի գեղարուեստի ակադեմիային մէջ՝ ճարտարապետութեան ճիւղը։ Ուսանելու տարիներուն ան ձեռք բերած է ճարտարապետական հիմնարար գիտելիքներ[3]։

1929-1932 թուականներուն ուսանած է Լենինկրատի (այժմ՝ Սան Բեթերբուրգ) Կոմունալ շինարարութեան ինստիտուտի ճարտարապետութեան ճիւղը։ Աւարտած է, որպէս ճարտարապետ նախագծող։

1932-1934 թուականներուն ուսանած է Լենինկրատի ԽՍՀՄ Գեղարուեստի ակադեմիայի Ի. Ե. Ռեպինի անուան գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան ինստիտուտին մէջ եւ 1934 թուականին աւարտած է ինստիտուտին առընթեր վկայականի նախագիծերու նախապատրաստական դասընթացքները։ «Գերազանցութեամբ» պաշտպանած է վկայականի նախագիծը, ստանալով ճարտարապետ-արուեստագէտի կոչում։ 1936 թուականին աւարտած է Ի. Ե. Ռեպինի անուան գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան ինստիտուտի վարպետութեան կատարելագործման դասընթացքները՝ ստանալով ճարտարապետ-նկարիչի կոչում։

1934 թուականին ամուսնացած է Սոֆիա Մուրատեանի հետ։

1936 թուականին տեղափոխուած է Երեւան։

1936-1941 թուականներուն աշխատած է ՀԽՍՀ Կոմունալ տնտեսութեան ժողկոմատին առընթեր ճարտարապետական-նախագծային թիւ 2 արուեստանոցին մէջ (1938 թուականէն «Հայպետնախագիծ») որպէս ճարտարապետ։

1941-1943 թուականներուն աշխատած է Հայաստանի պատմական յուշարձաններու պահպանութեան կոմիտէին մէջ, որպէս աւագ գիտաշխատող։ 1941-1963 թուականներուն դասաւանդած է Երեւանի արհեստագիտական ինստիտուտին մէջ՝ որպէս աւագ դասախօս։

1944 թ. կայացած է Իսրայէլեանի առաջին անհատական ցուցահանդէսը՝ Հայաստանի ճարտարապետներու տան մէջ։ Առաջին կարգի մրցանակի արժանացած է Երեւանի մէջ կառուցուելիք Յաղթանակի կամարի նախագիծին համար, բաց մրցոյթի ընթացքին։

1945 թ. պարգեւատրուած է Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդի պատուոյ գիրով։

1947 թ. ճարտարապետութեան երիտասարդ վարպետներու ստեղծագործութիւններու 2-րդ համամիութեանական ստուգատեսին մէջ արժանացած է առաջին մրցանակի։

1947-1949 թթ. աշխատած է Հայկական ԽՍՀ մինիստրներու խորհուրդին առընթեր ճարտարապետութեան գործերու վարչութեան ճարտարապետական արուեստանոցին մէջ, իբրեւ ճարտարապետ-նախագծող։

1949-1951 թուականներուն աշխատած է Երքաղսովետի գործկոմի ճարտարապետական արուեստանոցին մէջ իբրեւ ճարտարապետ-նախագծող։

1950 թուականին ընտրուած է Երեւանի քաղաքային խորհուրդի պատգամաւոր։

1950 թուականին պարգեւատրուած է Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդի պատուոյ գիրով։

1951 թուականին «Յաղթանակ» յուշարձանի ճարտարապետութեան համար արժանացած է ԽՍՀՄ պետական առաջին կարգի մրցանակի։

1951-1973 թուականներուն աշխատած է «Հայարդնախագիծ» (մինչեւ 1959՝ «Հայճարտնախագիծ») ինստիտուտին մէջ իբրեւ բաժնի գլխաւոր ճարտարապետ։

1952 թուականին Լենինկրատի մէջ՝ ԽՍՀՄ Գեղարուեստի ակադեմիայի Ի. Ե. Ռեպինի անուան գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան ինստիտուտին մէջ պաշտպանած է «Իմ աշխատանքները ճարտարապետութեան մէջ» թեմայով ատենախօսութիւնը եւ ստացած է ճարտարապետութեան թեկնածուի գիտական աստիճան։

1961 թուականին Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան հրամանագիրով արժանացած է Հայկական ԽՍՀ արուեստի վաստակաւոր գործիչի պատուաւոր կոչումին։ Պարգեւատրուած է Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդի պատուոյ գիրով։

1968 թուականին Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան հրամանագիրով արժանացած է Հայկական ԽՍՀ վաստակաւոր ճարտարապետի պատուաւոր կոչումին։

1969 թուականին կայացած է Իսրայէլեանի անհատական ցուցահանդէսը Թբիլիսիի մէջ։

1970 թուականին ԽՍՀՄ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան հրամանագիրով արժանացած է ԽՍՀՄ ժողովրդական ճարտարապետի պատուաւոր կոչումին։

1973 թուականի Սեպտեմբեր 8-ին մահացած է Երեւան։

Գործերու ցանկ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  • «Արարատ» տրեստի գինիի մառանները (Գ. Քոչարի համահեղինակութեամբ)
  • «Սարդարապատի հերոսամարտի յուշահամալիրը» Արմաւիրի մարզ
  • «Չարենցի կամար» յուշակոթողը Երեւան-Գառնի մայրուղի
  • «Յաղթանակ» զբօսայգիի մուտքի յաղթակամարը՝ Ազատութեան պ.
  • Յաղթանակի յուշարձան-թանգարանը «Յաղթանակ» զբօսայգի
  • 1918 թ Ապարանի հերոսամարտի յուշահամալիրը՝ Ապարան
  • «Մուսա-լեռան հերոսական ճակատամարտը յուշարձանը» գ. Մուսալեռ
  • «1920 թ Հաճընի հերոսամարտը յուշարձանը» ՝ Նոր Հաճըն
  • Ջրանցոյց Հրազդանի կիրճին մէջ՝ Հրազդան գետի վրայի ջրանցոյցը
  • Յուշարձան՝ Բ. Համաշխարհային պատերազմի ընթացքին զոհուած Կարբի գիւղի բնակիչներուն՝ գ. Կարբի
  • Հայաստանի ազգագրութեան թանգարանի շէնքը՝ Արմաւիրի մարզ
  • Ֆիզիկայի ինստիտուտի տարրալուծարանի մասնաշէնքը՝ Բիւրականի շրջակայքին մէջ
  • «Խերես» գինիի գործարանը՝ գ. Օշական
  • Բնակելի շէնք՝ Բագրատունեաց պ.
  • Սեփական մենատունը՝ Սարեան փ. 9
  • Նկարիչներու միութեան շէնքը՝ Շառլ Ազնաւուրի հրապարակ
  • Աղբիւր-յուշարձան՝ նուէր Իտալիոյ Կառառէ քոյր-քաղաքին՝ Տէրեան-Իսահակեան փ. խաչմերուկ (զբօսայգիի մէջ)
  • «Առիւծ» կոթող-ցուցանակը՝ Կոտայքի մարզ, դէպի Գեղարդ տանող ճանապարհին վրայ
  • «Արծիւ-շինարար» կոթող-ցուցանակը՝ Երեւանի հարաւային մուտքի մօտ
  • «Վահագն վիշապաքաղ» կոթող-ցուցանակը՝ Երեւանի հիւսիսային մուտքի մօտ
  • Տուֆէ նստարան Աւետիք Իսահակեանի տուն-թանգարանի բակին մէջ՝ Զարոբեան փ. 20

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]