Արթիւր Ադամով

Արթիւր Ադամով
ռուս.՝ Артур Адамян
Ծնած է 23 Օգոստոս 1908(1908-08-23)[1][2][3][…]
Ծննդավայր Քիսլովոտսք, Թերեքի մարզ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն[4][2]
Մահացած է 15 Մարտ 1970(1970-03-15)[5] (61 տարեկանին)
Մահուան վայր Փարիզ, Ֆրանսա[2]
Քաղաքացիութիւն  Ֆրանսա[2]
Ազգութիւն Հայ[6]
Ուսումնավայր Լականալ լիցեյ?
Մասնագիտութիւն թատերագիր, գրագէտ, արձակագիր, թարգմանիչ, դերասան, radio playwright
Ամուսին Ժակլին Օտրյուսո?[7]

Արթիւր Ադամով (Յարութիւն Ադամեան, 23 Օգոստոս 1908(1908-08-23)[1][2][3][…], Քիսլովոտսք, Թերեքի մարզ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն[4][2] - 15 Մարտ 1970(1970-03-15)[5], Փարիզ, Ֆրանսա[2]), հայ ֆրանսագիր թատերագիր, բանաստեղծ եւ թարգմանիչ։ Անհեթեթի թատրոնի հիմնադիրներէն մէկը։

Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծնած է Թիֆլիս, Կովկասի մէջ նաւթի հանքեր ունեցող հարուստ ընտանիքի մը մէջ։ Առաջին Համաշխարհային պատերազմի նախօրեակին ընտանիքին հետ մեկնած է շրջապտոյտի, սակայն պատերազմն ու որոշ իրադարձութիւններ պատճառ դարձած են, որ ան կանուխ տարիքէն անցնի Զուիցերիա եւ ապա` Փարիզ, ուր հաստատուած է վերջնականապէս։

Ան հետաքրքրուած է փիլիսոփայութեամբ, անդամակցած է Ֆրանսայի Համայնավար կուսակցութեան եւ մեծապէս տպաւորուած հոգեվերլուծումով եւ ռուսական թատրոնով։ Ֆրանսերէնի թարգմանած է` ֆրոյտեան դպրոցի այլախոհ եւ մշակութային թեքումով երեք սաներէն` Ֆռոմմ, Հոռնէ, եւ Եունկ։

Գործունէութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ան գրած է թատրերգութիւններ, բանաստեղծութիւններ։ Անհեթեթի թատրոնի հիմնադիր 3 անդամներէն մէկը եղած է, սակայն Փարիզի մէջ ստեղծագործող երեքը ֆրանսացիներ չէին: Անոնցմէ մէկը իրլանտացի էր, երկրորդը՝ ռումանացի, երրորդը՝ հայ: Դժբախտաբար հայ թատրոնը բացառապէս ծանօթ է իրլանտացիին, ռումանացիին, սակայն գրեթէ ծանօթ չէ երրորդին՝ հայուն:

Ադամով Անհեթեթի թատրոն եկած է գերիրապաշտներու դպրոցէն` անցնելով Անթոնին Արթոյի դպրոցէն, եւ դարձած է երեք սիւներէն մէկը անհեթեթի թատրոնին` գործածելով նաեւ Սթրինտպերկի երազահմայական (onirisme) ոճը մեծ յաջողութեամբ` իր «L’Invasion» («Ներխուժում» թատերախաղին մէջ:

Ադամով ցաւ զգացած է, որ ինք չէ յաջողած հաւատրիմ մնալ իր մայրենի լեզուին: Մինչդեռ անոր գործերը բեմադրուած են աշխարհի բազում հեղինակաւոր թատրոններու մէջ։

Անցեալ դարու յիսունականներուն զայն լուսանկարած է «Getty Images» հանրայայտ գործակալութիւնը, անոր մասին գրած է «Encyclopedia Britanika»ն, թէեւ ներկայացուած է իբրեւ ֆրանսացի, հեղինակ, որ ազգութեամբ հայ է, գրած է «Larousse»-ը, զայն յիշատակած են գրեթէ բոլոր ակադեմական շտեմարանները` «Oxford reference»էն մինչեւ «IMDb», անոր գիրքերը կը վաճառուին աշխարհի նշանաւոր գրախանութներու մէջ եւ առցանց միջոցներով։

Գործերը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Արթիւր ստեղծագործած է երկու համաշխարհային պատերազմներուն ընթացքին․ ան գրած է․

  • «Ներխուժումը» (1951),
  • «Ծաղր եւ ծանակը» (1952),
  • «Փինկփոնկը» (1955),
  • «Ճանապարհի ուղղութիւնը» (1953),
  • «Ինչպէս որ էինք»-ը (1954) ձաղկելով մարդոց իրեղէնացումն ու կեղեքումը դրամատէրներուն կողմէ:

Ադամով եւ իր ինքնութիւնը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ադամով իր ամբողջ կեանքին տեւողութեան ինքզինք անբախտ զգացած է` կանուխ տարիքէն զրկուած ըլլալով իր հայրենի միջավայրէն:

Ան իր «Confessions» («Խոստովանութիւններ») խորագրուած մտերիմ հատորին մէջ գրած է.

Նախ ես գիտեմ, թէ մէկն եմ. բայց ո՞վ եմ ես: Այն ինչ որ գիտեմ իմ «Ես»-իս մասին, ան, որ ես կը տառապիմ: Կը տառապիմ, որովհետեւ իմ ինքնութեանս արմատաներուն մէջ ճեղքուածք մը կայ երկփեղկում մը կայ: Ես ո՛չ զուցերիացի կրցայ դառնալ եւ ո՛չ իսկ գաղիացի զգալ, հակառակ անոր, որ ես տիրապետեցի ֆրանսերէն լեզուին` մայրենի լեզուիս նման…:
- Արթիւր Ադամով


Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays — 2 — Éditions Robert Laffont, 1994. — Vol. 1. — P. 15. — ISBN 978-2-221-06888-5
  3. 3,0 3,1 Encyclopædia Britannica
  4. 4,0 4,1 4,2 Адамов Артюр // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. 5,0 5,1 5,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118500589 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
  6. Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. ԽուդավերդյանՀայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  7. https://www.fnac.com/Arthur-Adamov/ia43785/bio