«Խորհրդանիշ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Չ 3 տարբերակ: Importing from hy.wikipedia.org
(Տարբերութիւն չկայ)

01:41, 10 Ապրիլ 2019-ի տարբերակ

Կաղապար:ԱՀ Կաղապար:Արեւելահայերէն Խորհրդանիշ կամ խորհրդանշան (յունարէն simbole բառէն, որ կը նշանակէ նշան կամ երկու սկիզբներու միացում)՝ որեւէ առարկայի, կենդանիի կամ երեւոյթի պատկերը կամ նշանը, որուն միջոցով կը մատնանշուի այդ առարկային կամ երեւոյթին յատկանիշը. որոշակի հասկացութիւններու, գաղափարներու կամ երեւոյթներու պայմանական նշան։

Ընդհանուր բնութագիր

Խորհրդանիշը ծածկագիր է, որ ստեղծուած է մարդկային կեանքի համընդհանուր կենսաբանական եւ հոգեբանական հիմքի վրայ, իբրեւ հոգեւոր հաղորդակցման միասնական պատկեր եւ կ՛արտայայտուի պատկերաւոր ընկալման միջոցով։

Մարդու կողմէ ստեղծուած եւ ընդունուած խօսքային եւ ոչ խօսքային նշանները ժամանակի եւ տարածութեան մէջ կը կրեն այս կամ այն տեղեկոյթը, իսկ խորհրդանշանները իրենց պատկերին մէջ կը ներառեն մարդկութեան յիշողութիւնը, իմաստնութիւնը։

Հինէն ի վեր խորհրդանիշը ստեղծուած է ոչ թէ տեղեկատուութեան, այլ հոգեւոր արժէքներ փոխանցելու համար։ Այդ արժէքները վաղնջական ժամանակներուն խորհրդանիշներու պատկերներով ծածկագրած էին, որոնք կը քօղարկուէին հասարակ մարդոց կողմէ, թէեւ քանի դեռ չկար գիրը, այդ բանաւոր եւ բարդ իմացաբանութիւնը իրապէս հասու չէր կրնար ըլլալ հաւասարապէս բոլորին, ուստի խորհրդանշանի խորքային իմաստին կը տիրապետէին իմաստունները, մոգերը, կրօնական, արքունական դասի մարդիկ, իսկ մնացած մասը այն կ՛ընկալէր միայն արտաքին յատկանիշներով։

Ներկայիս կարենալ «ընթերցել» խորհրդանիշը կը նշանակէ գաղտնազերծել այն հասկացութիւնը, որ դարերու ընթացքին ներծծուած է մարդոց բազմաթիւ սերունդներու յիշողութեամբ, զգացմունքներով եւ կենսափորձով։ Խորհրդանշանը կ՛իմաստաւորուի եւ կը գոյատեւէ խմբային տեսադաշտին մէջ՝ մէկ խումբի, մէկ տոհմի, ազգի, պետութեան կամ աւելի ընդգրկուն հանրութեան համար։

Օրինակ գոյներու խորհրդակարգին մէջ սեւը Ճափոնի մէջ կը համարուէր ուրախութիւն, ամերիկեան հնդիկներու համար՝ գիշեր, օրուան կարմիր գոյնի հակադրութիւն, պուտտայականներուն համար՝ կապանքներ, չինացիներիու համար՝ հիւսիս, ձմեռ, քրիստոնեաներուն համար՝ վիշտ, ժխտում, եգիպտացիներուն համար՝ վերածնունդ, պտղաբերութիւն, հրեաներուն համար՝ հասկացողութիւն, արքայութիւն, հնդիկներուն համար՝ զգայական եւ դէպի վար ուղղուած շարժում, ժամանակ, մայաներուն համար՝ թշնամիի մահ, իսլամութեան մէջ՝ հատուցում։

Պատմութիւն

Հայ մշակոյթին մէջ «խորհրդանշան» հասկացութիւնը, ինչպէս յունական փիլիսոփայութեան մէջ, սկզբնական շրջանին գործածուած է նշանի իմաստով։

Հայ մատենագիտութեան կազմաւորման փուլին մէջ նշան կամ նշանակ բառը աւելի շատ ճանաչողական կամ տարբերանշանային գործառոյթ ունի, քան՝ իմացաբանական։

Խորհրդ-ա-նշան բառը ըստ լեզուական օրինաչափութիւններիուն կը համարուի նոր բառակապակցութիւն, որ ոսկեդարեան հայերէնին մէջ չէ օգտագործուած։ Իմաստային տեսակէտէն այդ բառը կ՛արտայայտէ «simboll» հասկացութեան ընդհանրական իմաստը։ Եթէ նկատի ունենանք, որ խորհուրդը հայերէնին մէջ կը նշանակէ մտածողութիւն, միտք, ապա պարզ ընթերցանութեամբ խորհրդանշանը կը նշանակէ մտածողութեան, մտքի նշան։

Իր բանական նշանակութեամբ խորհրդանշանը ժամանակի ընթացքին հետզհետէ մուտք կը գործէ հասարակական եւ պետական կեանք՝ իբրեւ մարդոց, քաղաքներու միջեւ պայմանագրերը կատարելու, արդարութիւնը պահպանելու միջոց, իսկ դատավարութիւններու ընթացքին ձեռք կը բերէ ապացոյցի, երաշխիքի, նոյնիսկ՝ երդման նշանակութիւն։ Յետագային ծագած է խորհրդանշանի՝ իբրեւ հաւաստիացման նշանի /անձնագիր, փողի դրոշմանիշ, մարմինի դաջուածք/ գործածութիւնը։

Արտաքին յղումներ

Գրականութիւն

  • Գագիկ Մանասեան - Խորհրդանշանների հանրագիտարան, Երեւան, 2007 թ.։