Տարազ (շաբաթաթերթ)

Տարազ, գրական-գեղարուեստական, հասարակական շաբաթաթերթ (այնուհետեւ ամսագիր)։ Լոյս տեսած է 1890-1919 թուականին, Թիֆլիսի մէջ։ Խմբագիր-հրատարակիչ՝ Տարազ Նազարեան։ Մինչեւ 1900-ը եղած է «Աղբիւր»-ի պատկերազարդ յաւելուածը։ Հիմնականին մէջ ունեցած է ազատական դիրքորոշում։ ժամանակի հասարակական-քաղաքական իրադարձութիւնները լուսաբանելով առաւել մեծ տեղ յատկացուցած է հայկական հարցին, որու լուծումը կապած է Ռուսաստանի օգնութեան հետ, սուր քննադատութեան ենթարկած համիտեան վարչակարգի հայաջինջ գործելակերպը, ծաղրած այսպէս կոչուած «սահմանադրութիւնը»։ Ուշադրութեան արժանի է Ատրպետի «Հայաստանը ջարդերէն առաջ եւ ետք» յօդուածաշարքը։ Չնայած ընկերային հարցերու լուծման ճանապարհին մերժած է դասակարգային պայքարը, այսուհանդերձ իր էջերը տրամադրած է ժամանակի յառաջադիմական գաղափարներ, մարքսիստական միտքը տարածող գործիչներուն (Ա․ Զուրաբեան, Ա․ խումարեան, Ա․ Երզընկեան եւ ուրիշներ)։ «Տարազ» դատապարտած է Անգլիոյ միջնորդները եւ անոնց տեղական ազգայնական գործակիցները՝ Պաքուի 26 կոմիսարներու սպանութեան կապակցութեամբ։ Հանդէսը արձագանգած է ժամանակի գրեթէ ամբողջ գրական անցուդարձը։ Այստեղ տպագրուած են Յովհաննէս Թումանեանի, Աւետիք Իսահակեանի, Շուշանիկ Կուրղինեանի, Շիրւանզադէի, Աթաբէկ Խնկոեանի, Վահրամ Փափազեանի,Ալեքսանտր Ծատուրեանի, Յակոբ Պարոնեանի եւ այլոց ստեղծագործութիւնները, թարգմանաբար ներկայացուած ռուս, վրաց եւ արեւմտաեւրոպական գրականութիւնը (Ալեքսանտր Պուշկին, Միքայէլ Լերմոնտով, Նիքոլայ Նեկրասով, Ի․ Տուրգենէ, էգնատէ Նինոշվիլի,․ Իլյա ճաուճաւաձէ, Ա․ Ղազբեգի, Շեքսպիր, Շիլլեր, Պայրըն, էմիլ Զոլա, Մոփասան եւ ուրիշներ)։ Նշանակալի է «Տարազ»-ի դերը երաժշտութեան, թատրոնի, կերպարուեստի հարցերու լուսաբանման ասպարէզներուն մէջ, որոնց նուիրուած յօդուածները աւելի են ժամանակի մշակութային կեանքի (յատկապէս թիֆլիսահայ) ամբողջական պատկերը, նպաստած է գեղագիտական առաջաւոր մտքի հանրայնացմանը։ Լուրջ արժէք կը ներկայացնեն նաեւ մանկավարժութեան, դպրոցին եւ ընտանեկան դաստիարակութեան նուիրուած նիւթերը, որոնց հետ հանդէս եկած են Յովհաննէս Տէր-Միրաքեանը, Ս․ Բեկնազարեանը, Ս. Լիսիցեանը,Ղազարոս Աղաեանը։ Տպագրած է գրախօսականներ, մամուլի տեսութիւններ, ծանօթացած հայ խմբագիրներու եւ հրապարակախօսներու գործունէութեանը։ Ունեցած է, «Իլիւստրասիոն», «Փարիզի մոտաներ», «Առողջապահութիւն» եւ այլ յաւելուածներ։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։