Սուրբ Ամենափրկիչ Վանք (Նոր Ջուղա)

Սուրբ Ամենափրկիչ վանք, Հայ առաքելական վանք Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան Սպահան քաղաքին մէջ։ Իրանի գլխաւոր հայկական եկեղեցին է։

Պատմութիւն

Ս.Ամենափրկիչ վանքը Նոր Ջուղայի ամենահին եւ ամենայայտնի կառույցներէն է։ Կառուցուած է 1655 թ. Շահ-Աբբաս Բ-ի ժամանակ։ Վանքի նոր շէնքը կառուցուած է ինը տարուայ մէջ՝ Փիլիպոս կաթողիկոս Աղբակեցի եւ ժողովուրդի օժանդակութեամբ։ Ներսի պատերուն պատկերուած են դրուագներ Ս.Գրիգոր Լուսաւորիչի կեանքէն, Ադամի եւ Եվայի պատմութիւնը, պատկերներ Յիսուս Քրիստոսի խաչելութիւնէն։ Պատկերազարդումները կատարուած են անուանի նկարիչներ Յովհաննէս Մրքուզի, Հայր Ստեփանոսի եւ վարպետ Մինասի կողմէ։ Եկեղեցի խորանի տակ թաղուած են Խաչատուր Կեսարացին, որ հիմնադրեց Իրանի մէջ առաջին տպարանը, եւ Տավիտ Առաջնորդը, որու ժամանակ վերակառուցուած է վանքի մայր տաճարը։ Վանքի պատերու հախճասալերը տեղադրուած են 1710-1716 թթ.։ Վանքի արեւմտեան դուռէն քիչ հեռու, 1702 թ-ին կառուցած զանգակատունն է իր չորս զանգերով։ Եկեղեցի մուտքի դռան մօտ, խորանարդաձեւ բարձր շինութեան վրայ, չորս կողմէն տեղադրուած Է ժամացոյց։ Այն նուիրուած Է եկեղեցին 1930 թ.։ 1971 թ., Սպահանի թէմի առաջնորդարանի ջանքերով, կառուցուած Է Նոր Ջուղայի թանգարանը։ Իսկ գրադարանը, որ ծառայած Է նաեւ իբրեւ թանգարան, հիմնուած Է 1905 թ.։

Պատկեր:Armenian Genocide Memorial at the Vank Cathedral in Isfahan.jpg

Հայոց ցեղասպանութեան յուշարձան (Իսֆահան) եկեղեցի բակին մէջ

1930 թ. Նոր ջուղայեցիներու թանկարժէք իրերը, որոնք իրենց հետ բերած էին Եւրոպայէն, ցուցադրեցին թանգարանին մէջ։ Քանի որ ցուցահանդէսը մեծ հետաքրքրութեան արժանացաւ զբոսաշրջիկներու կողմէն, ազգային առաջնորդարանը որոշեց Վանքի բակի մէջ կառուցել միջազգային չափանիշներուն համապատասխանող թանգարանի երկյարկանի շէնք։ Այնտեղ պահպանած են եւ ցուցադրուած ձեռագիր գիրքեր, կտաւներ, կրօնական արարողութիւններու հանդերձանքներ, ազգային տարազներ, կաթողիկոսներու կոնդակներ, թագաւորներու հրովարտակներ, 18-րդ դարին մէջ գրուած հայերէն ձեռագիր Ղուրան, նաեւ աննանի եւրոպացի նկարիչներու գործեր ու Հայաստանի թագաւորներու պատկերներով ոսկեդրամներ։ Առանձնահատուկ տեղ կը գրաւէ Վահրամ Յակոբեանի՝ 7մմ երկարութեամբ մազի վրայ գրուած հետեւեալ նախադասութիւնը՝ «Ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ»։ Այն գրուած է մազի հաստութիւնէն 20 անգամ աւելի բարակ ալմաստէ գրիչով։ Բանաստեղծներու, անուանի գրողներու եւ Խաչատուր Կեսարացի կիսանդրիները տեղադրուած են մուտքի դռան առջեւ։ Ս.Ամենափրկիչ վանքի տպարանը, որն առաջինն Էր Իրանի մէջ եւ ողջ Միջին Արեւելքի մէջ, հիմնադրուած Է 1636 թ.' Խաչատուր Կեսարացի ջանքերով։ Վանքի գրադարանը հարուստ է հայերէն, պարսկերէն եւ եւրոպական լեզուներով գրուած գիրքերով, որոնք հասանելի են գիտաշխատողներուն եւ ընթերցողին։ Տպարանի շէնքի մօտ կը գտնուի 1915 թ. Մեծ եղեռնի յուշարձանը, որ կառուցուած Է 1975 թ.։

Աղբիւրներ

• Դիւան Նոր Ջուղայի Ս. Ամենափրկիչ վանքի. Մասն Ա, Էջմիածնի կաթողիկոսներու կոնդակներ (1652-1705 թթ.), Աշխատասիրեց Խաժակ Տէր-Գրիգորեան, Անթիլիաս, 2003։

Գրականութիւն

• Դիւան Ս. Ամենափրկիչ վանքի 1606-1960. Կազմեց Լ. Գ. Մինասեան,, Նոր Ջուղա, 1983։
• Լեւոն Գ. Մինասեան, Նոր Ջուղայի տպարանն ու իր տպագրած գիրքերը, Նոր Ջուղա, 1972։

Տե՛ս նաեւ

• Ս. Ամենափրկիչեան Վանքի տպարան (1636-1972)։
• Սպահան
• Փերիա