Սիւնիքի մարզ

Սիւնիք մարզ Հայաստանի մէջ։ Կը Գտնուի հանրապետութեան հարաւային բաժինին մէջ։ Սահմանակից է Իրանին, արեւմուտքէն՝ Նախիջեւանին, արեւելքէն ԼՂՀ-ին, իսկ հիւսիսէն Վայոց Ձորին։

Աշխարհագրութիւն

Սիւնիքի մարզի տարածքի մեծ մասը կը կազմեն ժայռերը, լեռնաշղթաները եւ անդնդախոր ձորերը, որոնց մէջէն անցնելով կը հոսին լեռնային գետակներ։ Ամենամեծ գետը Որոտանն է։ Սիւնիքի միջին բարձրութիւնը ծովու մակարդակէն 2.200 մ. է։ Ամենաբարձր լեռնագագաթներն են Կապուտջուղը (3.904), Ծղուկը (3.581), Մեծ Իշխանասարը (3.550) եւ այլն։ Սիւնիքը կը կոչուի նաեւ Զանգեզուր, Սիսական։

Սիւնիքի բնապատկեր. ժայռերէն կախուած ծառեր

Բաղաբերդ, Սիւնիքի ամենահին ու հռչակաւոր ամրոցներէն մէկը

Պատմութիւն

Տես նաեւ՝ Սյունիք նահանգ եւ Պատմական նահանգի մասին տես

Պատմականօրէն Սիւնիքը Մեծ Հայքի 15 նահանգներէն մէկն է, որ վարչականօրէն բաժանուած եղած է 12 գաւառներու։ Սիսական աշխարհը հռչակաւոր եղածէ իր երկնամբարձ ամրոցներով ու հազարամեայ վանքերով։ Այստեղ կը գտնուէր 13-րդ դարուն ստեղծուած Հայաստանի ամենահին համալսարանը՝ Գլաձորը։ Միջնադարեան Սիւնիքը շատ աւելի մեծ տարածք գրաուէր, քան այժմ։ Այն ժամանակ Վայոց Ձորը, Գեղարքունիքը, Նախիջեւանի մեծ մասը եւ ներկայիս Լեռնային Ղարաբաղի մէկ մասը Սիւնիքի իշխաններուն տիրոյթներուն մէջ կը մտնէին։

X-XII դարերուն Սիւնիքը թագաւորութիւն էր, ուր կ՛իշխէր Սիսական տոհմը։ Յետագային այստեղ իշխանած է Օրբելեան տոհմը։ Յայտնի է յատկապէս կոմս Տարսայիճ Օրբելեանը։ Անոր զաւակ Ստեփանոս Օրբելեանը՝ Սիւնիքի մայրաքաղաքըը, XIII դարուն գրած է «Սիւնիքի Պատմութիւն» մեծարժէք պատմագրութիւնը։

1918-1920 թ.թ. Սիւնիքը, ինչպէս նաեւ Նախիջեւանը եւ Արցախը, դարձած էր վիճելի տարածք Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի հանրապետութեան միջեւ։ 1920-ի Դեկտեմբեր 2-ին Թուրքիան, զոր այդ ժամանակ գրաւած էր Հայաստանի Հանրապետութեան մեծ մասը, ստիպեց հայկական կառավարութեան ստորագրել Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրը, որով Հայաստանը Ատրպէյճանին կը յանձնէր Սիւնիքը։ Սակայն Սիւնիքի հայ բնակչութիւնը չճանաչցաւ այս համաձայանգիրը եւ զինուած պայքարի ելաւ Գարեգին Նժդեհի հրամանատարութեամբ։

Սիւնիքը անկախ մնաց նոյնիսկ այն ժամանակ, երբ պոլշեւիկները գրաւած էին Հայաստանի Հանրապետութեան մնացած մասը՝ ամբողջութեամբ։ 1920-ի սկիզբներուն, երբ պոլշեւիկները ճնշեցին հայերու «Փետրուարեան ապստամբութիւն»ը, կառավարութեան շատ անդամներ եւ սպաներ նահանջեցին Սիւնիք։ Շուտով այստեղ հռչակուեցաւ Լեռնահայաստանի հանրապետութիւնը, իսկ Գարեգին Նժդեհ ընտրուեցաւ վարչապետ։ «Կարմիր բանակ»ը միայն կատաղի կռիւներ եւ բազմաթիւ զոհեր տաուաւ, յետոյ կարողացաւ այն գրաւել 1921-ին։

Հայկական ԽՍՀ-ի մէջ Սիւնիքը առանձին վարչական միաւոր չէր կազէր, այլ բաժանուած էր մի քանի շրջաններու։ Հայաստանի Հանրապետութեան վերանկախացումէն յետոյ Սիւնիքը կրկին ինքնուրոյն մարզ կը կազմէ։

Քաղաքներ

• Կապան, 46.600 (բնակչութիւնը ըստ 2008-ի)
• Գորիս, 20.840
• Դաստակերտ
• Սիսիան, 16.823
• Քաջարան, 7.976
• Ագարակ, 4.801
• Մեղրի, 4.514

Տաթեւի վանք

Ենթակառուցուածք

2006 թուականէն Սիւնիքէն կ՛անցնէր Հայ-իրանական կազամուղը։ Կը Նախատեսուի մօտ ապագային ստեղծել երկաթուղային հաղորդակցութիւն։

Պատմամշակութային յուշարձաններ

• Տաթեւ, ամրացուած վանք, Սիւնիքի հոգեւոր կեդրոնը
• Վահանավանք
• Որոտնավանք
• Հարանց անապատ
• Բղենո Նորավանք
• Երիցավանք
• Սիսավանի եղեկեցի
• Երնջակ բերդ
• Բաղաբերդ
• Շլորուտի բերդ
• Քարահունջ
• Ողտասարի ժայռապատկերներ
• Կուլձորի քարայր

Երեւան-Գորիս ավտոճանապարհի համայնապատկեր Սիւնիքի մարզում

Ծանոօթագրութիւններ

Մեդիա ֆայլեր

Ուիքիպահեստ նախագիծի Սյունիքի մարզ ստորոգութեան մէջ կրնաք գտնել յաւելեալ պատկերազարդում այս նիւթի վերաբերեալ։