«Հրաչեայ Ներսիսեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added

Գծային

08:49, 7 Փետրուար 2019-ի տարբերակ

Հրաչեայ Նէրսիսեան (24 Նոյեմբեր, 1895, Նիկոմեդիա, Օսմանեան Կայսրութիւն- Նոյեմբեր 6, 1961, Երեւան)^[1], Ֆիլմի եւ թատրոնի հայ անուանի դերասան, երկրորդ աստիճանի ստալինեան մրցանակի դափնեկիր (1941), ԽՍՀՄ ժողովրդական դերասան (1956)։

Կենսագրութիւն

Հրաչեայ Ներսիսեանը ծնած է 1895 ին, Կոստանդնուպոլսոյ մօտիկ Նիկոմեդիա (Կաղապար:Լեզու el, ներկայիս՝ Իզմիթ) փոքրիկ քաղաքը։ Հայրը՝ Նէրսէսը, փոքր ընտանիքի տէր արհեստաւոր մարդ, կը կարողանայ իր միակ որդուն ուսման տալ։ Հրաչեան կը սորվի ֆրանսական «Սեն-Պարպ» քոլէճը, ամերիկեան «Ռոպերդ Քօլէճը» եւ հայկական «Եսայեան վարժարանը», բայց ոչ մէկը չի հասցներ աւարտել։ Այս անկանոն կրթութիւնը ապագայ դերասանին կու տայ լեզուների գիտակցութիւն, ֆրանսական եւ անգլիական հեղինակներու երկերը բնագրով կարդալու հնարաւորութիւն։

Արուեստասէր Գրիգոր պապի (մօրաքրոջ ամուսինին) տունը կ'ըլլար գրողներու ու արուեստի մարդիկ։ Շատ յաճախ՝ Դանիէլ Վարուժանը։ Պատանի Հրաչեան անոնց զրոյցներու մշտական ունկնդիրն էր։ Անոր կը վիճակուի լսել Կոմիտասին իրենց իսկ տունը, ուր ապրած էր մեծ երաժիշտը, ծանօթանալ անոր հետ։

1915-ին Հրաչեան կը զինակոչուի իբրեւ թրքական բանակի թարգմանիչ, նոյն թուականի Ապրիլին ալ կը սկսի Մեծ եղեռնը։ Երեք տարի իբրեւ Օսմանեան զինուոր, պաշտօնով թարգմանիչ, Մերձաւոր արեւելքի եւ Միջագետքի երկիրներուն թափառող երիտասարդն իր մէջ կը կրէր այդ խորին վիշտը։ Արհաւիրքներու քաոսը զգայուն երիտասարդի շփոթ ներաշխարհը կ'արգիլէ ամէն ինչ, քաղաքակրթութեան եւ մարդկային բարոյականութեան ամէն մէկ պատկերացում։ Հրաչեան ապշահար 1918-ին նորէն կը յայտնուի Կոստանդնուպոլիս։ Ամէն ինչ, որ կ'ընէ երիտասարդը իր համար այնքան անհեռանկար միջավայրի մէջ, կը գործրակամայ, առանց որեւէ նպատակի։ Բնատուր լաւ ձայնի տէր, բնածին երաժշտական Հրաչեան կը յայտնուի Պենկլեան օպերետին մէջ իբրեւ երգչախումբի շարքային անդամ մը։ Նոյն թուականին Մկրտիչ Ջանանը կը կազմակերպէ հայ դրամատիկական ընկերութիւն եւ Հրաչեային կը հրաւիրէ իր նախաձեռնութեամբ։ Թատրոնի ներկայացումներուն, մեծամասնութեամբ ֆրանսական մելոդրամաներու բեմադրութիւններուն, կը մասնակցի նաեւ Հրաչեան։ Ճիշդ այստեղ ալ, 1919-ին, «Ձայնը հնչեց» պիեսի մէջ խաղալու ատեն երիտասարդը կը գրաւուի Օւի Սեւումեանին, որ Կոստանդնուպոլիս էր եկած երիտասարդ ուժեր հաւաքելու եւ Կովկաս տանելու նպատակով։ Հրաչեան դերեր կը ստանայ Սեւումեանի բեմադրութիւններուն մէջ, բայց յաջորդ իսկ տարին Սեւումեանը կը վախճանի։ Հայ թատրոնը կը կորսնցնէ իր ամէնէն յառաջադէմ գործիչը, Հրաչեան ուսուցիչը ու խորհրդատուն։ Ետքը ան կը խաղայ տարբեր ներկայացումներու մէջ, որ կը բեմադրեն Վահրամ Փափազեանի և Յովհաննէս Աբէլեանի ղեկավարութեամբ։ 1922-ին Վահրամ Փափազեանը Հրաչեային, Մկրտիչ Ջանանին եւ քանի մը այլ դերասաններու կը ղրկէ Կովկաս։ Որոշ ժամանակ մը անոնք կը շրջագային Բաթում եւ ուրիշ հայաշատ քաղաքներ, ապա առանց Հրաչեայի կը մեկնին Երեւան եւ կը միանան Առաջին պետթատրոնի կազմին։ Հրաչեայ Ներսիսեանը անոնց կը միանայ մէկ տարի ետք։

1923-ին ան ընդմիշտ կը դառնայ Երեւան քաղաքի բնակիչ, հայկական առաջին թատրոնի դերասան։

Դերասանական Կեանքը

Առաջին տասնամեակին դերասանը մեծ յաջողութեամբ խաղցած է եւ՛ ողբերգական ու դրամատիկական, եւ՛ կոմիկական ու ֆարսային դերեր, անձնաւորած է եւ՛ չար ու բարի, եւ՛ հերոսական ու սովորական կերպարներ։

Յաջորդ տասնամեակին Ներսիսեանի՝ արդէն հասուն վարպետի, դերերու թիւը կը նուազի, բնոյթը՝ փոխուելով։ Պատճառը եւ՛ այն է, որ երթալով առհասարակ կը նուազի տարեկան բեմադրութիւններու թիւը, եւ՛ այն, որ պիեսներու գաղափարակիր հերոսներու մէջ ներքին պայքարը կը դառնայ աննշան ու անէական։

Հայրենական պատերազմէն ալ իրարմէ շատ տարբեր դերեր վիճակուեցան Ներսիսեանին, թատրոնի եւ ֆիլմերու մէջ։ 1925-էն ի վեր, երբ հայկական առաջին ֆիլմի՝ «Նամուսի» մէջ խաղացած է Ռուստամի դերը, մինչեւ կեանքի վերջը, երբ 1961-ին «Տժվժիկ» ֆիլմում խաղացած է Ներսես աղբարի դերը, Ներսիսյանը պահպանեց հայկական կինոարվեստի առաջին դերասանի պատիւը, որովհետեւ պահպանեց բեմի ու էկրանի համար հաւասար յաջողութեամբ խաղալու հազուագիւտ կարողութիւնը։

Ետպատերազմյան տարիներուն ալ անոր խաղացանկը եղաւ շատ բազմազան։ Բեմադրութիւններու գլխաւոր դերերու կողքին՝ համեմատաբար փոքր դերեր, որոնցմէ ոմանք դարձան դերասանական արուեստի յայտնի նմուշներ։

1920-ին հայ բեմի հսկաներէն Յովհաննէս Աբելեանի (Լիր) հետ, Հ. Ներսիսեան հանդէս եկած է Ուիլիըմ Շէյքսփիրի «Լիր արքայ»^[1] , բայց այդ խաղը, որուն մէջ քիչ չէին ներսիսեանական փայլատակումները, չունեցաւ սպասուած յաջողութիւնը։

1961-ին Մեք-Գրիգորի («Իմ սիրտը լեռներում է») կերպարանքով ըսաւ իր վերջին խօսքը եւ հրաժեշտ տուաւ կեանքին ու արուեստին։

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,0 ^1,1 «Հրաչեայ Ներսիսեան (1895-1961). Հայ Բեմի Ազնուական Վարպետը»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2014-11-25

Կատեգորիա:Հայ դերասաններ (արւմտ․) Կատեգորիա:Թատերական գործիչներ այբբենական կարգով Կատեգորիա:ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստներ Կատեգորիա:Պարտիզակ (Նիկոմիդիա) ավանում ծնվածներ Կատեգորիա:1895 ծնունդներ (արւմտ․) Կատեգորիա:12 Նոյեմբերի ծնածներ‎ Կատեգորիա:1961 մահեր (արւմտ․) Կատեգորիա:6 Նոյեմբերի մահացածներ

[:0-1] 1,0 ^1,1 «Հրաչեայ Ներսիսեան (1895-1961). Հայ Բեմի Ազնուական Վարպետը»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2014-11-25

[1]

@@ Տող 8. / Տող 8. @@
 Հրաչեայ Ներսիսեանը ծնած է 1895 ին, [[Կոստանդնուպոլիս (արեւմտահայերէն)|Կոստանդնուպոլսոյ]] մօտիկ [[Նիկոմեդիա]] {{resize|85%|({{Լեզու el|Νικομήδεια}}, ներկայիս՝ Իզմիթ)}} փոքրիկ քաղաքը։ Հայրը՝ Նէրսէսը, փոքր ընտանիքի տէր արհեստաւոր մարդ, կը կարողանայ իր միակ որդուն ուսման տալ։ Հրաչեան կը սորվի ֆրանսական «Սեն-Պարպ» քոլէճը, ամերիկեան «Ռոպերդ Քօլէճը» եւ հայկական «Եսայեան վարժարանը», բայց ոչ մէկը չի հասցներ աւարտել։ Այս անկանոն կրթութիւնը ապագայ դերասանին կու տայ լեզուների գիտակցութիւն, ֆրանսական եւ անգլիական հեղինակներու երկերը բնագրով կարդալու հնարաւորութիւն։
-Արուեստասէր Գրիգոր պապի (մորաքրոջ ամուսինին) տունը կ'ըլլար գրողներու ու արուեստի մարդիկ։ Շատ յաճախ՝ [[Դանիէլ Վարուժան]]ը։ Պատանի Հրաչեան անոնց զրույցներու մշտական ունկնդիրն էր։ Անոր կը վիճակուի լսել [[Կոմիտաս Վարդապետ (արեւմտահայերէն)|Կոմիտասին]] իրենց իսկ տունը, ուր ապրած էր մեծ երաժիշտը, ծանօթանալ անոր հետ։
+Արուեստասէր Գրիգոր պապի (մօրաքրոջ ամուսինին) տունը կ'ըլլար գրողներու ու արուեստի մարդիկ։ Շատ յաճախ՝ [[Դանիէլ Վարուժան]]ը։ Պատանի Հրաչեան անոնց զրոյցներու մշտական ունկնդիրն էր։ Անոր կը վիճակուի լսել [[Կոմիտաս Վարդապետ (արեւմտահայերէն)|Կոմիտասին]] իրենց իսկ տունը, ուր ապրած էր մեծ երաժիշտը, ծանօթանալ անոր հետ։
-[[1915]]-ին Հրաչեան կը զինակոչուի թրքական բանակ իբրեւ թարգմանիչ, նոյն թուականին [[Ապրիլ (արեւմտահայերէն)|Ապրիլի]]ն ալ կը սկսուի Մեծ եղեռնը։ Երեք տարի իբեւ տաճկական զինուոր, պաշտօնով թարգմանիչ, Մերձաւոր արեւելքի եւ Միջագետքի երկիրներուն թափառող երիտասարդն իր մեջ կը կրէր այդ խորին վիշտը։ Արհավիրքների քաոսը զգայուն երիտասարդի շփոթ ներաշխարհը կ'արգիլէ ամէն ինչ, քաղաքակրթութեսն եւ մարդկային բարոյականութեան ամէն մէկ պատկերացում։ Հրաչեան ապշահար 1918-ին նորէն կը յայտնուի Կոստանդնուպոլիս։ Ամէն ինչ, որ կ'ընէ երիտասարդը իր համար այնքան անհեռանկար միջավայրի մէջ, կը գործրակամայ, առանց որեւէ նպատակի։ Բնատուր լաւ ձայնի տէր, բնածին երաժշտական Հրաչեան կը յայտնուի Պենկլեան օպերետին մէջ իբրեւ երգչախումբի շարքային անդամ մը։ Նոյն թուականին Մկրտիչ Ջանանը կը կազմակերպէ հայ դրամատիկական ընկերութիւն եւ Հրաչեային հրապարէ իր նախաձեռնութեամբ։ Թատրոնի ներկայացումներուն, մեծամասնութեամբ ֆրանսական մելոդրամաներու բեմադրութիւններուն, կը մասնակցի նաեւ Հրաչեան։ Ճիշդ այստեղ ալ, 1919-ին, «Ձայնը հնչեց» պիեսի մեջ խաղալիս երիտասարդը կը գրաւուի Օւի Սեւումեանին, որ Կոստանդնուպոլիս էր եկած երիտասարդ ուժեր հավաքելու եւ Կովկաս տանելու նպատակով։ Հրաչյան դերեր կը ստանայ Սեւումեանի բեմադրութիւուններուն, բայց յաջորդ իսկ տարին Սեւումեանը կը վախճանի։ Հայ թատրոնը կը կորսնցնէ իր ամենայառաջադեմ գործիչը, Հրաչեան՝ ուսուցիչը ու խորհրդատուն։ Ետքը ան կը խաղայ տարբեր ներկայացումներու մէջ, որ կը բեմադրեն Վահրամ Փափազեանի և [[Յովհաննէս Աբէլեան]]ի ղեկավարութեամբ։ 1922-ին Վահրամ Փափազեանը Հրաչեային, Մկրտիչ Ջանանին եւ քանի մը այլ դերասաններու կ'ուղարկեն Կովկաս։ Որոշ մը ժամանակ անոնք շրջագայեցին Բաթում եւ ուրիշ հայաշատ քաղաքներ, ապա առանց Հրաչեայի մեկնեցան Երեւան եւ միացան Առաջին պետթատրոնի կազմին։ Հրաչեա Ներսիսեանը անոնց միացաւ մէկ տարի ետք։
+[[1915]]-ին Հրաչեան կը զինակոչուի իբրեւ թրքական բանակի թարգմանիչ, նոյն թուականի [[Ապրիլ (արեւմտահայերէն)|Ապրիլի]]ն ալ կը սկսի Մեծ եղեռնը։ Երեք տարի իբրեւ Օսմանեան զինուոր, պաշտօնով թարգմանիչ, Մերձաւոր արեւելքի եւ Միջագետքի երկիրներուն թափառող երիտասարդն իր մէջ կը կրէր այդ խորին վիշտը։ Արհաւիրքներու քաոսը զգայուն երիտասարդի շփոթ ներաշխարհը կ'արգիլէ ամէն ինչ, քաղաքակրթութեան եւ մարդկային բարոյականութեան ամէն մէկ պատկերացում։ Հրաչեան ապշահար 1918-ին նորէն կը յայտնուի Կոստանդնուպոլիս։ Ամէն ինչ, որ կ'ընէ երիտասարդը իր համար այնքան անհեռանկար միջավայրի մէջ, կը գործրակամայ, առանց որեւէ նպատակի։ Բնատուր լաւ ձայնի տէր, բնածին երաժշտական Հրաչեան կը յայտնուի Պենկլեան օպերետին մէջ իբրեւ երգչախումբի շարքային անդամ մը։ Նոյն թուականին Մկրտիչ Ջանանը կը կազմակերպէ հայ դրամատիկական ընկերութիւն եւ Հրաչեային կը հրաւիրէ իր նախաձեռնութեամբ։ Թատրոնի ներկայացումներուն, մեծամասնութեամբ ֆրանսական մելոդրամաներու բեմադրութիւններուն, կը մասնակցի նաեւ Հրաչեան։ Ճիշդ այստեղ ալ, 1919-ին, «Ձայնը հնչեց» պիեսի մէջ խաղալու ատեն երիտասարդը կը գրաւուի Օւի Սեւումեանին, որ Կոստանդնուպոլիս էր եկած երիտասարդ ուժեր հաւաքելու եւ Կովկաս տանելու նպատակով։ Հրաչեան դերեր կը ստանայ Սեւումեանի բեմադրութիւններուն մէջ, բայց յաջորդ իսկ տարին Սեւումեանը կը վախճանի։ Հայ թատրոնը կը կորսնցնէ իր ամէնէն յառաջադէմ գործիչը, Հրաչեան ուսուցիչը ու խորհրդատուն։ Ետքը ան կը խաղայ տարբեր ներկայացումներու մէջ, որ կը բեմադրեն Վահրամ Փափազեանի և [[Յովհաննէս Աբէլեան]]ի ղեկավարութեամբ։ 1922-ին Վահրամ Փափազեանը Հրաչեային, Մկրտիչ Ջանանին եւ քանի մը այլ դերասաններու կը ղրկէ Կովկաս։ Որոշ ժամանակ մը անոնք կը շրջագային Բաթում եւ ուրիշ հայաշատ քաղաքներ, ապա առանց Հրաչեայի կը մեկնին Երեւան եւ կը միանան Առաջին պետթատրոնի կազմին։ Հրաչեայ Ներսիսեանը անոնց կը միանայ մէկ տարի ետք։
--ին ան ընդմիշտ կը դառնայ [[Երեւան]] քաղաքի բնակիչը, հայկական առաջին թատրոնի դերասանը։
+-ին ան ընդմիշտ կը դառնայ [[Երեւան]] քաղաքի բնակիչ, հայկական առաջին թատրոնի դերասան։
 === Դերասանական Կեանքը ===
@@ Տող 18. / Տող 18. @@
 Առաջին տասնամեակին դերասանը մեծ յաջողութեամբ խաղցած է եւ՛ ողբերգական ու դրամատիկական, եւ՛ կոմիկական ու ֆարսային դերեր, անձնաւորած է եւ՛ չար ու բարի, եւ՛ հերոսական ու սովորական կերպարներ։
-Յաջորդ տասնամեակին Ներսիսեանի՝ արդէն հասուն վարպետի, դերերու թիւը կը նուազէ, բնույթը՝ փոխուելով։ Պատճառը եւ՛ այն է, որ գնալով առհասարակ կը նուազի տարեկան բեմադրութիւններու թիւը, եւ՛ այն, որ պիեսների գաղափարակիր հերոսներու մեջ ներքի պայքարը կը դառնայ աննշան ու անէական։
+Յաջորդ տասնամեակին Ներսիսեանի՝ արդէն հասուն վարպետի, դերերու թիւը կը նուազի, բնոյթը՝ փոխուելով։ Պատճառը եւ՛ այն է, որ երթալով առհասարակ կը նուազի տարեկան բեմադրութիւններու թիւը, եւ՛ այն, որ պիեսներու գաղափարակիր հերոսներու մէջ ներքին պայքարը կը դառնայ աննշան ու անէական։
-[[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|Հայրենական պատերազմէն]] ալ իրարմէ շատ տարբեր դերեր վիճակուեցան Ներսիսեանին, թատրոնին եւ ֆիլմերու մէջ։ 1925-էն ի վեր, երբ հայկական առաջին ֆիլմի՝ «Նամուսի» մէջ խաղաց Ռուստամի դերը, մինչեւ կյանքի վերջը, երբ 1961-ին «Տժվժիկ» ֆիլմում խաղաց Ներսես աղբարի դերը, Ներսիսյանը պահպանեց հայկական կինոարվեստի առաջին դերասանի պատիվը, որովհետեւ պահպանեց բեմի ու էկրանի համար հավասար հաջողությամբ խաղալու հազվագիւտ կարողութիւնը։
+[[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|Հայրենական պատերազմէն]] ալ իրարմէ շատ տարբեր դերեր վիճակուեցան Ներսիսեանին, թատրոնի եւ ֆիլմերու մէջ։ 1925-էն ի վեր, երբ հայկական առաջին ֆիլմի՝ «Նամուսի» մէջ խաղացած է Ռուստամի դերը, մինչեւ կեանքի վերջը, երբ 1961-ին «Տժվժիկ» ֆիլմում խաղացած է Ներսես աղբարի դերը, Ներսիսյանը պահպանեց հայկական կինոարվեստի առաջին դերասանի պատիւը, որովհետեւ պահպանեց բեմի ու էկրանի համար հաւասար յաջողութեամբ խաղալու հազուագիւտ կարողութիւնը։
-[[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|Ետպատերազմյան]] տարիներին ալ նրա խաղացանկը եղավ շատ բազմազան։ Բեմադրութիւններու գլխաւոր դերերու կողքին՝ համեմատաբար փոքր դերեր, որոնցմէ ոմանք դարձան դերասանական արւեստի յայտնի նմուշներ։
+[[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|Ետպատերազմյան]] տարիներուն ալ անոր խաղացանկը եղաւ շատ բազմազան։ Բեմադրութիւններու գլխաւոր դերերու կողքին՝ համեմատաբար փոքր դերեր, որոնցմէ ոմանք դարձան դերասանական արուեստի յայտնի նմուշներ։
 -ին հայ բեմի հսկաներէն Յովհաննէս Աբելեանի (Լիր) հետ, Հ. Ներսիսեան հանդէս եկած է Ուիլիըմ Շէյքսփիրի «Լիր արքայ»<ref name=":0" /> , բայց այդ խաղը, որուն մէջ քիչ չէին ներսիսեանական փայլատակումները, չունեցաւ սպասուած յաջողութիւնը։