«Ծիրան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
→Օգուտները: վիքիֆիկացում, կետադրական, փոխարինվեց: → oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 1. | Տող 1. | ||
{{ԱՀ}} |
{{ԱՀ}} |
||
{{Արևելահայերեն|Ծիրան}} |
{{Արևելահայերեն|Ծիրան}} |
||
{{Taxobox արւմտ. |
|||
{{Տաքսոտուփ |
|||
| name =Ծիրան |
| name = Ծիրան |
||
| image file = |
| image file = Prunus armeniaca E1.jpg |
||
| image |
| image descr = |
||
| image2 file = |
|||
| image descr =Ծիրան |
|||
| image2_caption = |
|||
| regnum = Բոյսեր |
| regnum = Բոյսեր |
||
| phylum = Ծաղկաւորներ |
|||
| ref = |
|||
| classis = Երկշաքիլաւորներ |
|||
| comment = |
|||
| |
| infraclassis = |
||
| ordo = Վարդազգիներ |
|||
⚫ | |||
| |
| subordo = |
||
| familia = Վարդազգիներ |
|||
| syn = |
|||
⚫ | |||
| typus = |
|||
| author = {{ստեղ|L.}} |
|||
| range map = |
|||
⚫ | |||
| range map caption = |
|||
⚫ | |||
| range map width = |
|||
| range legend = |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
| itis = |
| itis = |
||
| ncbi = |
| ncbi = |
||
| |
| range map = |
||
| |
| range legend = |
||
| ipni = |
|||
}} |
}} |
||
'''Ծիրան''' |
'''Ծիրան''' կամ՝ '''Ծիրանի ծառ''' ({{Լեզու la|Prunus armeniaca}} կամ Armenian plum, [[հոմանիշ]]՝ Armeniaca vulgaris {{լսել|Hy֊abricot.ogg}}), [[Հայաստան]]ի բնիկ պտուղներէն մին։ Ծիրանը դէպի [[Եվրոպա|Եւրոպա]] տարածուած է [[Հայաստան]]ի միջոցով։ |
||
==Ծիրանենի== |
==Ծիրանենի== |
||
[[Պատկեր:Artashat Apricot Garden3.jpg|մինի|ձախից|260px|Ծիրանի ծառ [[Արտաշատ (արեւմտահայերէն)|Արտաշատին]] մէջ]] |
|||
Արդիւնաւէտ ծառ է միջին չափի հասակով (2,3 մ.), բայց տարիքոտ ծառերուն հասակը կը հասնի 8 մ. եւ աւելի։ Տերեւները սրտաձեւ են, տերեւներուն հասակը 10 ս․մ. կ՛ըլլայ, իսկ լայնքը՝ 3,4 ս․մ.։ [[Աշուն (արեւմտահայերէն)|Աշնան]] ծառերը տերեւաթափ կ'ըլլան եւ կը բուսնին [[Գարուն (արեւմտահայերէն)|Գարնան]], իսկ [[Ամառ (արեւմտահայերէն)|Ամրան]] պտուղները կը հասուննան։ Ծաղիկներուն գոյնը կ՛ըլլայ ճերմակ՝ վարդագոյնի մօտ։ |
Արդիւնաւէտ ծառ է միջին չափի հասակով (2,3 մ.), բայց տարիքոտ ծառերուն հասակը կը հասնի 8 մ. եւ աւելի։ Տերեւները սրտաձեւ են, տերեւներուն հասակը 10 ս․մ. կ՛ըլլայ, իսկ լայնքը՝ 3,4 ս․մ.։ [[Աշուն (արեւմտահայերէն)|Աշնան]] ծառերը տերեւաթափ կ'ըլլան եւ կը բուսնին [[Գարուն (արեւմտահայերէն)|Գարնան]], իսկ [[Ամառ (արեւմտահայերէն)|Ամրան]] պտուղները կը հասուննան։ Ծաղիկներուն գոյնը կ՛ըլլայ ճերմակ՝ վարդագոյնի մօտ։ |
||
Տող 38. | Տող 35. | ||
Ծիրանը կը գտնուի պաղ եւ միջին պաղութեամբ կլիմայ ունեցող քաղաքներու մէջ, բայց զայն ցանելու ամենալաւ վայրը՝ չոր կլիմայ ունեցող երկիրներն են։ |
Ծիրանը կը գտնուի պաղ եւ միջին պաղութեամբ կլիմայ ունեցող քաղաքներու մէջ, բայց զայն ցանելու ամենալաւ վայրը՝ չոր կլիմայ ունեցող երկիրներն են։ |
||
== Պատկերասրահ == |
|||
<gallery mode="packed" height="160px"> |
|||
Prunus armeniaca flowers in Kharkov.jpg|Ծաղիկները |
|||
Плоды абрикоса.jpg|Պտուղները |
|||
Ab plant 410.jpg|Ճիւղին կտրուածքը |
|||
</gallery> |
|||
=== Արտադրութիւնը === |
=== Արտադրութիւնը === |
||
[[Պատկեր:2012apricot.png|450px|մինի|աջից]] |
[[Պատկեր:2012apricot.png|450px|մինի|աջից]] |
||
{| class="wikitable" align=rightstyle="clear:right" |
{| class="wikitable" align=rightstyle="clear:right" |
||
! colspan=2|2012-ին ամենաշատ <br />ծիրան արտադրած <br />երկիրները |
|||
! colspan=2|Ամենաշատ 10 երկիրները ծիրանի արդյունավետ կողմից— 2009<br/>(1,000 Դունա) |
|||
|- |
|- |
||
| {{TUR}} || align="right" | |
| {{TUR}} || align="right" | 795 768 |
||
|- |
|- |
||
| {{IRN}} || align="right" | |
| {{IRN}} || align="right" | 460 000 |
||
|- |
|- |
||
| |
| [[Պատկեր:Flag of Uzbekistan.svg|22px]] Ուզպեքիստան || align="right" | 365 000 |
||
|- |
|- |
||
| |
| [[Պատկեր:Flag of Algeria.svg|22px]] [[Ալճերիա]] || align="right" | 269 000 |
||
|- |
|- |
||
| {{ |
| {{ITA}} || align="right" | 247 146 |
||
|- |
|- |
||
| |
| [[Պատկեր:Flag of Pakistan.svg|22px]] Փաքիստան || align="right" | 192 500 |
||
|- |
|- |
||
| |
| [[Պատկեր:Flag of France.svg|22px]] Ֆրանսա|| align="right" | 189 711 |
||
|- |
|- |
||
| |
| [[Պատկեր:Flag of Morocco.svg|22px]] Մարոք || align="right" | 122 405 |
||
|- |
|- |
||
| |
| [[Պատկեր:Flag of Spain.svg|22px]] Սպանիա|| align="right" | 119 400 |
||
|- |
|- |
||
| {{ |
| {{EGY}} || align="right" | 98 772 |
||
|- |
|||
| {{EGY}} || align="right" | 100 |
|||
|- |
|||
| {{SYR}} || align="right" | 99 |
|||
|- |
|||
|'''Համաշխարհային արտադրությունը''' || align="right" | '''3800''' |
|||
|- |
|- |
||
|} |
|} |
||
==Աճման Պայմանները== |
|||
==Ցանքի աճման պայմանները== |
|||
[[Պատկեր:Apricot tree flowers.jpg|մինի|Ծաղկած ծիրանենի]] |
|||
Ծիրանի ծառը կ'ազդուի օդէն, մանաւանդ՝ ծաղկած ժամանակ։ Ծառը կը վնասուի, երբ տաքութիւնը կը բարձրանայ եւ բացասական ազդեցութիւն կ՛ունենայ բերքին։ Ինչպէս նաեւ խոնաւութեան բարձրացումով կը շատնան սնկային հիւանդութիւնները։ |
Ծիրանի ծառը կ'ազդուի օդէն, մանաւանդ՝ ծաղկած ժամանակ։ Ծառը կը վնասուի, երբ տաքութիւնը կը բարձրանայ եւ բացասական ազդեցութիւն կ՛ունենայ բերքին։ Ինչպէս նաեւ խոնաւութեան բարձրացումով կը շատնան սնկային հիւանդութիւնները։ |
||
==Բժշկական Գործառութիւններու Մէջ== |
|||
⚫ | |||
⚫ | Ծիրանը հարուստ է [[կենսանիւթ]]ներով (վիթամիններով)։ Ան կը պարունակէ [[կենսանիւթ A]], որ մարդու կ'ապահովէ մէկ օրուայ անհրաժեշտ նկատուող 18%-ն, [[կենսանիւթ C]], [[երկաթ]] եւ [[քալսիում]]։ Ծիրանը թարմ վիճակով երկար ժամանակ չի դիմանար, այդ պատճառով զայն չորցնելով կը պահեն, ինչպէս՝ [[Սուրիա|Սուրիոյ]] մէջ։<br /> |
||
⚫ | Չոր ծիրանը աւելի հարուստ է կենսանիւթերով՝ քան թարմը։ Ծիրանը կը լաւացնէ տեսողութիւնը, կ'աշխուժացնէ [[լեարդ]]ը. օգտակար է արեան տկարութեան բուժման եւ կը նուազեցնէ [[քոլեստերոլ]]ի մակարդակը [[Արիւն|արեան]] մէջ, ինչպէս նաեւ կը պաշտպանէ [[Սիրտ (արեւմտահայերէն)|սիրտն]] ու [[երակներ]]ը զանազան հիւանդութիւններէ։ |
||
==Բժշկական գործառութիւններու մէջ== |
|||
⚫ | |||
⚫ | Ծիրանը հարուստ է [[կենսանիւթ]]ներով (վիթամիններով)։ Ան կը պարունակէ [[կենսանիւթ A]], որ մարդու |
||
⚫ | Չոր ծիրանը աւելի հարուստ է կենսանիւթերով՝ քան թարմը։ Ծիրանը կը լաւացնէ տեսողութիւնը, կ'աշխուժացնէ [[լեարդ]]ը. օգտակար է |
||
==Օգուտները== |
==Օգուտները== |
||
[[Պատկեր:Turkey.Pasa Baglari005.jpg|մինի|ծիրանի ծառ]] |
|||
[[Պատկեր:Apricotfresh.JPG|մինի|Թարմ ծիրան]] |
[[Պատկեր:Apricotfresh.JPG|մինի|Թարմ ծիրան]] |
||
Ծիրանը կը պարունակէ հետեւեալ |
Ծիրանը կը պարունակէ հետեւեալ կենսանիւթերը՝ [[կենսանիւթ A]], [[կենսանիւթ B1]], [[կենսանիւթ B2]] եւ [[կենսանիւթ C]], որոնք կ'օգնեն մարսողութեան, կը նպաստեն անքնութեան վերացման եւ ախորժակի բարելաւման. ծիրանի օգտագործումը կը զօրացնէ մարմնի դիմադրողականութիւնը, անհրաժեշտ է երեխաներու աճման ընթացքին։ Անոր սպառումը անհրաժեշտ է [[Յղութիւն|յղիներուն]]։ |
||
===Քաղցկեղի դէմ պայքար=== |
===Քաղցկեղի դէմ պայքար=== |
||
Նոր [[գիտութիւն]]ը [[Չինաստան]]ի մէջ |
Նոր [[գիտութիւն]]ը [[Չինաստան]]ի մէջ փաստեցաւ, որ կենսանիւթերով հարուստ ուտելիքներ սպառելը կը պաշտպանէ [[լեարդ]]ը քաղցկեղի դէմ։ |
||
===Մորթ=== |
===Մորթ=== |
||
Նոր գիտութիւնը կը հաստատէ, որ չոր ծիրանը կը պաշտպանէ մորթը կնճիռներէ, իր մէջ պարունակած մեծ քանակով կենսանիւթ C-ի շնորհիւ ։ |
Նոր գիտութիւնը կը հաստատէ, որ չոր ծիրանը կը պաշտպանէ մորթը կնճիռներէ, իր մէջ պարունակած մեծ քանակով կենսանիւթ C-ի շնորհիւ ։ |
||
===Սննդային |
===Սննդային Տեղեկութիւն=== |
||
Իւրաքանչիւր ծիրան (35 կ.) կը պարունակէ հետեւալները. |
Իւրաքանչիւր ծիրան (35 կ.) կը պարունակէ հետեւալները. |
||
* Ջերմուժ (քալորի) |
* Ջերմուժ (քալորի)՝ 17 |
||
* |
* Ճարպեր՝ 0.14 |
||
* Գարպոհիտրադ՝ 3.89 |
|||
* Գարպոհիտրադ-3.89 |
|||
* Թաղանթանիւթ՝ 0.7 |
|||
* Թաղանթանիւթ-0.7 |
|||
* |
* Սպիտակուց՝ 0.49 |
||
* Քոլեստերոլ՝ 0 |
|||
* Քոլեստերոլ-0 |
|||
==Ծիրանի |
==Ծիրանի Հիւթ== |
||
Կարելի է խառնել ծիրանը շաքարով եւ ջուրով՝ հիւթաքամիչի մէջ, եւ ստանալ ծիրանի հիւթ։ Ծիրանի հիւթը հարուստ է կենսանիւթերով եւ [[սպիտակուց]]ներով, որոնք կը նպաստեն մարսողութեան։ |
Կարելի է խառնել ծիրանը շաքարով եւ ջուրով՝ հիւթաքամիչի մէջ, եւ ստանալ ծիրանի հիւթ։ Ծիրանի հիւթը հարուստ է կենսանիւթերով եւ [[սպիտակուց]]ներով, որոնք կը նպաստեն մարսողութեան։ |
||
13:08, 5 Մայիս 2016-ի տարբերակ
Ծիրան կամ՝ Ծիրանի ծառ (Կաղապար:Լեզու la կամ Armenian plum, հոմանիշ՝ Armeniaca vulgaris Կաղապար:Լսել), Հայաստանի բնիկ պտուղներէն մին։ Ծիրանը դէպի Եւրոպա տարածուած է Հայաստանի միջոցով։
Ծիրանենի
Արդիւնաւէտ ծառ է միջին չափի հասակով (2,3 մ.), բայց տարիքոտ ծառերուն հասակը կը հասնի 8 մ. եւ աւելի։ Տերեւները սրտաձեւ են, տերեւներուն հասակը 10 ս․մ. կ՛ըլլայ, իսկ լայնքը՝ 3,4 ս․մ.։ Աշնան ծառերը տերեւաթափ կ'ըլլան եւ կը բուսնին Գարնան, իսկ Ամրան պտուղները կը հասուննան։ Ծաղիկներուն գոյնը կ՛ըլլայ ճերմակ՝ վարդագոյնի մօտ։
Համառօտ պատմութիւն
Ծիրանին բուն բնավայրը Չինաստանն է, ուր կ'աճէր Ռուսիոյ սահմանի ցամաքաին։ Չինաստանի մէջ յայտնուեցաւ 3000 Ք.Ա., ապա փոխադրուեցաւ Հայաստան եւ ուրիշ երկրներ. Եւրոպա մտաւ Քրիստոսի ծնունդին հետ։ Ծիրանի մշակումը տարածուեցաւ աշխարհի մէջ։ Սուրիոյ եւ Թուրքիոյ մէջ շատ մեծ քանակով ծիրան կը մշակուի։ Այս օրերուս Թուրքիան կ՛արտահանէ չոր ծիրանի 85% տոկոսը։
Ծիրանը կը գտնուի պաղ եւ միջին պաղութեամբ կլիմայ ունեցող քաղաքներու մէջ, բայց զայն ցանելու ամենալաւ վայրը՝ չոր կլիմայ ունեցող երկիրներն են։
Պատկերասրահ
-
Ծաղիկները
-
Պտուղները
-
Ճիւղին կտրուածքը
Արտադրութիւնը
2012-ին ամենաշատ ծիրան արտադրած երկիրները | |
---|---|
Կաղապար:TUR | 795 768 |
Կաղապար:IRN | 460 000 |
Ուզպեքիստան | 365 000 |
Ալճերիա | 269 000 |
Կաղապար:ITA | 247 146 |
Փաքիստան | 192 500 |
Ֆրանսա | 189 711 |
Մարոք | 122 405 |
Սպանիա | 119 400 |
Կաղապար:EGY | 98 772 |
Աճման Պայմանները
Ծիրանի ծառը կ'ազդուի օդէն, մանաւանդ՝ ծաղկած ժամանակ։ Ծառը կը վնասուի, երբ տաքութիւնը կը բարձրանայ եւ բացասական ազդեցութիւն կ՛ունենայ բերքին։ Ինչպէս նաեւ խոնաւութեան բարձրացումով կը շատնան սնկային հիւանդութիւնները։
Բժշկական Գործառութիւններու Մէջ
Ծիրանը հարուստ է կենսանիւթներով (վիթամիններով)։ Ան կը պարունակէ կենսանիւթ A, որ մարդու կ'ապահովէ մէկ օրուայ անհրաժեշտ նկատուող 18%-ն, կենսանիւթ C, երկաթ եւ քալսիում։ Ծիրանը թարմ վիճակով երկար ժամանակ չի դիմանար, այդ պատճառով զայն չորցնելով կը պահեն, ինչպէս՝ Սուրիոյ մէջ։
Չոր ծիրանը աւելի հարուստ է կենսանիւթերով՝ քան թարմը։ Ծիրանը կը լաւացնէ տեսողութիւնը, կ'աշխուժացնէ լեարդը. օգտակար է արեան տկարութեան բուժման եւ կը նուազեցնէ քոլեստերոլի մակարդակը արեան մէջ, ինչպէս նաեւ կը պաշտպանէ սիրտն ու երակները զանազան հիւանդութիւններէ։
Օգուտները
Ծիրանը կը պարունակէ հետեւեալ կենսանիւթերը՝ կենսանիւթ A, կենսանիւթ B1, կենսանիւթ B2 եւ կենսանիւթ C, որոնք կ'օգնեն մարսողութեան, կը նպաստեն անքնութեան վերացման եւ ախորժակի բարելաւման. ծիրանի օգտագործումը կը զօրացնէ մարմնի դիմադրողականութիւնը, անհրաժեշտ է երեխաներու աճման ընթացքին։ Անոր սպառումը անհրաժեշտ է յղիներուն։
Քաղցկեղի դէմ պայքար
Նոր գիտութիւնը Չինաստանի մէջ փաստեցաւ, որ կենսանիւթերով հարուստ ուտելիքներ սպառելը կը պաշտպանէ լեարդը քաղցկեղի դէմ։
Մորթ
Նոր գիտութիւնը կը հաստատէ, որ չոր ծիրանը կը պաշտպանէ մորթը կնճիռներէ, իր մէջ պարունակած մեծ քանակով կենսանիւթ C-ի շնորհիւ ։
Սննդային Տեղեկութիւն
Իւրաքանչիւր ծիրան (35 կ.) կը պարունակէ հետեւալները.
- Ջերմուժ (քալորի)՝ 17
- Ճարպեր՝ 0.14
- Գարպոհիտրադ՝ 3.89
- Թաղանթանիւթ՝ 0.7
- Սպիտակուց՝ 0.49
- Քոլեստերոլ՝ 0
Ծիրանի Հիւթ
Կարելի է խառնել ծիրանը շաքարով եւ ջուրով՝ հիւթաքամիչի մէջ, եւ ստանալ ծիրանի հիւթ։ Ծիրանի հիւթը հարուստ է կենսանիւթերով եւ սպիտակուցներով, որոնք կը նպաստեն մարսողութեան։
Գրականութիւն
- Loudon, J.C. (1838). Arboretum Et Fruticetum Britannicum. Vol. II. London։ Longman, Orme, Brown, Green and Longmans. pp. 681–684.