«Ընձառիւծ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (- <ref +<ref)
No edit summary
Տող 41. Տող 41.


== Հայաստանի Մէջ ==
== Հայաստանի Մէջ ==
[[Հայաստան (արեւմտահայերէն)]]ի մէջ, մարդիկ եւ ընձառիւծները կ'ապրին կողք-կողքի վաղ [[Հոլոցէն]]էն։ 20-րդ դարու կէսերուն, ընձառիւծները տարածուած էին ողջ երկրի տարածքով։<ref>Khorozyan, I. (2003) ''The Persian leopard in Armenia: research and conservation.'' Proceedings of Regional Scientific Conference “Wildlife Research and Conservation in South Caucasus”, 7–8 October 2003, Yerevan, Armenia: 161–163</ref>: Սակայն տարածքի կրճատումը, որսը իջեցուցած են ընձառիւծներու թուաքանակը մինչեւ՝ 10-13 անհատներու։ Ներկայիս՝ ընձառիւծը տարածուած է [[Խոսրովի անտառ (արեւմտահայերէն)]] արգելոցի մէջ, որ կը գտնուի[[Երեւան]]էն հարաւ-արեւելք, [[Գեղամա լեռնաշղթա (արեւմտահայերէն)]]յի հարաւ-արեւմուտքին մէջ, ուր 2000-ի Հոկտեմբերէն մինչեւ 10 Յուլիս-,2002 ընձառիւծ նկատուած է։<ref>Khorozyan, I., Malkhasyan, A. (2002) ''Ecology of the leopard (Panthera pardus) in Khosrov Reserve, Armenia: implications for conservation.'' Scientific Reports of the Zoological Society “La Torbiera” 6: 1–41</ref>: Ընձառիւծները տարածուած են նաեւ [[Մեղրիի լեռնաշղթա (արեւմտահայերէն)]]յի մօտակայքի մէջ, [[Հայաստան (արեւմտահայերէն)]]ի ծայր հարաւ մասին մէջ, ուր սակայն Օգոստոս 2006-էն մինչեւ՝ Ապրիլ 2007, միայն մէկ ընձառիւծ նկատուած է ներկայիս<ref>Khorozyan, I., Malkhazyan, A. G., Abramov, A. (2008) "Presence – absence surveys of prey and their use in predicting leopard (Panthera pardus) densities: a case study from Armenia." Integrative Zoology 2008, 3:322-332</ref>:
[[Հայաստան (արեւմտահայերէն)]]ի մէջ, մարդիկ եւ ընձառիւծները կ'ապրին կողք-կողքի վաղ [[Հոլոցէն]]էն։ 20-րդ դարու կէսերուն, ընձառիւծները տարածուած էին ողջ երկրի տարածքով։<ref>Khorozyan, I. (2003) ''The Persian leopard in Armenia: research and conservation.'' Proceedings of Regional Scientific Conference “Wildlife Research and Conservation in South Caucasus”, 7–8 October 2003, Yerevan, Armenia: 161–163</ref><ref>Armenpress [https://armenpress.am/arm/news/728080 {{resize|90%|Հայաստանին Մէջ Կովկասեան Յովազ Նկատած Են:}}]</ref>: Սակայն տարածքի կրճատումը, որսը իջեցուցած են ընձառիւծներու թուաքանակը մինչեւ՝ 10-13 անհատներու։ Ներկայիս՝ ընձառիւծը տարածուած է [[Խոսրովի անտառ (արեւմտահայերէն)]] արգելոցի մէջ, որ կը գտնուի[[Երեւան]]էն հարաւ-արեւելք, [[Գեղամա լեռնաշղթա (արեւմտահայերէն)]]յի հարաւ-արեւմուտքին մէջ, ուր 2000-ի Հոկտեմբերէն մինչեւ 10 Յուլիս-,2002 ընձառիւծ նկատուած է։<ref>Khorozyan, I., Malkhasyan, A. (2002) ''Ecology of the leopard (Panthera pardus) in Khosrov Reserve, Armenia: implications for conservation.'' Scientific Reports of the Zoological Society “La Torbiera” 6: 1–41</ref>: Ընձառիւծները տարածուած են նաեւ [[Մեղրիի լեռնաշղթա (արեւմտահայերէն)]]յի մօտակայքի մէջ, [[Հայաստան (արեւմտահայերէն)]]ի ծայր հարաւ մասին մէջ, ուր սակայն Օգոստոս 2006-էն մինչեւ՝ Ապրիլ 2007, միայն մէկ ընձառիւծ նկատուած է ներկայիս<ref>Khorozyan, I., Malkhazyan, A. G., Abramov, A. (2008) "Presence – absence surveys of prey and their use in predicting leopard (Panthera pardus) densities: a case study from Armenia." Integrative Zoology 2008, 3:322-332</ref>:


== Պատկերներ ==
== Պատկերներ ==

20:01, 8 Դեկտեմբեր 2018-ի տարբերակ

Կաղապար:ԱՀ

Կաղապար:Taxobox արւմտ. Ընձառիւծ կամ յովազ[1] կամ ինձ[2], (լատ.՝ Panthere pardus), կատուազգիներու ընտանիքի գիշատիչ կաթնասուն։

Արտաքին Յատկանիշներ

Մարմինը համաչափ է, գեղակազմ, երկարութիւնը՝ մինչեւ 165 սմ., պոչիկը՝ 75–110 սմ., քաշը՝ 60 քկ.։ Էգերը աւելի փոքր են։ Մարմինը ձգուած է, մկանոտ, ոտքերը՝ համեմատաբար կարճ են։ Մէջքը դեղին է կամ դեղնակարմրաւուն՝ մոխրագոյն երանգով, համաչափ ցրուած վարդանախշաձեւ սեւ բիծերով, կան նաեւ լրիւ սեւ մորթիով հովազներ (կը հանդիպի Ճաւա կղզիին մէջ)։ Ոտքերն ամուր են, թաթերը՝ լայն ու սուր ճանկերով։ Ականջները կարճ են ու կլորաւուն։ Կ'ապրի անտառներուն մէջ, սարերուն վրայ։ Լաւ կը մագլցին ծառերը։ Ունի սուր տեսողութիւն, լաւ լսողութիւն, թոյլ հոտառութիւն։

Սեւ յովազ

Տարածուած է Հարաւային Ամերիկայի հիւսիսային կէսին մէջ եւ Ասիոյ որոշ շրջաններուն մէջ։ ՀՀ կ'անցնի Թուրքիայէն եւ Իրանէն։ Կը հանդիպի Սիւնիքի մարզէն Արարատի մարզ ինկած գոտիին, երբեմն՝ նաեւ հիւսիսային մարզերու անտառներուն մէջ։ Որջը կը սարքի քարանձաւներուն, ժայռաճեղքերուն, հաստաբուն ծառերու փչակներուն, երբեմն՝ մացառախոզերու հին բներուն մէջ։ Սնունդ կ'առնէ եղջերուներով, այծեամներով, վայրի խոզերով, նապաստակներով, մկնանման կրծողներով, նաեւ՝ ձուկերով ու լեշերով։ Ուժեղ եւ ճարպիկ կենդանի է, որսի վրայ կը յարձակի գաղտագողի՝ դարանակալելով։

Բազմացումը

Կ'ունենան 1–4 (երբեմն՝ 6) ձագ, որոնք կաթով կ'երարկուին 3 (երբեմն՝ 6–8) ամիս։ Ձագերը 5 ամսուան մէջ կրնան որսալ մանր կենդանիներ, 1–1,5 տարեկանին՝ կ'ապրին ինքնուրոյն։ Անազատ պայմաններուն մէջ՝ յովազը կ'ապրի 21 տարի։

Տարածումը

Ընձառիւծները ամենատարածուած վայրի կատուազգիներն են, բնակելով արեւելեան եւ կեդրոնական Ափրիկէի մէջ, որոշ խումբեր կան մերձ-սահարեան Ափրիկէի, Հնդկաստանի, Ինտոնեզիոյ, Արաբական թերակղզիի, Ռուսիոյ, Քորիայի, Չինաստանի, Կովկասի, Թուրքմենստանի, Իրանի, Հնդկաչին թերակղզիի, Ցէյլոն կամ Սրի-Լանքա կղզիին մէջ։ Անոնք անհետացած են մայրցամաքային Եւրոպայէն։

Գրանցուած է՝ բնութեան պահպանութեան միջազգային միութեան եւ ՀՀ Կարմիր գիրքերուն մէջ։

Հայաստանի Մէջ

Հայաստան (արեւմտահայերէն)ի մէջ, մարդիկ եւ ընձառիւծները կ'ապրին կողք-կողքի վաղ Հոլոցէնէն։ 20-րդ դարու կէսերուն, ընձառիւծները տարածուած էին ողջ երկրի տարածքով։[3][4]: Սակայն տարածքի կրճատումը, որսը իջեցուցած են ընձառիւծներու թուաքանակը մինչեւ՝ 10-13 անհատներու։ Ներկայիս՝ ընձառիւծը տարածուած է Խոսրովի անտառ (արեւմտահայերէն) արգելոցի մէջ, որ կը գտնուիԵրեւանէն հարաւ-արեւելք, Գեղամա լեռնաշղթա (արեւմտահայերէն)յի հարաւ-արեւմուտքին մէջ, ուր 2000-ի Հոկտեմբերէն մինչեւ 10 Յուլիս-,2002 ընձառիւծ նկատուած է։[5]: Ընձառիւծները տարածուած են նաեւ Մեղրիի լեռնաշղթա (արեւմտահայերէն)յի մօտակայքի մէջ, Հայաստան (արեւմտահայերէն)ի ծայր հարաւ մասին մէջ, ուր սակայն Օգոստոս 2006-էն մինչեւ՝ Ապրիլ 2007, միայն մէկ ընձառիւծ նկատուած է ներկայիս[6]:

Պատկերներ

Տե՛ս նաեւ

Ծանօթագրութիւններ

  1. Հրաչեայ Աճառեան, Հայերէնի Արմատական Բառարան, Ե.1926 http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&query=%D5%80%D5%88%D5%8E%D4%B1%D4%B6
  2. Հրաչեայ Աճառեան, Հայերէնի Արմատական Բառարան, Ե. http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&query=%D5%AB%D5%B6%D5%B1
  3. Khorozyan, I. (2003) The Persian leopard in Armenia: research and conservation. Proceedings of Regional Scientific Conference “Wildlife Research and Conservation in South Caucasus”, 7–8 October 2003, Yerevan, Armenia: 161–163
  4. Armenpress Հայաստանին Մէջ Կովկասեան Յովազ Նկատած Են:
  5. Khorozyan, I., Malkhasyan, A. (2002) Ecology of the leopard (Panthera pardus) in Khosrov Reserve, Armenia: implications for conservation. Scientific Reports of the Zoological Society “La Torbiera” 6: 1–41
  6. Khorozyan, I., Malkhazyan, A. G., Abramov, A. (2008) "Presence – absence surveys of prey and their use in predicting leopard (Panthera pardus) densities: a case study from Armenia." Integrative Zoology 2008, 3:322-332

Կատեգորիա:Կենդանիներ (արւմտ․)