«Գերմաներէն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added

Գծային

13:01, 15 Նոյեմբեր 2017-ի տարբերակ

Գերմաներէն (գերմաներէն՝ Deutsche Sprache)՝ հնդեւրոպական լեզուներու ընտանիքին գերմանական ճյիւղին արեւմտագերմանական խումբին պատկանող լեզու մըն է։ Ատորով կը խօսին գերմանալեզու տարածքներուն մէջ՝ Գերմանիոյ, Աւստրիոյ, Զուիցերիոյ, Լիխթէնշթայնին, Լիւքսեմպուրկին, Արեւելեան Բելգիոյ, Հարաւային Թիրոլին, Էլզասին եւ Լոթրինկէնին, ինչպէս նաեւ՝ Կեդրոնական Եւրոպայի փոքրամասնութիւններուն քով եւ Եւրոպայէն դուրս գտնուող մի շարք երկիրներուն մէջ։ Գերմաներէնը կարեւոր տարածաշրջանային լեզու մըն է եւ ամէնաշատ գործածուող մայրենի լեզուն է Եւրոպական Միութեան մէջ եւ կը պատկանէ աշխարհի տասը կարեւորագոյն լեզուներու շարքին։^[1]

Սահմանում

Գերմաներէն բառեզրին տակ այսօր կը հասկնանք միջին գերմաներէնի բարբառներու եւ բարձր գերմաներէնի բարբառներու հիմքին վրայ զարգացած սթանտարթ գերմաներէնը: Գերմաներէնին կը պատկանեն նաեւ պատմական հին բարձր գերմաներէնը եւ միջին բարձր գերմաներէնը, ինչպէս նաեւ աւելի նոր առօրեայ-խօսակցական եւ խառնալեզու տարբերակները։

Գրենական համակարգը

Գերմաներէնը կը գործածէ լատինական գիրերուն վրայ հիմնուած այբուբենը:

Բառամթերքը

Գերմաներէնի բառապաշարի մեծամասնութիւնը եկած է Եւրոպական լեզուաընտանիքին գերմանական ճիւղէն: Սակայն նշանակալի քանակութիւն կը կազմեն նաեւ այլ լեզուներէն փոխառնուած բառերը, առաւելապէս ղաթիներէնէ, յունարէնէ, իտալերէնէ, ֆրանսերէնէ եւ վերջին ժամանակներս՝ անգլերէնէ:^[2] 19^րդ դարասկիզբին գերմաներէն՝ Joachim Heinrich Campe-ն գնահատած է, որ գերմաներէնի ամբողջ բառապաշարի հինգերորդ մասը ունէ ֆրանսական կամ ղաթինական ծագում^[3]:
Լատինական բառերը գերմաներէնի նախահայր լեզուն փոխառած է տակաւին Հռովմի կայսրութեան օրոք եւ ենթարկած է համապատասխան հնչիւնաբանական փոփոխութիւններու: Ատոնց ծագումի մասին չեն գիտեր շատ խօսողներ (զորօրինակ, որ Pforte, Tafel, Mauer, Käse, Köln համապատասխանաբար լատիներէն porta, tabula, murus, caseus, Colonia բառերէն են). Լատիներէնէ փոխառութիւններու գործընթացն իր շարունակութիւնը կ'ունենայ նաեւ Հռովմի կայսրութեան անկումէն ետք քրիստոնէացման ընթացքին, ինչը միջնորդաւորուած էր եկեղեցիներով եւ վանքերով: Լատիներէն բառերու մեկ այլ կարեւոր ներհոսք կը նկատուէր Վերածննդի մարդասիրութեան ժամանակ: Լեզուաբանական առումով լատիներէն բառերու ներմուծումը կը շարունակուէ մինչեւ մեր օրերը, ինչը վերջին մի քանի տասնամեակներուն յաճախ կատարուէ անգլերէնով միջնորդաւորուած եղանակով: ԺԵ-էն ԺԷ դարերուն մեծ էր եղած իտալերէնի ազդեցութիւնը, առաւելապէս իտալերէն մասնագիտական բառերու ձեւով ճարտարապետութեան, դրամաշրջանառութեան եւր երաժշտութեան բնագաւառներուն մէջ: Ֆրանսերէնէ կատարուած փոխառութիւնները կատարուած են գլխաւորապէս 17-էն մինչեւ 19^րդ դարերուն: Անգլերէնի ազդեցութիւնը կ'երեւայ տակաւին 19^րդ դարուն, սակայն անիկա գերակշռող չէր եղած մինչեւ 20^րդ դարու երկրորդ կէսը:

Ծանօթագրութիւններ

↑ George Weber: Top Languages: The World’s 10 Most Influential Languages. In: Language Today (Vol. 2, Dec 1997)
↑ Սա երեւոյթը յայտնի է որպէս գերմաներէն՝ Denglisch կամ անգլերէն՝ Germish, հայերէն՝ գերմանգլերէն:
↑ Uwe Pörksen, German Academy for Language and Literature’s Jahrbuch [Yearbook] 2007 (Wallstein Verlag, Göttingen 2008, pp. 121-130)

Կաղապար:Եւրամիութեան պաշտօնական լեզուներ

[1] George Weber: Top Languages: The World’s 10 Most Influential Languages. In: Language Today (Vol. 2, Dec 1997)

[2] Սա երեւոյթը յայտնի է որպէս գերմաներէն՝ Denglisch կամ անգլերէն՝ Germish, հայերէն՝ գերմանգլերէն:

[3] Uwe Pörksen, German Academy for Language and Literature’s Jahrbuch [Yearbook] 2007 (Wallstein Verlag, Göttingen 2008, pp. 121-130)

[1]

[2]

[3]

@@ Տող 5. / Տող 5. @@
 == Սահմանում ==
 Գերմաներէն բառեզրին տակ այսօր կը հասկնանք միջին գերմաներէնի բարբառներու եւ բարձր գերմաներէնի բարբառներու հիմքին վրայ զարգացած սթանտարթ գերմաներէնը: Գերմաներէնին կը պատկանեն նաեւ պատմական հին բարձր գերմաներէնը եւ միջին բարձր գերմաներէնը, ինչպէս նաեւ աւելի նոր առօրեայ-խօսակցական եւ խառնալեզու տարբերակները։
+== Գրենական համակարգը ==
-{{Եւրամիութեան պաշտօնական լեզուներ}}
+Գերմաներէնը կը գործածէ լատինական գիրերուն վրայ հիմնուած այբուբենը:
+== Բառամթերքը ==
+[[File:Duden 25Auflage.JPG|upright|thumb|Duden բառարանը]]
+Գերմաներէնի բառապաշարի մեծամասնութիւնը եկած է Եւրոպական լեզուաընտանիքին գերմանական ճիւղէն: Սակայն նշանակալի քանակութիւն կը կազմեն նաեւ այլ լեզուներէն փոխառնուած բառերը, առաւելապէս ղաթիներէնէ, [[յունարէն]]է, [[իտալերէն]]է, [[ֆրանսերէն]]է եւ վերջին ժամանակներս՝ [[անգլերէն]]է:<ref>Սա երեւոյթը յայտնի է որպէս {{Լեզու de|Denglisch}} կամ {{Լեզու en|Germish}}, հայերէն՝ գերմանգլերէն: </ref> 19<sup>րդ</sup> դարասկիզբին {{Լեզու de|Joachim Heinrich Campe}}-ն գնահատած է, որ գերմաներէնի ամբողջ բառապաշարի հինգերորդ մասը ունէ ֆրանսական կամ ղաթինական ծագում<ref>Uwe Pörksen, German Academy for Language and Literature’s Jahrbuch [Yearbook] 2007 (Wallstein Verlag, Göttingen 2008, pp. 121-130)</ref>:
+<br>
+Լատինական բառերը գերմաներէնի նախահայր լեզուն փոխառած է տակաւին Հռովմի կայսրութեան օրոք եւ ենթարկած է համապատասխան հնչիւնաբանական փոփոխութիւններու: Ատոնց ծագումի մասին չեն գիտեր շատ խօսողներ (զորօրինակ, որ {{lang|de|Pforte}}, {{lang|de|Tafel}}, {{lang|de|Mauer}}, {{lang|de|Käse}}, {{lang|de|Köln}} համապատասխանաբար լատիներէն {{lang|la|porta}}, {{lang|la|tabula}}, {{lang|la|murus}}, {{lang|la|caseus}}, {{lang|la|Colonia}} բառերէն են). Լատիներէնէ փոխառութիւններու գործընթացն իր շարունակութիւնը կ'ունենայ նաեւ Հռովմի կայսրութեան անկումէն ետք քրիստոնէացման ընթացքին, ինչը միջնորդաւորուած էր եկեղեցիներով եւ վանքերով: Լատիներէն բառերու մեկ այլ կարեւոր ներհոսք կը նկատուէր Վերածննդի մարդասիրութեան ժամանակ: Լեզուաբանական առումով լատիներէն բառերու ներմուծումը կը շարունակուէ մինչեւ մեր օրերը, ինչը վերջին մի քանի տասնամեակներուն յաճախ կատարուէ [[անգլերէն]]ով միջնորդաւորուած եղանակով: ԺԵ-էն ԺԷ դարերուն մեծ էր եղած [[իտալերէն]]ի ազդեցութիւնը, առաւելապէս իտալերէն մասնագիտական բառերու ձեւով ճարտարապետութեան, դրամաշրջանառութեան եւր երաժշտութեան բնագաւառներուն մէջ: [[Ֆրանսերէն]]է կատարուած փոխառութիւնները կատարուած են գլխաւորապէս 17-էն մինչեւ 19<sup>րդ</sup> դարերուն: [[Անգլերէն]]ի ազդեցութիւնը կ'երեւայ տակաւին 19<sup>րդ</sup> դարուն, սակայն անիկա գերակշռող չէր եղած մինչեւ 20<sup>րդ</sup> դարու երկրորդ կէսը:
 == Ծանօթագրութիւններ ==
 {{ծանցանկ}}
+{{Եւրամիութեան պաշտօնական լեզուներ}}