«Կիրակոս Գանձակեցի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ խմբագրում Յաջորդ խմբագրում →

Content deleted Content added

ՏեսողականԵլատեքստ

Գծային

16:22, 11 Մարտ 2016-ի տարբերակ

Կաղապար:ԱՀ

Կիրակոս Գանձակեցի (1203 թ.,Գանձակի շրջան - 1271), հայ պատմիչ եւ եկեղեցական գործիչ։

Կեանքը

Ծնած է «յաշխարհն Գանձակայ», ոչ թէ բուն Գանձակին մէջ. «աշխարհն Գանձակայ» տարածքային-վարչական շատ ընդարձակ բաժանում մըն էր, որ իր մէջ կ'ընդգրկ էր նաեւ Արցախի մի քանի գավառներ։

Մանուկ հասակէն, 1209-1212-ին հաւանաբար, ուսումնառութիւնը սկսած է Մխիթար Գոշի՝ Նոր Գետիկի դպրոցին մէջ։ Կիրակօս Գանձակեցին այնտեղ մնացած է, ըստ երեւույթին, մինչեւ 1215-1216թուականները.։ Այնուհետեւ մեկնած է Խորանաշատ վանքի դպրոցը, որը հիմնադրած է Գոշի աշակերտ Հովհաննես Վանականը։

1225-ին Խորեզմի սուլթան Ջալալէդդինը կ'ասպատակ է նաեւ Տաւուշը, որտեղ կը գտնուէր Խորանաշատ վանքը։ Այս մէկէն յետոյ հնարաւոր չ'ըլլար այնտեղ շարունակել կրթութեան գործը։ Հովհաննես Վանականը իր աշակերտներուն հետ կը տեղափոխուի Լորուտ գիւղի մօտ փորել տուած քարայրը եւ կը շարունակ է ուսուցանել աշակերտները։ Սակայն 1236-ին մոնղոլ Մոլար Նուինի հրոսակները կը հասնին մինչեւ Տաւուշ, կը գրաւեն այն եւ կը կողոպտեն քարայր-դպրոցն ու այնտեղ ապաստանած ժողովրդը։ Անոնք ուսուցչապետ Հովհաննես Վանականին եւ անոր աշակերտներէն մի քանի հոգին, այդ ժամանակ եւ Կիրակօսին, կը փռնուին։ Մի քանի ամիս ետք Հովհաննես Վանականը կ'ազատուի, իսկ Գանձակեցին անմիջապէս կը դիմ է փախուստի։ Գերեւարութեան ժամանակ ան կը ծանօթանայ մոնղոլ-թաթարական սովորոյթներուն, նաեւ անոնց լեզուն, որոնց վերաբերեալ, ետքը իր կեանքին մէջ բաւական նիւթ կը հաղորդէ «Պատմութիւն Հայոց» աշխատութեան մէջ։

1236-ին կը հաստատուի է Նոր Գետիկի մէջ։ Այնտեղ կը մնայ երկար ժամանակ։ 1260-ին ան շատ հաւանաբար այնտեղ էր. Այդ է վկայ վանքի վիմագիր արձանագրութիունը։

Գանձակեցին պարբերաբար եղած է մերձակայ կենտրոնական վանքերուն մէջ, այդ թուականին եւ Հաղպատի մէջ, Վարդան Արեւելցին խնդրած է գրել «Մեկնութիւն Երգոց երգոյն» աշխատութիունը։

Կիրակոս Գանձակեցին մինչեւ կեանքի վերջը զբաղուած է մատենագիտական աշխատանքով։ Մահացած է 1271-ի աշունը, հաւանաբար Նոր Գետիկի վանքին մէջ, որտեղ թաղուած է։^[1]:

Գործերը

Կիրակոս Գանձակեցիի անունով մեզ հասած են երեք գործեր, որոնց մէջ կարեւորագոյնը «Պատմութիւն Հայոց»-ն է^[2]։ «Պատմութիւնն» ունի Ռուսերէն^[3], անգլերէն^[4], Վրացերէն թարգմանութիւններ։ Միւս գործերն են «Վարք Պօղոս եպիսկոպոսի» եւ «Տօնացոյց»։

ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՀԱՅՈՑ.-Կը սկսի Գրիգոր Լուսաւորիչէն։ Իր գործը սկզբնական շրջանին կը ծանրանայ եկեղեցական դէմքերու եւ դէպքերու վրայ ապա կը սկսի գրել քաղաքական դէպքերու մասին։ Իր պատմութեան կարեւորագոյն մասը կը սկսի գրել իրեն ժամանակակին անձերու մասին, որոնք կ'ինան 1195-1265 թուականներու միջեւ։ Այս շրջանի պատմութեան աղբիւրներն են ժամանակակէն կարեւոր անձեր ինչպէս Հեթում Ա. թագաւոր, Պռօշ իշխանը, եւայլն։ Գանձակեցիի պատմութիւնը մեզի շատ կարեւոր տեղեկութուններ կու տայ յատկապէս Զաքարեան եղբայրներու, Կիլիկիոյ հաեօց թագաւորութեան առաջին շրջանի եւ թաթարներու մասին։ Գանձակեցիի գործին մէջ կան նաեւ կարեւոր թիւով եւ արժէքով գիրեր, թուղթեր, նախորդ հեղինակներու կողմէ գրուած՝ ինչպէս Ներսէս Շնորհալիի խոստովանութեան գիրը։(----)

Աշխատութիւններ

Կիրակոս Գանձակեցի, Պատմութիւն Հայոց, աշխատասիրութեամբ Կ. Մելիք-Օհանջանեանի, Երեւան, 1961:

Գրականութիուն

Ծանոթագրութիուններ

↑ Հայ մշակույթի նշանավոր գործիչները. V-XVIII դարեր։ Երևանի համալսարանի հրատարակչություն։ 1976։ էջ էջ 296-297
↑ Կիրակոս Գանձակեցի, Պատմութիւն Հայոց, աշխատասիրութեամբ Կ. Մելիք-Օհանջանեանի, Երեւան, 1961
↑ Киракос Гандзакеци. История Армении. Пер. Ханларян Л. А., М., Наука, 1976
↑ Kirakos Ganjakets'i's History of the Armenians. Translated from Classical Armenian by Robert Bedrosian

Աղբիուրներ

Կաղապար:Հայկական գիր եւ գրականութիուն Կաղապար:Միջնադարյան հայ պատմագիրներ եւ ժամանակագիրներ

Կատեգորիա:Հայ պատմիչներ Կատեգորիա:1203 ծնունդներ Կատեգորիա:1271 մահեր Կատեգորիա:Գանձակի շրջանում ծնվածներ

[1] Հայ մշակույթի նշանավոր գործիչները. V-XVIII դարեր։ Երևանի համալսարանի հրատարակչություն։ 1976։ էջ էջ 296-297

[2] Կիրակոս Գանձակեցի, Պատմութիւն Հայոց, աշխատասիրութեամբ Կ. Մելիք-Օհանջանեանի, Երեւան, 1961

[3] Киракос Гандзакеци. История Армении. Пер. Ханларян Л. А., М., Наука, 1976

[4] Kirakos Ganjakets'i's History of the Armenians. Translated from Classical Armenian by Robert Bedrosian

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Տող 8. / Տող 8. @@
 Մանուկ հասակէն, [[1209]]-[[1212]]-ին հաւանաբար, ուսումնառութիւնը սկսած է [[Մխիթար Գոշի դատաստանագիրք|Մխիթար Գոշի՝]] [[Նոր Գետիկ վանք|Նոր Գետիկի]] դպրոցին մէջ։ Կիրակօս Գանձակեցին այնտեղ մնացած է, ըստ երեւույթին, մինչեւ [[1215]]-[[1216]]թուականները.։ Այնուհետեւ մեկնած է [[Խորանաշատ]] վանքի դպրոցը, որը հիմնադրած է Գոշի աշակերտ [[Հովհաննես Վանական]]ը։
-[[1225]]-ին [[Խորեզմ]]ի [[սուլթան]] [[Ջալալէդդինը]] կ'ասպատակ է նաեւ [[Տաւուշի Բերդ|Տաւուշը]], որտեղ կը գտնուէր [[Խորանաշատ|Խորանաշատ վանքը]]։ Այս մէկէն յետոյ հնարաւոր չ'ըլլար այնտեղ շարունակել կրթութեան գործը։ [[Հովհաննես Վանական]]ը իր աշակերտներուն հետ կը տեղափոխուի [[Լորուտ]] գիւղի մօտ փորել տուած քարայրը եւ կը շարունակ է ուսուցանել աշակերտները։ Սակայն [[1236]]-ին [[Մոնղոլներ|մոնղոլ]] [[Մոլար Նուինի]] հրոսակները կը հասնին մինչեւ [[Տավուշի մարզ|Տաւուշ]], կը գրաւեն այն եւ կը կողոպտեն քարայր-դպրոցն ու այնտեղ ապաստանած ժողովրդը։ Անոնք ուսուցչապետ [[Հովհաննես Վանական]]ին եւ անոր աշակերտներէն մի քանի հոգին, այդ ժամանակ եւ Կիրակօսին,կը փռնուին։ Մի քանի ամիս ետք [[Հովհաննես Վանական]]ը կ'ազատուի, իսկ [[Գանձակ]]եցին անմիջապէս կը դիմ է փախուստի։ Գերեւարութեան ժամանակ ան կը ծանօթանայ [[մոնղոլն|մոնղոլ]]-[[Թաթարներ|թաթարական]] սովորոյթներուն, նաեւ անոնց լեզուն, որոնց վերաբերեալ, ետքը իր կեանքին մէջ բաւական նիւթ կը հաղորդէ «Պատմութիւն Հայոց» աշխատութեան մէջ։
+[[1225]]-ին [[Խորեզմ]]ի [[սուլթան]] [[Ջալալէդդինը]] կ'ասպատակ է նաեւ [[Տաւուշի Բերդ|Տաւուշը]], որտեղ կը գտնուէր [[Խորանաշատ|Խորանաշատ վանքը]]։ Այս մէկէն յետոյ հնարաւոր չ'ըլլար այնտեղ շարունակել կրթութեան գործը։ [[Հովհաննես Վանական]]ը իր աշակերտներուն հետ կը տեղափոխուի [[Լորուտ]] գիւղի մօտ փորել տուած քարայրը եւ կը շարունակ է ուսուցանել աշակերտները։ Սակայն [[1236]]-ին [[Մոնղոլներ|մոնղոլ]] [[Մոլար Նուինի]] հրոսակները կը հասնին մինչեւ [[Տավուշի մարզ|Տաւուշ]], կը գրաւեն այն եւ կը կողոպտեն քարայր-դպրոցն ու այնտեղ ապաստանած ժողովրդը։ Անոնք ուսուցչապետ [[Հովհաննես Վանական]]ին եւ անոր աշակերտներէն մի քանի հոգին, այդ ժամանակ եւ Կիրակօսին, կը փռնուին։ Մի քանի ամիս ետք [[Հովհաննես Վանական]]ը կ'ազատուի, իսկ [[Գանձակ]]եցին անմիջապէս կը դիմ է փախուստի։ Գերեւարութեան ժամանակ ան կը ծանօթանայ [[մոնղոլն|մոնղոլ]]-[[Թաթարներ|թաթարական]] սովորոյթներուն, նաեւ անոնց լեզուն, որոնց վերաբերեալ, ետքը իր կեանքին մէջ բաւական նիւթ կը հաղորդէ «Պատմութիւն Հայոց» աշխատութեան մէջ։
 [[1236]]-ին կը հաստատուի է [[Նոր Գետիկ վանք|Նոր Գետիկի մէջ]]։ Այնտեղ կը մնայ երկար ժամանակ։ [[1260]]-ին ան շատ հաւանաբար այնտեղ էր. Այդ է վկայ վանքի վիմագիր արձանագրութիունը։