«Մինաս Աւետիսեան (գեղանկարիչ)» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 16. | Տող 16. | ||
'''Մինաս Կարապետ Աւետիսեան''' (20 Յուլիս 1928, Ջաջուռ - 23 Փետրուար 1975, [[Երեւան]]), հայ նշանաւոր գեղանկարիչ։ Ի. դարու երկրորդ կէսին, հայ կերպարուեստի ամէնէն կարկառուն ներկայացուցիչներէն մէկը։ |
'''Մինաս Կարապետ Աւետիսեան''' (20 Յուլիս 1928, Ջաջուռ - 23 Փետրուար 1975, [[Երեւան]]), հայ նշանաւոր գեղանկարիչ։ Ի. դարու երկրորդ կէսին, հայ կերպարուեստի ամէնէն կարկառուն ներկայացուցիչներէն մէկը։ |
||
Ծնած է 20 Յուլիս 1928-ին, Ջաջուռ (այժմ՝ ՀՀ Շիրակի մարզին մէջ)։ Պատանի հասակին տարուած է [[Մարտիրոս Սարեան]]ի արուեստով։ Առաջին անգամ նկարիչին հետ ծանօթացած է 18 տարեկանին<ref name="հուշեր">«Հուշեր Մինասի մասին», Յակոբ Զարգարեան</ref>։ |
Ծնած է 20 Յուլիս 1928-ին, Ջաջուռ (այժմ՝ ՀՀ Շիրակի մարզին մէջ)։ Պատանի հասակին տարուած է [[Մարտիրոս Սարեան]]ի արուեստով։ Առաջին անգամ նկարիչին հետ ծանօթացած է 18 տարեկանին (վերջինիս կենդանութեան)<ref name="հուշեր">«Հուշեր Մինասի մասին», Յակոբ Զարգարեան</ref>։ |
||
Մինասին գեղարուեստական եւ գեղագիտական զարգացման գործին մէջ մեծ ազդեցութիւն ունեցած են Հայկական [[մանրանկարչութիւն]]ը, եւ իտալական վերածնունդի [[նկարչութիւն]]ը, որուն հետ ծանօթացած է Լենինկրատ եղած ընթացքին՝ ուսանողութեան տարիներուն<ref name="հուշեր" />։ |
Մինասին գեղարուեստական եւ գեղագիտական զարգացման գործին մէջ մեծ ազդեցութիւն ունեցած են Հայկական [[մանրանկարչութիւն]]ը, եւ իտալական վերածնունդի [[նկարչութիւն]]ը, որուն հետ ծանօթացած է Լենինկրատ եղած ընթացքին՝ ուսանողութեան տարիներուն<ref name="հուշեր" />։ |
11:37, 18 Դեկտեմբեր 2021-ի տարբերակ
Մինաս Աւետիսեան | |
---|---|
| |
Ծնած է | 20 Յուլիս 1928 |
Ծննդավայր | Ջաջուռ |
Մահացած է | 23 Փետրուար 1975 |
Մահուան վայր | Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն[1] |
Քաղաքացիութիւն | Խորհրդային Միութիւն |
Ազգութիւն | Հայ |
Ուսումնավայր |
Փանոս Թէրլեմէզեանի անուան գեղարուեստի ուսումնարան Երեւանի Պետական Գեղարուեստաթատերական հիմնարկ[2] Ի. Ե. Ռեփինի անուան գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան հիմնարկի[2] |
Մասնագիտութիւն | գեղանկարիչ |
Կուսակցութիւն | Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն[2] |
Ամուսին | Գայեանէ Մամաջանեան |
Երեխաներ | Նարեկ Աւետիսեան |
Մինաս Կարապետ Աւետիսեան (20 Յուլիս 1928, Ջաջուռ - 23 Փետրուար 1975, Երեւան), հայ նշանաւոր գեղանկարիչ։ Ի. դարու երկրորդ կէսին, հայ կերպարուեստի ամէնէն կարկառուն ներկայացուցիչներէն մէկը։
Ծնած է 20 Յուլիս 1928-ին, Ջաջուռ (այժմ՝ ՀՀ Շիրակի մարզին մէջ)։ Պատանի հասակին տարուած է Մարտիրոս Սարեանի արուեստով։ Առաջին անգամ նկարիչին հետ ծանօթացած է 18 տարեկանին (վերջինիս կենդանութեան)[3]։
Մինասին գեղարուեստական եւ գեղագիտական զարգացման գործին մէջ մեծ ազդեցութիւն ունեցած են Հայկական մանրանկարչութիւնը, եւ իտալական վերածնունդի նկարչութիւնը, որուն հետ ծանօթացած է Լենինկրատ եղած ընթացքին՝ ուսանողութեան տարիներուն[3]։
Մինասը ստեղծած է հայկական գիւղաշխարհն արտացոլող համադրութիւններ, բնանկարներ, ինչպէս նաեւ՝ դիմանկարներ, նաթիւրմորթներ, որմնանկարներ։ Մինասի ստեղծագործութիւնները իւրահատուկ են իրենց գունային ուժեղ հակադրութիւններով, որոնք կ՛արտայայեն լուսաւոր, քնարական տրամադրութիւններ, երբեմն՝ ողբերգական շեշտերով։ Անրադարձած է նկարչութեան բոլոր ոլորտներուն՝ գեղանկարչութիւն, գծանկարչութիւն, որմնանկարչութիւն, բեմանկարչութիւն եւն.։ Մինասի նկարները յայտնի են իրենց գունային կտրուկ հակադրութիւններով։ Յայտնի նկարներէն մի քանին կապուած են հայ ժողովուրդի անցեալին՝ յատկապես 1915 թուականի հայկական ջարդերուն, որոնցմէ մազապուրծ եղած են նաեւ նկարիչի ծնողները։ Այդ ժամանակաշրջանին կը պատկանին 1965-67 թուականներու ստեղծուած «Ճանապարհ. Ծնողներիս Յիշողութիւնները», «Տէր-Զօրի Ճանապարհին» (1964) կտաւները։ Մինասի հասուն ստեղծագործական կեանքը տեւած է 15 տարի՝ 1960–1975 թուականներ, որուն ընթացքին նկարիչը ստեղծած է մօտ հինգ հարիւր մեծ ու փոքր կտաւ, մօտաւորապէս նոյնքան գծանկար, քսան մեծածաւալ որմնանկար, մէկ տասնեակէ աւելի պալէթային ու թատերական ձեւաւորումներ։
1975 Փետրուար 16-ին Մինաս Երեւանի մէջ կ'ենթարկուի ինքնաշարժի արկածի։ Կը վախճանուի մէկ շաբաթ ետք՝ Փետրուար 23-ին։
Կենսագրութիւն
Ծնողները
Մինասի հայրը՝ Կարապետը, մշեցի դարբին էր։ Մինասի մայրը՝ Սոֆոն, կարսեցի քահանայի դուստր էր։[4]
Մանկութիւն եւ Պատանեկութիւն։ Առաջին ծանօթութիւնը Արուեստի Հետ
- 1928 Ջաջուռի մէջ կը ծնի ապագայ նկարիչ Մինաս Կարապետ Աւետիսեան։
Պատերազմի տարիներուն պատանի Մինաս պատահականօրէն կը հանդիպի նկարիչ Յակոբ Անանիկեանի հետ, որ բախտորոշ կը դառնայ Մինասի համար։
Ուսում։ Լենինկրատ։ Վերադարձ (մինչեւ 1960)
Գեղագիտական կրթութիւնը նկարիչը ստացած է Փանոս Թերլեմեզեանի Անուան Գեղարուեստի Ուսումնարանէն ներս, այնուհետեւ ուսանած է «Երեւանի Պետական Գեղարուեստաթատերական Հիմնարկ»էն ներս, ապա տեղափոխուած է Լենինկրատի Ռեպինի անուան Գեղարուեստի ակադեմիա, զոր աւարտած է 1960 թուականին։
- 1947-52 կ՛ուսանի եւ կ՛աւարտէ Փանոս Թերլեմեզեանի անուան գեղարուեստի ուսումնարանը (ԵԳՈԻ)։
- 1952 կ՛ընդունուի Երեւանի Գեղարուեստաթատերական հիմնարկ։
- 1953-60 կը տեղափոխուի եւ կը սորվի Լենինկրատի Ի. Ռեպինի անուան Գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան հիմնարկին մէջ Ա. Զայցեւի եւ Լ. Խուտեաքովի արուեստանոցին մէջ։ Տիպլոմային աշխատանքի ղեկավարը եղած է Պորիս Եոհանսընը։
- 1960 կը վերադառնայ Երեւան։
1960-1970
- 1962 կը մասնակցի «Հինգի Ցուցահանդէսին» (Լաւինիա Բաժբէուկ-Մելիքեան, Ալեքսանդր Գրիգորեան, Արփենիկ Ղափանցեան եւ Հենրիկ Սիրաւեան)։[5] Դառնում է ՍՍՀՄ նկարիչներու միութեան անդամ։
- 1968 առաջին անգամ շարժանկար։ Ի մէջ կը նկարահանուի. Միքայէլ Վարդանովի «Հայկական Հողի Գոյնը» ֆիլմին մէջ
[6]:
- 1968 կ՛արժանանայ ՀՍՍՀ վաստակաւոր նկարչի կոչման։
- 1970 Մոսկուայի «Սովետսկի խուդոժնիկ» հրատարակչութիւնը լոյս կ՛ընծայէ Հենրիկ Իգիթեանի «Մինաս Աւետիսեան» մենագրութիւնը։
- 1972 Յունուար 1-ի լոյս 2-ի գիշերը հրդեհ կը բռնկուի նկարչին արուեստանոցէն ներս, եւ կ՛այրին այնտեղ հաւաքուած բոլոր գործերը, անոնց կարգին նաեւ Փարիզի մէջ կազմակերպուելիք անհատական ցուցահանդէսի համար հաւաքած աշխատանքները (Մօտ 300 աշխատանք, որոնցմէ 120–ը՝ գեղանկարներ), անձնական արխիւը (նամակներ եւ այլն)։
Արուեստանոցի Հրդեհը։ Մինասը եւ ՔԿՊ-ն
- 1972–ի Յունուար 1-ին, աղետալի հրդեհի պատճառով կ՛այրին Մինասի արհեստանոցէն ներս գտնուող բոլոր կտաւները՝ թիւով մօտ 300 աշխատանք։ Անոնց կարգին նաեւ հարիւրէ աւելի աւարտած նկարներ, որոնք նախատեսուած էին անհատական ցուցահանդէսի համար, զոհ դարձան կրակին։
Ընտանիք
1964 թ. Մինասը ամուսնանում է նկարչուհի Գայանէ Մամաջանեանի հետ։ 1966 թուականին կը ծնի առաջնեկը՝ Արմանը։ 1969 թուականին ծնած է կրտսեր որդին՝ Նարեկ Աւետիսեանը, որ նոյնպէս նկարիչ է։
Մահը
- 1975 կը մահուան ինքնաշարժի արկածէ։
Հայ նկարիչը 1975 թուականի Փետրուար 16-ին Երեւանի մէւ ենթարկուած է ինքնաշարժի արկածի՝ ոմն թաքսիի վարորդ Ժորա Յովսէփեանի կողմէ, եւ չգալով գիտակցութեան՝ Փետրուարի 23-ին կնքած է իր մահկանացուն։
Մինաս Աւետիսեանի մահուան հանգամանքները մինչ օրս կը մնան չպարզուած։
Ստեղծագործութիւն
Ընդհանուր բնութագիր
Մինաս՝ համեմատաբար ուշ սկսելով զբաղիլ գեղանկարչութեամբ, ուղղակի ուշադրութիւն կը գրաւէ իր անսովոր մտածողութեամբ։ 1960-ին անհատական ցուցահանդէսէն ետք, կարծիքները հակասական էին։ Որոշ արուեստաբաններ թերահաւատօրէն կը նայէին Մինասի աշխատանքներուն։ Նկարիչի հիմնական թեմաներէն մէկը Ջաջուռի բնաշխարհն է, այն տունը, ուր ծնած է նկարիչը, մայրը՝ դրան շեմին կանգնած, ձեռքերը խաչած («Շեմքին», 1975, Երեւանի Ժամանակակից արուեստի թանգարան, Երեւան), հայրենի լեռները, բնաշխահրը։
Մօր հետ Կապուած ըլլալով եւ շուտ կորսնցնելով զինք, Մինաս Մօր թեմային անդրադարձած է իր բոլոր աշխատանքներուն մէջ՝ եւ՛ գեղանկարներուն, ե՛ւ որմնանկարներուն, եւ՛ գծանկարներումն մէջ։
Անոր ներկապնակին մէջ կը գերակշռեն կարմիրը, կապոյտը, նարնջագոյնը, դեղինը…
Մանկութեան օրերուն գիւղին մէջ ստացած տպաւորութիւններէն կը բխին նկարիչին ամենավառ ու գունեղ ներդաշնակ կտաւները. («Գորգ են գործում», «Խնոցի», «Գիւղը», «Քնածը» եւ այլն)։ Եզակի հետաքրքրութիւն կը ներկայացնէ ջաջուռեան պատկերաշարը։ «Ջաջուռ» բնանկարը (1960 Կտաւ, իւղաներկ, Ժամանակակից արուեստի թանարան, Երեւան) համադրութիւն է այն առաւել արժէքաւորի, որ նկարիչը ձեռք բերած է բնութիւնը պատկերող իր բազմաթիւ կտաւներուն մէջ։
Գեղանկարչութիւն
Ստեղծած է մօտ հինգ հարիւր մեծ ու փոքր կտաւ։
Յաւելուած
Մէջբերումներ Մինասի մասին
Մինասի խառնուածքը ուժեղ է, վառ... Լինելով սիմֆոնիկ շնչի արուեստագէտ, նա թատրոն ներխուժեց լայն ու խորը մտքերով։ Նա թատերական նկարչութեան մէջ փոխադրեց իր հզօր սիմֆոնիզմը։ |
Ծանօթագրութիւններ
- ↑ Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 3,0 3,1 «Հուշեր Մինասի մասին», Յակոբ Զարգարեան
- ↑ Մինաս Աւետիսեան, Կենսամատենագիտութիւն
- ↑ Ռեւիզոր, արուեստի պատմութեան հանդես
- ↑ Parajanov.com | Minas Avetisian in the Color of Armenian Land