«Հայկական Տաւրոս» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Տող 4. | Տող 4. | ||
== Աշխարհագրութիւն == |
== Աշխարհագրութիւն == |
||
Հայկական Տաւրոսին մակերեւոյթը մասնատուած է [[Եփրատ գետ|Եփրատի]], [[Տիգրիս (գետ)|Տիգրիսի]] եւ իրենց վտակներուն հովիտներով։ |
Հայկական Տաւրոսին մակերեւոյթը մասնատուած է [[Եփրատ գետ|Եփրատի]], [[Տիգրիս (գետ)|Տիգրիսի]] եւ իրենց վտակներուն հովիտներով։ Իրենցմէ քանի մը հատը միջանցիկ կիրճեր են, որոնցմով Հայկական Տաւրոսը կը բաժնուի 3 մասերու. Կիլիկիոյ եւ Եփրատի կիրճերուն միջեւ, միջին՝ մինչեւ [[Պիթլիս|Պիթլիսի]] կիրճը եւ արեւելեան՝ մինչեւ Բոհտանի կիրճը։ |
||
Հայկական Տաւրոսին արեւելեան մասին առանձին լեռնաճիւղերը կը տարածուին դէպի [[Վանայ լիճ]], հասնելով [[Վարագասար]]՝ կը տրոհուի առանձին լեռնազանգուածներու եւ կը ձուլուի Հայոց ձորի հովիտին բլուրային տարածքին։ |
Հայկական Տաւրոսին արեւելեան մասին առանձին լեռնաճիւղերը կը տարածուին դէպի [[Վանայ լիճ]], հասնելով [[Վարագասար]]՝ կը տրոհուի առանձին լեռնազանգուածներու եւ կը ձուլուի Հայոց ձորի հովիտին բլուրային տարածքին։ |
||
Հայկական Տաւրոսին բուռն ծալքաւորուած |
Հայկական Տաւրոսին բուռն ծալքաւորուած փալիոզոյեան (Paleozoic) եւ մեսոզոյեան (Mesozoic) կրաքարերու եւ թերթաքարերու դէպի հարաւ շրջուած թեփուկներով եւ վրաշարժային կառուցուածքով լեռնային համակարգ մըն է, բարդացած նոր կերտուած կամարաձեւ բարձրացումներով եւ բարձրակողմանի խզումներով։ Պիթլիսի շրջանին մէջ նստուածքային շերտերը ճեղքուած են եւ ներարկուած օձաքարային հզօր զանգուածներով։ Հիւսիսային լանջը ենթարկուած է հզօր խորքային բեկուածքի, որուն ուղղութեամբ կ'երկարի [[Խարբերդ|Խարբերդի]], [[Բալու (քաղաք)|Բալուի]], [[Մուշ|Մուշի]] եւ Վանայ լիճին իջուածքային գոգաւորութիւններու գօտին։ Յաճախակի են բարձրաքանդակային ձեւերը, բնորոշ կառային դաշտերով։ Կան ստորերկրեայ քարանձաւներ։ |
||
Արեւելեան Տիգրիսի մեծ թիւով վտակներ կը |
Արեւելեան Տիգրիսի մեծ թիւով վտակներ կը սնանին հզօր աղբիւրներէ։ Օգտակար հանածոներէն կան նաւթ, պղինձ եւ բազմամետաղներ, քրոմիտ եւ ծծումբ. առատ են շինանիւթերը։ Լեռնահամակարգին գլխաւոր լանջերուն յառաջացած են կլիմայական որոշ առանձնայատկութիւններ։ Հիւսիսային լանջին կլիման ցամաքային է, ամառը՝ տաք, իսկ ձմեռը՝ ցուրտ։ |
||
Տարեկան տեղումները կ'աճին 300 մմ-էն մինչեւ 1000 մմ։ Ստորոտներուն վրայ մոխրագոյն հողերու վրայ տարածուած են կիսանապատային, միջին մասերու մէջ, շագանակագոյն հողերու վրայ՝ չոր տափաստաններ, լեռնակատարներուն՝ ենթալպեան բարձրախոտ մարգագետիններ եւ |
Տարեկան տեղումները կ'աճին 300 մմ-էն մինչեւ 1000 մմ։ Ստորոտներուն վրայ մոխրագոյն հողերու վրայ տարածուած են կիսանապատային, միջին մասերու մէջ, շագանակագոյն հողերու վրայ՝ չոր տափաստաններ, լեռնակատարներուն՝ ենթալպեան բարձրախոտ մարգագետիններ եւ քարացումներ։ Հարաւային լանջին կլիման բնորոշ է տաք ամառով եւ մեղմ ձմեռով, տեղումները 400-500 մմ-էն 1000-1500 մմ։ Միջին բարձրութիւններուն վրայ, գորշ անտառային եւ սրճագոյն հողերուն վրայ կ'աճին [[սոճի]], [[Լիբանանեան Մայրի|լիբանանեան մայրի]], [[կաղնի]], մշտադալար մերձարեւադարձային անտառներ, որոնք դէպի ստորոտ տեղի կու տան կիսանապատային եւ անապատային խմբակցութիւններու։ |
||
== Ծանօթագրութիւններ == |
== Ծանօթագրութիւններ == |
04:01, 15 Հոկտեմբեր 2021-ի տարբերակ
Հայկական Տաւրոս | |
---|---|
Տեսակ | Լեռնաշղթայ |
Երկիր | Թուրքիա |
Լեռնաշղթայ | Տաւրոսեան Լեռներ |
Երկարութիւն | 650 քմ |
Հայկական Տաւրոս (թրք.՝ Toros Dağları), լեռնային համակարգ Հայկական լեռնաշխարհին[1], ներկայիս Թուրքիոյ մէջ։ Կ'երկարի Կիլիկեան Դրունք կիրճէն մինչեւ Բոհտան գետը։ Երկայնքը՝ 650 քմ է, լայնքը՝ 35-100 քմ, միջին բարձրութիւնը՝ 1800-2300 մ։ Իշխանասար, Սիմսար, Մարութա լեռ գագաթները ունին 3000 մ բարձրութիւն։
Աշխարհագրութիւն
Հայկական Տաւրոսին մակերեւոյթը մասնատուած է Եփրատի, Տիգրիսի եւ իրենց վտակներուն հովիտներով։ Իրենցմէ քանի մը հատը միջանցիկ կիրճեր են, որոնցմով Հայկական Տաւրոսը կը բաժնուի 3 մասերու. Կիլիկիոյ եւ Եփրատի կիրճերուն միջեւ, միջին՝ մինչեւ Պիթլիսի կիրճը եւ արեւելեան՝ մինչեւ Բոհտանի կիրճը։
Հայկական Տաւրոսին արեւելեան մասին առանձին լեռնաճիւղերը կը տարածուին դէպի Վանայ լիճ, հասնելով Վարագասար՝ կը տրոհուի առանձին լեռնազանգուածներու եւ կը ձուլուի Հայոց ձորի հովիտին բլուրային տարածքին։
Հայկական Տաւրոսին բուռն ծալքաւորուած փալիոզոյեան (Paleozoic) եւ մեսոզոյեան (Mesozoic) կրաքարերու եւ թերթաքարերու դէպի հարաւ շրջուած թեփուկներով եւ վրաշարժային կառուցուածքով լեռնային համակարգ մըն է, բարդացած նոր կերտուած կամարաձեւ բարձրացումներով եւ բարձրակողմանի խզումներով։ Պիթլիսի շրջանին մէջ նստուածքային շերտերը ճեղքուած են եւ ներարկուած օձաքարային հզօր զանգուածներով։ Հիւսիսային լանջը ենթարկուած է հզօր խորքային բեկուածքի, որուն ուղղութեամբ կ'երկարի Խարբերդի, Բալուի, Մուշի եւ Վանայ լիճին իջուածքային գոգաւորութիւններու գօտին։ Յաճախակի են բարձրաքանդակային ձեւերը, բնորոշ կառային դաշտերով։ Կան ստորերկրեայ քարանձաւներ։
Արեւելեան Տիգրիսի մեծ թիւով վտակներ կը սնանին հզօր աղբիւրներէ։ Օգտակար հանածոներէն կան նաւթ, պղինձ եւ բազմամետաղներ, քրոմիտ եւ ծծումբ. առատ են շինանիւթերը։ Լեռնահամակարգին գլխաւոր լանջերուն յառաջացած են կլիմայական որոշ առանձնայատկութիւններ։ Հիւսիսային լանջին կլիման ցամաքային է, ամառը՝ տաք, իսկ ձմեռը՝ ցուրտ։
Տարեկան տեղումները կ'աճին 300 մմ-էն մինչեւ 1000 մմ։ Ստորոտներուն վրայ մոխրագոյն հողերու վրայ տարածուած են կիսանապատային, միջին մասերու մէջ, շագանակագոյն հողերու վրայ՝ չոր տափաստաններ, լեռնակատարներուն՝ ենթալպեան բարձրախոտ մարգագետիններ եւ քարացումներ։ Հարաւային լանջին կլիման բնորոշ է տաք ամառով եւ մեղմ ձմեռով, տեղումները 400-500 մմ-էն 1000-1500 մմ։ Միջին բարձրութիւններուն վրայ, գորշ անտառային եւ սրճագոյն հողերուն վրայ կ'աճին սոճի, լիբանանեան մայրի, կաղնի, մշտադալար մերձարեւադարձային անտառներ, որոնք դէպի ստորոտ տեղի կու տան կիսանապատային եւ անապատային խմբակցութիւններու։