«Արածանի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (- , +,, -, +, , - + )
Չ 10 տարբերակ: Importing from hy.wikipedia.org
(Տարբերութիւն չկայ)

13:47, 7 Ապրիլ 2019-ի տարբերակ

Կաղապար:ԱՀ

Արածանի Գետը

Արածանի, գետ Հայկական լեռնաշխարհին մէջ։ Հին յունա-հռոմէական աղբուրներուն մէջ՝ կոչուած է «Արսանիաս» (լատ.՝ Arsanias), ներկայիս թուրքերը կը կոչեն՝ Մուրատ (թուրք.՝ Murat Nehri): Կոչուած է նաեւ՝ Արեւելեան Եփրատ, Արզանիա(ս), Արսինէս եւ այլն[1]։ Միանալով Արեւմտեան Եփրատին՝ կ'առաջացնէ Եփրատ գետը։ Երկարութիւնը 722 քմ. է, աւազանը՝ 40000 քմ2։ Հին ժամանակներուն՝ գետը ամբողջութեամբ հոսած է Մեծ Հայքի թագաւորութեան տարածքով։ Ներկայիս՝ կը հոսի Թուրքիոյ տարածքով։

Հին մատենագիրները՝ Արածանին կը յիշեն իբրեւ ինքնուրոյն գետ եւ ո'չ իբրեւ Եփրատի վտակ։ Սկիզբ կ'առնէ Ծաղկանց լեռներու հիւսիսային մասէն՝ մօտ 3060 մ. բարձրութիւնէն։ Վերին հոսանքին մէջ կ'անցնի խոր կիճով դէպի հիւսիս, ապա հիւսիս–արեւմուտք, դուրս կու գայ Ալաշկերտի դաշտ եւ կը հոսի հարաւ–արեւմտեան ուղղութեամբ։ Արածանիի գլխաւոր վտակներն են՝ Բագրեւանդը, Խնուսը, Բիւրակնը (աջէն), Մանազկերտը, Մեղրագետը, Ճապաղջուրը (ձախէն)։ Կը յորդի ապրիլ–մայիսին, դաշտային մասերուն մէջ կ'ողողէ շրջակայ տարածութիւնները. ցածր մակարդակը՝ Յուլիս–Օգոստոսին։ Ձմրան՝ կը սառցակալէ։ Դեռեւս ուրարտական ժամանակներէն կ'օգտագործուի ոռոգման նպատակներով։

Արածանիի աւազանին մէջ կը գտնուին Վաղարշակերտ, Մուշ, Բալու, Խարբերդ քաղաքները։ Արածանին, որուն հովիտը հայ ժողովուրդի բնօրրաններէն է՝ Հայաստանի սրբազան պաշտամունքի գետը։ Անոր ակունքներու մօտ կը գտնուէր Հայոց զորքի գլխաւոր բանակատեղին՝ Շահապիւանը, ուր կը գումարուէին աշխարհաժողովներ եւ կը կատարուէին նաւասարդի տօները։ Ք.Ա. 68-ին, Արածանի ափին տեղի ունեցաւ Արածանիի ճակատամարտը՝ հայոց եւ հռոմէական զորքերու միջեւ։ Հայաստանի մէջ, քրիստոնէութիւնը պաշտօնական կրօէն հռչակելէն՝ Արածանիի մէջ մկրտուեցան՝ Հայոց թագաւոր՝ Տիգրան Գ., զորքը եւ ժողովուրդը։ Արածանի աւազանի բնակչութիւնը մինչեւ Մեծ եղեռնը՝ հիմնականին մէջ կը կազմէին հայերը։ Ըստ անոնց մեջ տարածուած աւանդութեան, Արածանիի հովիտին մէջ եղած դրախտը։

Ծանօթագրութիւններ

  1. Յակոբեան Թ. Խ., Մելիք-Բախշեան Ստ. Տ., Բարսեղեան Հ. Խ., Հայաստանի եւ յարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 1 [Ա-Գ] (խմբ. Մանուկեան Լ. Գ.), Երեւան, «Երեւանի Համալսարանի Հրատարակչութիւն», 1986, էջ 385։