«Արածանի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ oգտվելով ԱՎԲ
No edit summary
Տող 1. Տող 1.
{{ԱՀ}}
{{ԱՀ}}
{{Արևելահայերեն|Արածանի}}
{{Արևելահայերեն|Արածանի}}
{{Տեղեկաքարտ Գետ (արեւմտահայերէն)
[[Պատկեր:Murat 06.jpg|350px|մինի|աջից|Արածանի Գետը]]
|Անուանում = Արածանի
[[Պատկեր:ISS011-E-10824 Murat.jpg|350px|մինի|ձախից]]
|Բնագիր անուանում = {{Լեզու tr|Murat Nehri}}
'''Արածանի''', գետ Հայկական լեռնաշխարհին մէջ։ Հին յունա-հռոմէական աղբուրներուն մէջ՝ կոչուած է «''Արսանիաս''» (լատ.՝ Arsanias), ներկայիս թուրքերը կը կոչեն՝ [[Մուրատ Գետ (արեւմտահայերէն)|Մուրատ]] (թուրք.՝ Murat Nehri): Կոչուած է նաեւ՝ [[Արեւելեան Եփրատ]], [[Արզանիա]](ս), [[Արսինէս]] եւ այլն<ref>{{Գիրք:ՏԲ|385}}</ref>։ Միանալով [[Արեւմտեան Եփրատին]]՝ կ'առաջացնէ Եփրատ գետը։ Երկարութիւնը 722 քմ. է, աւազանը՝ 40000 քմ2։ Հին ժամանակներուն՝ գետը ամբողջութեամբ հոսած է [[Մեծ Հայք]]ի թագաւորութեան տարածքով։ Ներկայիս՝ կը հոսի Թուրքիոյ տարածքով։
|Պատկեր = Murat 06.jpg
|Պատկերի չափ = 280
|Նկարագրում = Արածանի գետ
|Քարտես = ISS011-E-10824 Murat.jpg
|Քարտեսի լայնութիւն = 280
|Քարտեսի նկարագրում = Արածանին տիեզերքէն
|Երկայնք = 722
|Աւազանի տարածք = 40 000
|Աւազան =
|Ջուրի ծախս =
|Չափման վայր =
|Ակունք =
|Ակունքի տեղակայում =
|Ակունքի բարձրութիւն =
|s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec =
|s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec =
|Գետաբերան = [[Եփրատ գետ (արեւմտահայերէն)|Եւփրատ]]
|Գետաբերանի տեղակայում =
|Գետաբերանի բարձրութիւն =
|m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec =
|m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec =
|Գետի թեքութիւն =
|Երկիր = [[Պատկեր:Flag of Turkey.svg|24px]] [[Թուրքիա (արեւմտահայերէն)|Թուրքիա]]
|Երկրամաս =
|Վիքիպահեստ = River Murat
}}
'''Արածանի''', գետ Հայկական լեռնաշխարհին մէջ։ Հին յունա-հռոմէական աղբուրներուն մէջ՝ կոչուած է «''Արսանիաս''» ({{Լեզու la|Arsanias}}), ներկայիս թուրքերը կը կոչեն՝ '''Մուրաթ գետ''' ({{Լեզու tr|Murat Nehri}}): Կոչուած է նաեւ՝ '''Արեւելեան Եւփրատ''', Արզանիա(ս), Արսինէս եւ այլն<ref>{{Գիրք:ՏԲ|385}}</ref>։ Միանալով Արեւմտեան Եւփրատին՝ կ'առաջացնէ [[Եփրատ գետ (արեւմտահայերէն)|Եւփրատ գետը]]։ Երկարութիւնը 722 քմ. է, աւազանը՝ 40000 քմ<sup>2</sup>։ Հին ժամանակներուն՝ գետը ամբողջութեամբ հոսած է [[Մեծ Հայք (արեւմտահայերէն)|Մեծ Հայք]] թագաւորութեան տարածքով։ Ներկայիս՝ կը հոսի [[Թուրքիա (արեւմտահայերէն)|Թուրքիոյ]] տարածքով։


Հին մատենագիրները՝ Արածանին կը յիշեն իբրեւ ինքնուրոյն գետ եւ ո'չ իբրեւ Եփրատի վտակ։ Սկիզբ կ'առնէ [[Ծաղկանց լեռներ]]ու հիւսիսային մասէն՝ մօտ 3060 մ. բարձրութիւնէն։ Վերին հոսանքին մէջ կ'անցնի խոր կիճով դէպի հիւսիս, ապա հիւսիս–արեւմուտք, դուրս կու գայ Ալաշկերտի դաշտ եւ կը հոսի հարաւ–արեւմտեան ուղղութեամբ։ Արածանիի գլխաւոր վտակներն են՝ [[Բագրեւանդ (արեւմտահայերէն)|Բագրեւանդ]]ը, [[Խնուս (արեւմտահայերէն)|Խնուս]]ը, Բիւրակնը (աջէն), Մանազկերտը, Մեղրագետը, Ճապաղջուրը (ձախէն)։ Կը յորդի ապրիլ–մայիսին, դաշտային մասերուն մէջ կ'ողողէ շրջակայ տարածութիւնները. ցածր մակարդակը՝ [[Յուլիս]]–[[Օգոստոս]]ին։ Ձմրան՝ կը սառցակալէ։ Դեռեւս ուրարտական ժամանակներէն կ'օգտագործուի ոռոգման նպատակներով։
Հին մատենագիրները՝ Արածանին կը յիշեն իբրեւ ինքնուրոյն գետ եւ ո'չ իբրեւ Եւփրատի վտակ։ Սկիզբ կ'առնէ Ծաղկանց լեռներու հիւսիսային մասէն՝ մօտ 3060 մ. բարձրութենէն։ Վերին հոսանքին մէջ կ'անցնի խոր կիրճով դէպի հիւսիս, ապա հիւսիս–արեւմուտք, դուրս կու գայ Ալաշկերտի դաշտ եւ կը հոսի հարաւ–արեւմտեան ուղղութեամբ։ Արածանիի գլխաւոր վտակներն են՝ [[Բագրեւանդ (արեւմտահայերէն)|Բագրեւանդ]]ը, [[Խնուս (արեւմտահայերէն)|Խնուս]]ը, Բիւրակնը (աջէն), Մանազկերտը, Մեղրագետը, Ճապաղջուրը (ձախէն)։ Կը յորդի ապրիլ–մայիսին, դաշտային մասերուն մէջ կ'ողողէ շրջակայ տարածութիւնները. ցածր մակարդակը՝ [[Յուլիս]]–[[Օգոստոս (արեւմտահայերէն)|Օգոստոսին]]։ Ձմրան՝ կը սառցակալէ։ Դեռեւս ուրարտական ժամանակներէն կ'օգտագործուի ոռոգման նպատակներով։
[[Պատկեր:Սուլուխ կամուրջ-1.JPG|մինի|ձախից|240px|Սուլուխի կամուրջը]]

Արածանիի աւազանին մէջ կը գտնուին [[Վաղարշակերտ]], [[Մուշ (աեւմտահայերէն)|Մուշ]], [[Բալու (արեւմտահայերէն)|Բալու]], [[Խարբերդ (արեւմտահայերէն)|Խարբերդ]] քաղաքները։ Արածանին, որուն հովիտը հայ ժողովուրդի բնօրրաններէն է՝ Հայաստանի սրբազան պաշտամունքի գետը։ Անոր ակունքներու մօտ կը գտնուէր Հայոց զորքի գլխաւոր բանակատեղին՝ Շահապիւանը, ուր կը գումարուէին աշխարհաժողովներ եւ կը կատարուէին նաւասարդի տօները։ Ք.Ա. 68-ին, Արածանի ափին տեղի ունեցաւ [[Արածանիի ճակատամարտ (արեւմտահայերէն)|Արածանիի ճակատամարտը]]՝ հայոց եւ հռոմէական զորքերու միջեւ։ Հայաստանի մէջ, քրիստոնէութիւնը պաշտօնական կրօէն հռչակելէն՝ Արածանիի մէջ մկրտուեցան՝ Հայոց թագաւոր՝ [[Տիգրան Գ. (արեւմտահայերէն)|Տիգրան Գ.]] , զորքը եւ ժողովուրդը։ Արածանի աւազանի բնակչութիւնը մինչեւ [[Մեծ եղեռն]]ը՝ հիմնականին մէջ կը կազմէին հայերը։ Ըստ անոնց մեջ տարածուած աւանդութեան, Արածանիի հովիտին մէջ եղած դրախտը։
Արածանիի աւազանին մէջ կը գտնուին [[Վաղարշակերտ]], [[Մուշ (աեւմտահայերէն)|Մուշ]], [[Բալու (արեւմտահայերէն)|Բալու]], [[Խարբերդ (արեւմտահայերէն)|Խարբերդ]] քաղաքները։ Արածանին, որուն հովիտը հայ ժողովուրդի բնօրրաններէն է՝ Հայաստանի սրբազան պաշտամունքի գետը։ Անոր ակունքներու մօտ կը գտնուէր Հայոց զորքի գլխաւոր բանակատեղին՝ Շահապիւանը, ուր կը գումարուէին աշխարհաժողովներ եւ կը կատարուէին նաւասարդի տօները։ Ք.Ա. 68-ին, Արածանիի ափին տեղի ունեցաւ [[Արածանիի ճակատամարտ (արեւմտահայերէն)|Արածանիի ճակատամարտը]]՝ հայոց եւ հռոմէական զօրքերու միջեւ։ Հայաստանի մէջ, քրիստոնէութիւնը պաշտօնական կրօն հռչակելէն՝ Արածանիի մէջ մկրտուեցան՝ Հայոց թագաւոր՝ [[Տիգրան Գ. (արեւմտահայերէն)|Տիգրան Գ.]] , զօրքը եւ ժողովուրդը։ Արածանիի աւազանի բնակչութիւնը մինչեւ [[Հայոց Ցեղասպանութիւն|Մեծ եղեռնը]]՝ հիմնականին մէջ կը կազմէին հայերը։ Ըստ անոնց մեջ տարածուած աւանդութեան, Արածանիի հովիտին մէջ Է եղած դրախտը։


== Ծանոթագրութիւններ ==
== Ծանոթագրութիւններ ==

19:12, 24 Յուլիս 2016-ի տարբերակ

Կաղապար:ԱՀ

Կաղապար:Տեղեկաքարտ Գետ (արեւմտահայերէն) Արածանի, գետ Հայկական լեռնաշխարհին մէջ։ Հին յունա-հռոմէական աղբուրներուն մէջ՝ կոչուած է «Արսանիաս» (Կաղապար:Լեզու la), ներկայիս թուրքերը կը կոչեն՝ Մուրաթ գետ (Կաղապար:Լեզու tr): Կոչուած է նաեւ՝ Արեւելեան Եւփրատ, Արզանիա(ս), Արսինէս եւ այլն[1]։ Միանալով Արեւմտեան Եւփրատին՝ կ'առաջացնէ Եւփրատ գետը։ Երկարութիւնը 722 քմ. է, աւազանը՝ 40000 քմ2։ Հին ժամանակներուն՝ գետը ամբողջութեամբ հոսած է Մեծ Հայք թագաւորութեան տարածքով։ Ներկայիս՝ կը հոսի Թուրքիոյ տարածքով։

Հին մատենագիրները՝ Արածանին կը յիշեն իբրեւ ինքնուրոյն գետ եւ ո'չ իբրեւ Եւփրատի վտակ։ Սկիզբ կ'առնէ Ծաղկանց լեռներու հիւսիսային մասէն՝ մօտ 3060 մ. բարձրութենէն։ Վերին հոսանքին մէջ կ'անցնի խոր կիրճով դէպի հիւսիս, ապա հիւսիս–արեւմուտք, դուրս կու գայ Ալաշկերտի դաշտ եւ կը հոսի հարաւ–արեւմտեան ուղղութեամբ։ Արածանիի գլխաւոր վտակներն են՝ Բագրեւանդը, Խնուսը, Բիւրակնը (աջէն), Մանազկերտը, Մեղրագետը, Ճապաղջուրը (ձախէն)։ Կը յորդի ապրիլ–մայիսին, դաշտային մասերուն մէջ կ'ողողէ շրջակայ տարածութիւնները. ցածր մակարդակը՝ Յուլիս–Օգոստոսին։ Ձմրան՝ կը սառցակալէ։ Դեռեւս ուրարտական ժամանակներէն կ'օգտագործուի ոռոգման նպատակներով։

Սուլուխի կամուրջը

Արածանիի աւազանին մէջ կը գտնուին Վաղարշակերտ, Մուշ, Բալու, Խարբերդ քաղաքները։ Արածանին, որուն հովիտը հայ ժողովուրդի բնօրրաններէն է՝ Հայաստանի սրբազան պաշտամունքի գետը։ Անոր ակունքներու մօտ կը գտնուէր Հայոց զորքի գլխաւոր բանակատեղին՝ Շահապիւանը, ուր կը գումարուէին աշխարհաժողովներ եւ կը կատարուէին նաւասարդի տօները։ Ք.Ա. 68-ին, Արածանիի ափին տեղի ունեցաւ Արածանիի ճակատամարտը՝ հայոց եւ հռոմէական զօրքերու միջեւ։ Հայաստանի մէջ, քրիստոնէութիւնը պաշտօնական կրօն հռչակելէն՝ Արածանիի մէջ մկրտուեցան՝ Հայոց թագաւոր՝ Տիգրան Գ. , զօրքը եւ ժողովուրդը։ Արածանիի աւազանի բնակչութիւնը մինչեւ Մեծ եղեռնը՝ հիմնականին մէջ կը կազմէին հայերը։ Ըստ անոնց մեջ տարածուած աւանդութեան, Արածանիի հովիտին մէջ Է եղած դրախտը։

Ծանոթագրութիւններ

  1. Յակոբեան Թ. Խ., Մելիք-Բախշեան Ստ. Տ., Բարսեղեան Հ. Խ., Հայաստանի եւ յարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 1 [Ա-Գ] (խմբ. Մանուկեան Լ. Գ.), Երեւան, «Երեւանի Համալսարանի Հրատարակչութիւն», 1986, էջ 385։

Կատեգորիա:Գետեր (արւմտ․)