«Ծծումբ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added

Գծային

15:52, 22 Մարտ 2021-ի տարբերակ

Ծծումբ (լատ.՝ Sulfur), քիմիական տարր է, որուն նշանն է S, կարգաթիւը՝ 16, հիւլէական զանգուածը՝ 32.066:

Պատմութիւն

Ծծումբը եւ անոր միացութիւնները մարդկութեանը յայտնի են տակաւին հնագոյն ժամանակներէն։ Անիկա կը յիշատակուի Աստուածաշունչին մէջ, Հոմերոսի բանաստեղծութիւններուն մէջ։ Ռազմական նպատակներու համար ծծումբէն կը պատրաստէին հրկիզող խառնուրդներ, զոր օրինակ՝ «յունական կրակը»: Մօտաւորապէս ԺԳ. դարուն Չինաստանին մէջ ծծումբը կիրառուած Է կրակ արձակելու նպատակներով։ Մարդիկ կը կարծէին, թէ այրող ծծումբէն յառաջացած կապոյտ բոցն ու սուր հոտը կը հեռացնեն չարքերը։ Ծծումբը եւ անոր միացութիւններն օգտագործած են մաշկային հիւանդութիւններ (զոր օրինակ՝ քոսը) բուժելու, ինչպէս նաեւ այգեգործական նպատակներով։ Արաբ ալքիմիկոսները կը կարծէին, թէ բոլոր մետաղները կազմուած են ծծումբի եւ սնդիկի խառնուրդէն։ Ծծումբը, որպէս քիմիական տարր, առաջինը բացայայտած Է ֆրանսացի քիմիագէտ Անթուան Լորան Լավուազիէն (ֆրանսերէն՝ Antoine Laurenr Lavoisier, 1743-94) 18րդ դարու վերջին։

Ծծումբի Բնագիտական Յատկութիւնները

Ծծումբը բնութեան մէջ

Իտալիոյ հրաբուխներէն Ֆումարոլին Վոլքանոյի մօտ գտնուած ծծումբ

Լազուարդ բիւրեղի կապոյտը խառնուած է ծծումբով

Ծծումբը դեղին գոյնի բիւրեղային նիւթ է։ Ան դիւրութեամբ կը հալի 100°C-էն փոքր ինչ բարձր ջերմաստիճաններուն։ Ծծումբը ուժեղ տաքցնելու ատեն կը յառաջանան մուգ շագանակագոյն շոգիներ։ Արագ սառեցնելու պարագային ծծումբի շոգիներն անմիջապէս, առանց հեղուկնալու կը փոխարկուին նրբագոյն փխրուն փոշիի, որ կը կոչուի ծծմբածաղիկ։

Երկրակեղեւին ծծումբի պարունակութիւնը 0,05% է: Կը հանդիպինք ինչպէս ազատ (բնածին ծծումբ), այնպէս ալ միացութիւններու՝ գերազանցապէս սուլֆիտներու, զոր օրինակ՝ ZnS, PbS, Cu2S, FeS2, եւ սուլֆաթներու, զոր օրինակ՝ CaSO4.2H2O, Na2SO4.10H2O ձեւով։

Քիմիական Յատկութիւնները

Պարբերական համակարգի 6-րդ խումբի գլխաւոր ենթախումբին մէջ է։ Իսկ ջրածնի եւ թթուածինի միացութիւններուն մէջ բաղկացած է տարբեր իոներներէն. կը փոխազդէ գրեթէ բոլոր թթուներու եւ աղերու հետ։ Ծծումբի աղերը քիչ կը լուծուին ջուրին մէջ։ Կը ցուցաբերէ ոչ մետաղական յատկութիւններ։

Կիրառութիւնները

Ծծումբը մանր փոշիի՝ ծծմբածաղիկի ձեւով կ'օգտագործուի խաղողի վազի հիւանդութիւններու դէմ պայքարելու համար։ Մեծ քանակով ծծումբ կը ծախսուի քաուչուքը ռետինի փոխարկելու համար։ Ատոր համար ալ առանց ծծումբի անհնար է արտադրել անանկ ռետինէ իրեր, ինչպէս՝ անւադողերը, կալոշները, փողրակները եւ այլ իրեր։ Ծծումբը կը մտնէ որսորդական վառոդի կազմին մեջ, կը կիրառուի լուցկիի արտադրութեան ժամանակ։ Ծծումբի զգալի քանակութիւն կ'օգտագործուի ծծմբական թթու արտադրելու ժամանակ։ Ծծումբը կը յառաջացէ երեք տարաձեւութիւն, որոնցմէ ամենակայունը շեղանկիւն կամ ալֆա ծծումբն է, որ սովորաբար կը ստացուի դեղին փոշիի տեսքով։

Աշխարհին մէջ ծծումբի խոշորագոյն մատակարարներն են Միացեալ Նահանգները, Մեքսիքօն եւ Իտալիան: Ծծումբ պարունակող հանքաքարեր կան նաեւ Հայաստանի որոշ (զո րօրինակ՝ Ալաւերտիի եւ Կապանի) պղինձի հանքավայրերուն մէջ։ Ծծումբի արդիւնահանման եւ արդիւնաբերական ստացման ծաւալները տարուէ տարի կ'աճին ամբողջ աշխարհի մէջ։

Կենսաբանական Դերը

Ծծումբը կենսաբանական տարրերէն մէկն է։ Կը մտնէ քանի մը ամինաթթուներու (ցիսթէին, մեթիոնին) վիթամիններու (թիամին), ֆերմենթներու բաղադրութեան մէջ։ Ծծումբը կը մասնակցի փրոթէինային կառուցուածքներու ձեւաւորմանը։ Կը մասնակցի պաքթերիւմներու սինթեզին (ծծումբը կը մտնէ պաքթերիոքղորափիլի կազմութեան մէջ): Ծծմբաջրածինը կը հանդիսանայ ջրածինի ստացման հիմնական աղբիւր։

Մարդուն օրկանիզմը կը պարունակէ ուղիղ 2 կրամ ծծումբ։

@@ Տող 4. / Տող 4. @@
 ===== Պատմութիւն =====
-Ծծումբը եւ անոր միացությունները մարդկութեանը յայտնի ենն տակաւին հնագոյն ժամանակներէն։ Անիկա կը յիշատակուԷ [[Աստուածաշունչ]]ին մէջ, [[Հոմերոս]]ի պոէմներուն մէջ։ Ռազմական նպատակներու համար ծծումբէն կը պատրաստէին հրկիզող խառնուրդներ, զորօրինակ՝ «յունական կրակը»: Մօտաւորապես ԺԳ դարին [[Չինաստան]]ին մէջ ծծումբը կիրառուած Է կրակ արձակելու նպատակներով։ Մարդիկ կը կարծէին, թէ այրուող ծծումբէն յառաջացած [[Կապոյտ (գոյն, արեւմտահայերէն)|կապոյտ]] բոցն ու սուր հոտը կը վանեն չարքերը։ Ծծումբը եւ անոր միացութիւններն օգտագործած են մաշկային հիւանդութիւններ (զորօրինակ՝ քոսը) բուժելու, ինչպէս նաեւ այգեգործական նպատակներով։ Արաբ ալքիմիկոսները կը կարծէին, թէ բոլոր մետաղները կազմուած են ծծումբի եւ [[սնդիկ]]ի խառնուրդէն։ Ծծումբը, որպէս քիմիական տարր, առաջինը բացայայտած Է ֆրանսացի քիմիագէտ [[Անթուան Լաւուազիէ|Անթուան Լորան Լավուազիեն]] ({{lang-fr|Antoine Laurenr Lavoisier}}, [[1743 թուական|1743]]-[[1794 թուական|94]]) 18<sup>րդ</sup> դարուն վերջին։
+Ծծումբը եւ անոր միացութիւնները մարդկութեանը յայտնի են տակաւին հնագոյն ժամանակներէն։ Անիկա կը յիշատակուի [[Աստուածաշունչ]]ին մէջ, [[Հոմերոս]]ի բանաստեղծութիւններուն մէջ։ Ռազմական նպատակներու համար ծծումբէն կը պատրաստէին հրկիզող խառնուրդներ, զոր օրինակ՝ «յունական կրակը»: Մօտաւորապէս ԺԳ. դարուն [[Չինաստան]]ին մէջ ծծումբը կիրառուած Է կրակ արձակելու նպատակներով։ Մարդիկ կը կարծէին, թէ այրող ծծումբէն յառաջացած [[Կապոյտ (գոյն, արեւմտահայերէն)|կապոյտ]] բոցն ու սուր հոտը կը հեռացնեն չարքերը։ Ծծումբը եւ անոր միացութիւններն օգտագործած են մաշկային հիւանդութիւններ (զոր օրինակ՝ քոսը) բուժելու, ինչպէս նաեւ այգեգործական նպատակներով։ Արաբ ալքիմիկոսները կը կարծէին, թէ բոլոր մետաղները կազմուած են ծծումբի եւ [[սնդիկ]]ի խառնուրդէն։ Ծծումբը, որպէս քիմիական տարր, առաջինը բացայայտած Է ֆրանսացի քիմիագէտ [[Անթուան Լաւուազիէ|Անթուան Լորան Լավուազի]]<nowiki/>էն ({{lang-fr|Antoine Laurenr Lavoisier}}, [[1743 թուական|1743]]-[[1794 թուական|94]]) 18րդ դարու վերջին։
-== Ծծմբի Բնագիտական Յատկութիւնները ==
+== Ծծումբի Բնագիտական Յատկութիւնները ==
 {{Բազմապատիկ պատկերներ
  | գոտի = left/right/center
@@ Տող 15. / Տող 15. @@
  | պատկեր1 = Fumarola Vulcano.jpg
  | լայնություն1 = 226
- | նկարագրություն1 = Իտալական Վոլքանոյի մօտի հրաբուխի ֆումարոլին մէջ հանդիպող ծծումբ
+ | նկարագրություն1 = Իտալիոյ հրաբուխներէն Ֆումարոլին Վոլքանոյի մօտ գտնուած ծծումբ
  | պատկեր2 = Lazurite.jpg
  | լայնություն2 = 160
- | նկարագրություն2 = Լաջվարդի բիւրեղի կապոյտը պայմանաւորուած է ծծումբով
+ | նկարագրություն2 = Լազուարդ բիւրեղի կապոյտը խառնուած է ծծումբով
 }}
-Ծծումբը [[դեղին (գոյն)|դեղին]] գոյնի [[բիւրեղ]]ային նիւթ է։ Ան դիւրութեամբ կը հալի 100&nbsp;°C-էն փոքր-ինչ բարձր ջերմաստիճաններին։ Ծծումբի ուժեղ տաքացման ատեն կը յառաջանան մուգ-շագանակագոյն շոգիներ։ Արագ սառցնելիս ծծումբի շոգիներն անմիջապէս, առանց հեղուկանալու կը փոխարկուէն նրբագոյն փխրուն փոշիի, որ կը կոչուէ ծծմբածաղիկ։
+Ծծումբը [[դեղին (գոյն)|դեղին]] գոյնի [[բիւրեղ]]ային նիւթ է։ Ան դիւրութեամբ կը հալի 100°C-էն փոքր ինչ բարձր ջերմաստիճաններուն։ Ծծումբը ուժեղ տաքցնելու ատեն կը յառաջանան մուգ շագանակագոյն շոգիներ։ Արագ սառեցնելու պարագային ծծումբի շոգիներն անմիջապէս, առանց հեղուկնալու կը փոխարկուին նրբագոյն փխրուն փոշիի, որ կը կոչուի ծծմբածաղիկ։
-Երկրակեղեւին ծծումբի պարունակութիւնը 0,05% է: Կը հանդիպէ ինչպէս ազատ (բնածին ծծումբ), այնպէս ալ միացութիւններու՝ գերազանցապէս սուլֆիտներու, զորօրինակ՝ ZnS, PbS, Cu2S, FeS2, եւ սուլֆաթների, զորօրինակ՝ CaSO4.2H2O, Na2SO4.10H2O, ձեւով։
+Երկրակեղեւին ծծումբի պարունակութիւնը 0,05% է: Կը հանդիպինք ինչպէս ազատ (բնածին ծծումբ), այնպէս ալ միացութիւններու՝ գերազանցապէս սուլֆիտներու, զոր օրինակ՝ ZnS, PbS, Cu2S, FeS2, եւ սուլֆաթներու, զոր օրինակ՝ CaSO4.2H2O, Na2SO4.10H2O ձեւով։
 == Քիմիական Յատկութիւնները ==
-Պարբերական համակարգի 6-րդ խումբի գլխաւոր ենթախումբին մէջ է։ Իսկ [[ջրածին|ջրածնի]] եւ [[թթուածին]]ի միացութիւններուն մէջ բաղկացած է տարբեր իոններներէն, կը փոխազդէ գրեթէ բոլոր թթուներու եւ աղերու հետ։ Ծծումբի աղերը քիչ կը լուծուեն ջուրին մէջ։ Կը ցուցաբերէ ոչ մետաղական յատկութիւններ։
+Պարբերական համակարգի 6-րդ խումբի գլխաւոր ենթախումբին մէջ է։ Իսկ [[ջրածին|ջրածնի]] եւ [[թթուածին]]ի միացութիւններուն մէջ բաղկացած է տարբեր իոներներէն. կը փոխազդէ գրեթէ բոլոր թթուներու եւ աղերու հետ։ Ծծումբի աղերը քիչ կը լուծուին ջուրին մէջ։ Կը ցուցաբերէ ոչ մետաղական յատկութիւններ։
 == Կիրառութիւնները ==
-[[Պատկեր:Kawah_Ijen_-East_Java_-Indonesia_-sulphur-31July2009.jpg|մինի|260px|Ծծմնաքարերու տեղափոխումը [[Ճաւայ]] կղզիի [[Քաուահ Իճէն]] հրաբուխէն, [[2009 թուական|2009]]]]
+[[Պատկեր:Kawah_Ijen_-East_Java_-Indonesia_-sulphur-31July2009.jpg|մինի|260px|Ծծմբաքարերու տեղափոխումը [[Ճաւայ|Ճաւա]] կղզիի [[Քաուահ Իճէն]] հրաբուխէն, [[2009 թուական|2009]]]]
-Ծծումբը մանր փոշիի՝ ծծմբածաղիկի ձեւով կ'օգտագործուէ խաղողի վազի հիւանդութիւններու դէմ պայքարելու համար։ Մեծ քանակով ծծումբ կը ծախսուէ քաուչուքի վուլկանացման՝ քաուչուքը ռետինի փոխարկելու համար։ Ատոր համար ալ առանց ծծումբի անհնար է արտադրել անանկ ռետինե իրեր, ինչպիսիք են անւադողերը, կալոշները, փողրակները եւ այլ իրեր։ Ծծումբը կը մտնէ որսորդական վառոդի կազմին մեջ, կը կիրառուէ լուցկիի արտադրութեան ժամանակ։ Ծծումբի զգալի քանակութիւն կ'օգտագործուէ [[ծծմբական թթու]] արտադրելու ժամանակ։ Ծծումբը կը յառաջացէ երեք տարաձեւութիւն, որոնցմէ ամէնակայունը շեղանկիւն կամ ալֆա ծծումբն է, որը սովորաբար կը ստանան դեղին փոշիի տեսքով։
+Ծծումբը մանր փոշիի՝ ծծմբածաղիկի ձեւով կ'օգտագործուի խաղողի վազի հիւանդութիւններու դէմ պայքարելու համար։ Մեծ քանակով ծծումբ կը ծախսուի քաուչուքը ռետինի փոխարկելու համար։ Ատոր համար ալ առանց ծծումբի անհնար է արտադրել անանկ ռետինէ իրեր, ինչպէս՝ անւադողերը, կալոշները, փողրակները եւ այլ իրեր։ Ծծումբը կը մտնէ որսորդական վառոդի կազմին մեջ, կը կիրառուի լուցկիի արտադրութեան ժամանակ։ Ծծումբի զգալի քանակութիւն կ'օգտագործուի [[ծծմբական թթու]] արտադրելու ժամանակ։ Ծծումբը կը յառաջացէ երեք տարաձեւութիւն, որոնցմէ ամենակայունը շեղանկիւն կամ ալֆա ծծումբն է, որ սովորաբար կը ստացուի դեղին փոշիի տեսքով։
-Աշխարհին մէջ ծծումբի խոշորագոյն մատակարարներն են [[ԱՄՆ|Միացեալ Նահանգները]], Մեքսիքոն եւ [[Իտալիա]]ն: Ծծումբ պարունակող հանքաքարեր կան նաեւ [[Հայաստան]]ի որոշ (զորօրինակ՝ Ալաւերտիի եւ [[Կապան]]ի) [[պղինձ|պղինձի]] հանքավայրերուն մէջ։ Ծծումբի արդիւնահանման եւ արդիւնաբերական ստացման ծավալները տարեցտարի կ'աճեն ամբողջ աշխարհին մէջ։
+Աշխարհին մէջ ծծումբի խոշորագոյն մատակարարներն են [[ԱՄՆ|Միացեալ Նահանգները]], Մեքսիքօն եւ [[Իտալիա]]ն: Ծծումբ պարունակող հանքաքարեր կան նաեւ [[Հայաստան]]ի որոշ (զո րօրինակ՝ Ալաւերտիի եւ [[Կապան]]ի) [[պղինձ|պղինձի]] հանքավայրերուն մէջ։ Ծծումբի արդիւնահանման եւ արդիւնաբերական ստացման ծաւալները տարուէ տարի կ'աճին ամբողջ աշխարհի մէջ։
 == Կենսաբանական Դերը ==
-Ծծումբը կենսաբանական տարրերէն մեկն է։ Կը մտնէ մի քանի մը ամինաթթուներու (ցիսթէին, մեթիոնին) [[վիթամին]]ներու (թիամին), ֆերմենթներու բաղադրութեան մէջ։ Ծծումբը կը մասնակցէ փրոթէինային կառուցուածքներու ձեւաւորմանը։ Կը մասնակցէ պաքթերիւմներու սինթեզին (ծծումբը կը մտնէ պաքթերիոքղորափիլի կազմութեան մեջ): Ծծմբաջրածինը կը հանդիսանայ ջրածինի ստացման հիմնական աղբիւր)։
+Ծծումբը կենսաբանական տարրերէն մէկն է։ Կը մտնէ քանի մը ամինաթթուներու (ցիսթէին, մեթիոնին) [[վիթամին]]ներու (թիամին), ֆերմենթներու բաղադրութեան մէջ։ Ծծումբը կը մասնակցի փրոթէինային կառուցուածքներու ձեւաւորմանը։ Կը մասնակցի պաքթերիւմներու սինթեզին (ծծումբը կը մտնէ պաքթերիոքղորափիլի կազմութեան մէջ): Ծծմբաջրածինը կը հանդիսանայ ջրածինի ստացման հիմնական աղբիւր։
 Մարդուն օրկանիզմը կը պարունակէ ուղիղ 2 կրամ ծծումբ։{{Ծնթ․ցանկ}}