«Աքքայի Պաշարում (1189-1191)» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Աքքայի Պաշարում
Երրորդ խաչակրաց արշաւանք
	Աքքայի պաշարումը
Թուական	28 օգոստոս 1189 - 12 յուլիս 1191
Վայր	Աքքա, Պաղեստին
Արդիւնք	Խաչակիրներու յաղթանակ
Հակառակորդներ
Անգլիոյ թագաւորութիւն; Կաղապար:Country data Ֆրանսիայի թագավորություն Ֆրանսայի թագաւորութիւն; Կաղապար:Country data Երուսաղեմի թագավորություն Երուսաղէմի թագաւորութիւն; Կաղապար:Country data Հիվանդախնամների միաբանություն Հիւանդախնամներու միաբանութիւն; Կաղապար:Country data Տաճարականների միաբանություն Տաճարականներու միաբանութիւն; Կաղապար:Country data Սրբազան Հռոմեական կայսրություն Սրբազան Հռոմէական կայսրութիւն; Կաղապար:Country data Կիլիկյան Հայաստան Կիլիկիոյ հայկական թագաւորութիւն;	Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն Այյուպեան սուլթանութիւն
Հրամանատարներ
Ռիչարդ I Առիւծասիրտ; Կաղապար:Country data Ֆրանսիայի թագավորություն Ֆիլիբ II Օգոստոս; Կաղապար:Country data Երուսաղեմի թագավորություն Կի դը Լուզինեան; Կաղապար:Country data Տաճարականների միաբանություն Ժերար դը Ռիդֆոր †; Կաղապար:Country data Տաճարականների միաբանություն Կոնրադ Մոնֆերացի; Կաղապար:Country data Սրբազան Հռոմեական կայսրություն Ֆրիդրիխ VI †; Կաղապար:Country data Ավստրիայի դքսություն Լեոպոլդ V ; Կաղապար:Country data Չեխիայի իշխանություն Դեպոլտ II	Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն Սալահ ալ-Տին Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն Ամիր Մոջիլի †; Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն Այբեք այ-Աքրաշ †; Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն իբն ալ-Բեսարաու †; Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն Իմադ ալ-Տին Սինջարի; Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն Հուսամ ալ-Տին Լուլու; Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն Գյոքբորի; Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն Մուիզզ ալ-Տին; Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն ալ-Ադիլ I; Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն Ասադ ալ-Տին; Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն Բահա ալ-Տին Քարաքուշ; Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն Աբու ալ-Հեյջա; Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն իբն Բարիք †; Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն Սայֆ ալ-Տին Մաշթուբ; Կաղապար:Country data Այյուբյան սուլթանություն Շիրկուխ իբն Բախել;
Կողմերու ուժեր
մոտ 25 000 + 11 տրեբուշեթ	քաղաքի կայազօրը մօտ 6 000 + 8 000 Սալահ ալ-Տինի բանակը
Կորուստներ
2500	բացի մարտական կորուստներէն քաղաքի կայազօրի 2.700 զինուոր մահապատԺի ենթարկուեցան

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ խմբագրում Յաջորդ խմբագրում →

Content deleted Content added

ՏեսողականԵլատեքստ

Գծային

17:29, 9 Փետրուար 2021-ի տարբերակ

Աքքայի պաշարում (28 Օգոստոս 1189 - 21 Յուլիս 1191, խաչակրաց երրորդ արշաւանքի ընթացքին տեղի ունեցած ռազմական բախում։ Երկամեայ պաշարումէն ետք^[1], խաչակիրները կը յաջողին գրաւել Աքքան, քաղաքը հետագայ 100 տարիներու ընթացքին կը մնայ խաչակիրներու գլխաւոր յենարանը, մինչեւ 1291-ին վերանուաճումը։

Պատմութիւն

4 Յուլիս 1187-ի Հաթթինի ճակատամարտէն ետք Սալահ ալ-Տին առանց մարտի կը յաջողի գրաւել Աքքա քաղաքը։ Այդ օրերուն խաչակիրները կը վերահսկէին` Տիւրոսը (Սուր), Թրիփոլին եւ Անտիոքը, որոնք նոյնպէս պաշարուած էին Սալահ ալ-Տինի կողմէն։ Մերձաւոր Արեւելքէն հասած լուրերը մեծ խառնաշփոթի կը մատնեն եւրոպացիները, իսկ Հռոմի Պապ Գրիգոր Ը. կոչ կ'ուղղէ 3-րդ խաչակրաց արշաւանքի։

Իրավիճակը Տիւրոսի մէջ

1187-ի վերջը Քոնրատ Մոնֆերացի (Conrad of Montferrat) ամրապնդուելով Տիւրոսի մէջ կը դիմադրէ Սալահ ալ տինի յարձակումներուն^[2] : 1188-ի կէսերուն պայմանագիր մը կը կնքեն, ըստ որուն Սալահ ալ տին, ի միջի այլոց Հաթթինի ճակատամարտի ընթացքին ջախջախուած եւ գերեվարուած Կի տը Լուզինեանը ազատ կ'արձակէ: Վերջինս կնոջ՝ Սիպիլ Անժուացիին հետ կ'իշխէր Երուսաղէմի գահին: Իբրեւ հետեւանք՝ Կիի եւ Քոնրատի միջեւ բախումը կը սաստկանայ, որովհետեւ վերջինս կը մեղադրէր Կին՝ Հաթթինի աղէտին իբրեւ պատասխանատու, մինչ ինք կը պարծենար, թէ յաջողութեամբ պաշտպանած էր Տիւրոսը հետագայ արշաւանքներէ:

Պաշարում

Կի տը Լուզինեան, Քոնրատի աջակցութիւնը չստանալով, կ'երթայ եւ իր զօրքերով կը պաշարէ քաղաքը։ Թագաւորին զօրքերը 2 անգամ աւելի քիչ էին, քան պաշարուածներունը։ Ան գիտէր, որ իր փոքրաթիւ բանակով չէր կրնար յաղթանակ տանիլ, ուստի, կը սպասէ Եւրոպայէն ժամանելիք զօրքերուն։ Շուտով քաղաքի մատոյցներուն կը յայտնուին ֆրանսական եւ գերմանական զօրքեր։ Արքեպիսկոպոսները կը յաջողին համոզել Քոնրատը, որուն իբրեւ արդիւնք՝ օգնական ջոկատներ կը ժամանեն նաեւ Տիւրոսէն։

Սալահ ալ-Տին, իրազեկ ըլլալով տեղի ունեցած իրադարձութիւններուն, 15 Սեպտեմբեր 1189-ին կը յարձակի Կի տը Լուզինեանի զօրքին վրայ։ Խաչակիրներուն բոլոր զօրքերը՝ ներառեալ տաճարականներունը, կ'ուղղեն դէպի Սալահ ալ-Տինի զօրքերուն աջ թեւը։ Սալահ ալ-Տին ստիպուած բոլոր ուժերը կը կեդրոնացնէ աջ կողմը, սակայն զօրքերը փախուստի կը դիմեն։ Վերջինս զօրքերը փրկելու նպատակով ձախ կողմը ինչպէս նաեւ թեթեւ հեծելազօրը մարտի կը մղէ։ Կի, ստիպուած, մարտի դաշտ կ'ուղարկէ պահեստազօրայինները. Սալահ ալ-Տին, իր հերթին, քաղաքին կայազօրայինները (5000 զինուոր) խաչակիրներուն դէմ կ'ուղարկէ։

Քրիստոնեաները կու տան շուրջ 5 հազար զոհ^[3]^[4], սակայն Սալահ ալ-Տին չի յաջողիր՝ ետ մղել քաղաքին մօտ դիրքաւորուած խաչակիրները։ Մարտին ընթացքին կը զոհուի տաճարականներու միաբանութեան առաջնորդ Ժերար տը Ռիտֆոր, իսկ Կի տը Լուզինեանի եւ Քոնրատի միջեւ հակամարտութիւնը կը շարունակուի։

Երկկողմանի պաշարում

Աշնան ընթացքին Կի օգնութիւն կը ստանայ Եւրոպայէն։ Այսպիսով ան Աքքան կը պաշարէ ցամաքէն, իսկ նաւատորմի միջոցով՝ ծովէն։ Տեղեկութիւններ կը հասնին, որ Գերմանիոյ կայսր Ֆրետերիք Ա. Շիկամօրուս մեծ զօրքերով միացած է խաչակրաց արշաւանքին եւ կը շարժէր դէպի Սրբազան երկիր։ Այդ լուրերը կը բարձրացնեն պաշարողներուն մարտական ոգին։ Դէպքերէն քաջատեղեակ էր նաեւ Սալահ ալ-Տին։ Ան նոր ուժեր կ'ուղարկէ՝ քրիստոնեաներու օղակը շրջափակելու նպատակով։

31 Հոկտեմբերին 15 եգիպտական նաւեր կը ճեղքեն քրիստոնեաներու ծովային շրջափակումը եւ մթերքներ կը հասցնեն քաղաք։ 26 Դեկտեմբերին եգիպտական նաւատորմը կը վերականգնէ քաղաքին ծովային մուտքը։ 1190-ին Քոնրատ Մոնֆերացի իր նաւերով կ'երթայ Տիւրոս եւ նոր ուժերով կը վերադառնայ, որպէսզի յաղթէր զիրենք շրջափակող իսլամաներուն։

Քոնրատ նաեւ շինանիւթեր կը բերէ՝ մեքենաներ կառուցելու համար, զորս օգտագործեցին քաղաքին վրայ հերթական յարձակման ատեն (5 Մայիս):

19 Մայիսին Սալահ ալ-Տինը կը յարձակի քրիստոնեաներուն վրայ։ Ամրան ընթացքին ֆրանսական զօրքերը ծովէն կը ժամանեն եւ կը միանան պաշարողներուն, ինչպէս նաեւ օգնական ուժերով Կիլիկիա կը հասնին Սելիֆ գետին մէջ խեղդուած Ֆրետերիք Ա. Շիկամօրուսի որդին՝ Ֆրետերիք Զ.-ն։ Օգնական ուժերը կը գրաւեն Հայֆա քաղաքը, որուն միջոցով կը յաջողին մթերքներ ուղարկել Կիի ճամբարը։ Կի տը Լուզինեան կը զրկուի Երուսաղէմի արքայի գահէն քանի, որ կը մահանան իր կինը՝ Սիպիլն ու դուստրերը։ Սիպիլին քոյրը՝ Իզապելլան եւ Քոնրատ Մոնֆերացին կ'ամուսնանան։ Այսպիսով գահը կը փոխանցուի Քոնրատի։

Մինչ խաչակիրները կը կիսէին գահը, Սալահ ալ-Տինը կը հզօրացնէր բանակը։ 1190-ին աւստրիական իշխան Լեոպոլդ Ե. կը միանայ պաշարողներուն։ 31 Դեկտեմբերին միացեալ ուժերը կը փորձեն քանդել պատերը։ Իսկ 6 Յունուարին պատի մասնակի քանդման արդիւնքը այն էր, որ քրիստոնեաները կը փորձեն գրաւել քաղաքի կայազօրը։ 13 Յունուարին Սալահ ալ-Տին կը յաջողի ճեղքել խաչակիրներուն շրջափակումը եւ քաղաք կը մտցնէ նոր կայազօր մը։ Ցուրտ եղանակը կը խանգարէր խաչակիրները։

Մարտին, երբ եղանակը նպաստաւոր կը դառնայ, Եւրոպայէն նոր ուժեր կը ժամանեն, ինչպէս նաեւ Ռիչարտ Առիւծասիրտը եւ Ֆիլիփ Օգոստոսը. Սալահ ալ-Տինի յաղթելու հաւանականութիւնը կտրուկ կը նուազի։ 3 Յուլիսին քաղաքը կը յանձնուի, Ռիչարտ կը հրամայէ մահապատժի ենթարկել քաղաքին կայազօրայինները։ Անգլօ-ֆրանսական ուժերով համալրուած խաչակիրները ծովու ճամբով կը յառաջանան դէպի հարաւ, նոյնը կ'ընեն իսլամները։ 7 Սեպտեմբերին Եաֆֆա քաղաքէն դէպի հիւսիս տեղի կ'ունենայ Արսուֆի ճակատամարտը: Ճակատամարտի ընթացքին Ռիչարտ փայլուն յաղթանակ կը տանի։ Սալահ ալ-Տին խաչակիրներու յաղթանակը կը գնահատէ ըսելով, որ անգլիացիներուն կարգապահութիւնը եւ զրահները անյաղթելի էին։

Արսուֆի եւ Եաֆֆայի ճակատամարտերուն ընթացքին կրած պարտութիւններէն ետք պատերազմը վերջ կը գտնէ։ Եաֆֆայի ճակատամարտը կը դառնայ խաչակրաց երրորդ արշաւանքին վերջին նշանակալի առճակատումը։ Ճակատամարտէն ետք Ռիչարտ Սալահ ալ-Տինի հետ կը սկսի բանակցիլ եւ 2 Սեպտեմբեր 1192-ին կը ստորագրուի երամեայ հաշտութեան պայմանագիր մը, ըստ որուն Քրիստոնեաներուն թոյլ կը տրուէր անխափան այցելել սրբազան վայրեր։ Սալահ ալ-Տինի ետեւը կը մնար Երուսաղէմը, իսկ խաչակիրներուն նեղ ցամաքային ուղի՝ Եաֆֆայէն մինչեւ Տիւրոս։

Հետեւանքներ

Ռիչարտ չի կրնար հասնիլ իր գերագոյն նպատակին՝ գրաւել Երուսաղէմը: Իսկ տունդարձի ճամբուն վրայ գերի կ'իյնայ աւստրիացի հերցոգ Լեոպոլտի կողմէ։ Հետագային ազատ կ'արձակուի փրկագնի փոխարէն։ Աքքա կը դառնայ Երուսաղէմի թագաւորութեան մայրաքաղաքը եւ կը մնայ խաչակիրներու հիմնական յենակէտը մինչեւ 1291-ի անոր վերանուաճումը իսլամաներուն կողմէ։

Գրականութիւն

James Jr Reston: Warriors of God. Richard the Lionheart and Saladin in the Third Crusade. Random House, New York 2001. ISBN 0-385-49561-7
Kenneth M. Setton / Robert L. Wolff / Harry W. Hazard: The later Crusades, 1189-1311. University of Wisconsin Press, Madison 2006, ISBN 0-299-04844-6, S. 51 ff.
Itinerarium Peregrinorum et Gesta Regis Ricardi, ed. William Stubbs, Rolls Series, (London: Longmans, 1864) III, 1, 5, 13, 17-18 (pp. 210–11, 214-17, 224-26, 231-34), translated by James Brundage, The Crusades: A Documentary History, (Milwaukee, WI: Marquette University Press, 1962), 175-81 [1]
René Grousset, Histoire des croisades et du royaume franc de Jérusalem - III. 1188-1291 L’anarchie franque, Paris, Perrin, 1936 (réimpr. 2006), 902 p., ISBN 2-262-01569-4

Ծանօթագրութիւններ

↑ Rickard, J (12 November 2001). «Siege of Acre, August 1189-12 July 1191», Accessed October 12, 2007.
↑ René Grousset, 1936. P. 47-51.
↑ Ibn Al-Athir, XII, 20-6; Chapter four in Arab Historians of the Crusades, ed. and trans. by Francesco Gabrieli
↑ Christopher Tyerman, God’s War A New History of the Crusades, p.416. Belknap Press, 2008.

Կաղապար:Խաչակիրներու ճակատամարտները Մերձաւոր Արեւելքի մէջ

[1] Rickard, J (12 November 2001). «Siege of Acre, August 1189-12 July 1191», Accessed October 12, 2007.

[2] René Grousset, 1936. P. 47-51.

[3] Ibn Al-Athir, XII, 20-6; Chapter four in Arab Historians of the Crusades, ed. and trans. by Francesco Gabrieli

[4] Christopher Tyerman, God’s War A New History of the Crusades, p.416. Belknap Press, 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Տող 50. / Տող 50. @@
 == Իրավիճակը Տիւրոսի մէջ ==
--ի վերջը [[Կոնրադ Մոնֆերացի|Քոնրատ Մոնֆերացի]] (''Conrad of Montferrat'') ամրապնդուելով [[Տիւրոսի Պաշարում (1187)|Տիւրոսի]] մէջ կը դիմադրէ Սալահ ալ տինի յարձակումներուն<ref>René Grousset, 1936. P. 47-51.</ref> : 1188-ի կէսերուն պայմանագիր մը կը կնքեն, ըստ որուն Սալահ ալ տին, ի միջի այլոց [[Հաթթինի Ճակատամարտ|Հաթթինի ճակատամարտ]]<nowiki/>ի ընթացքին ջախջախուած եւ գերեվարուած Կի տը Լուզինեանը ազատ կ'արձակէ: Վերջինս կնոջ՝ [[Սիբիլ Անժուացի|Սիպիլ Անժուաց]]<nowiki/>իին հետ կ'իշխէր [[Երուսաղէմի Պաշարում (1187)|Երուսաղէմ]]<nowiki/>ի գահին: Իբրեւ հետեւանք՝  Կիի եւ Քոնրատի միջեւ բախումը կը սաստկանայ, որովհետեւ վերջինս կը մեղադրէր Կին՝ Հաթթինի աղէտին իբրեւ պատասխանատու, մինչ ինք կը պարծենար, թէ յաջողութեամբ պաշտպանած էր Տիւրոսը հետագայ արշաւանքներէ:
+-ի վերջը [[Կոնրադ Մոնֆերացի|Քոնրատ Մոնֆերացի]] (''Conrad of Montferrat'') ամրապնդուելով [[Տիւրոսի Պաշարում (1187)|Տիւրոսի]] մէջ կը դիմադրէ Սալահ ալ տինի յարձակումներուն<ref>René Grousset, 1936. P. 47-51.</ref> : 1188-ի կէսերուն պայմանագիր մը կը կնքեն, ըստ որուն Սալահ ալ տին, ի միջի այլոց [[Հաթթինի Ճակատամարտ|Հաթթինի ճակատամարտ]]<nowiki/>ի ընթացքին ջախջախուած եւ գերեվարուած Կի տը Լուզինեանը ազատ կ'արձակէ: Վերջինս կնոջ՝ [[Սիբիլ Անժուացի|Սիպիլ Անժուաց]]<nowiki/>իին հետ կ'իշխէր [[Երուսաղէմի Պաշարում (1187)|Երուսաղէմ]]<nowiki/>ի գահին: Իբրեւ հետեւանք՝ Կիի եւ Քոնրատի միջեւ բախումը կը սաստկանայ, որովհետեւ վերջինս կը մեղադրէր Կին՝ Հաթթինի աղէտին իբրեւ պատասխանատու, մինչ ինք կը պարծենար, թէ յաջողութեամբ պաշտպանած էր Տիւրոսը հետագայ արշաւանքներէ:
 == Պաշարում ==
-Կի տը Լուզինեան, Քոնրատի աջակցութիւնը չստանալով, կ'երթայ եւ իր զօրքերով կը պաշարէ քաղաքը։ Թագաւորին զօրքերը 2 անգամ աւելի քիչ էին, քան պաշարուածներունը։ Ան յոյսը դրած էր անսպասելի գրոհի վրայ, սակայն, հասկանալով, որ կարողութիւնը չունի յաջողութեան հասնելու իր փոքրաթիւ ուժերով դիրքաւորուելով, սպասեց օգնական զօրքերուն։ Շուտով քաղաքի մատոյցներուն մէջ յայտնուեցան ֆրանսական եւ գերմանական զօրքերը։ Արքեպիսկոպոսները յաջողեցան մտափոխել Կոնրադին, որուն իբրեւ արդիւնք՝ օգնական ջոկատներ ժամանեցին նաեւ Տիւրոսէն։
+Կի տը Լուզինեան, Քոնրատի աջակցութիւնը չստանալով, կ'երթայ եւ իր զօրքերով կը պաշարէ քաղաքը։ Թագաւորին զօրքերը 2 անգամ աւելի քիչ էին, քան պաշարուածներունը։ Ան գիտէր, որ իր փոքրաթիւ բանակով չէր կրնար յաղթանակ տանիլ, ուստի, կը սպասէ Եւրոպայէն ժամանելիք զօրքերուն։ Շուտով քաղաքի մատոյցներուն կը յայտնուին ֆրանսական եւ գերմանական զօրքեր։ Արքեպիսկոպոսները կը յաջողին համոզել Քոնրատը, որուն իբրեւ արդիւնք՝ օգնական ջոկատներ կը ժամանեն նաեւ Տիւրոսէն։
-Սալահ ալ-Տինը, տեղեկանելով իրադարձութիւններու մասին, [[15 սեպտեմբեր|15 Սեպտեմբեր]] [[1189]]-ին յարձակեցաւ Կի դը Լուզինեանի զօրքի վրայ։ Խաչակիրները բոլոր զօրքերը՝ ներառեալ [[Տաճարականներու Միաբանութիւն|տաճարականներ]]<nowiki/>ուն, ուղղեցին դէպի Սալահ ալ-Տինի զօրքերու աջ թևը։ Սալահ ալ-Տինը ստիպուած բոլոր ուժերը կեդրոնացուց աջ կողմը, սակայն զօրքերը փախուստի մատնուեցան։ Վերջինս զօրքերը փրկելու նպատակով ձախ կողմը ինչպէս նաեւ թեթեւ հեծելազօրը նետեց մարտի։ Կին ստիպուած մարտի դաշտ ուղարկեց պահեստազօրայիններուն. Սալահ ալ-Տինն իր հերթին մարտի քաղաքի կայազօրայիններուն (5000 զինուոր) ուղղեց դէպի խաչակիրները։
+Սալահ ալ-Տին, իրազեկ ըլլալով տեղի ունեցած իրադարձութիւններուն, 15 Սեպտեմբեր 1189-ին կը յարձակի Կի տը Լուզինեանի զօրքին վրայ։ Խաչակիրներուն բոլոր զօրքերը՝ ներառեալ [[Տաճարականներու Միաբանութիւն|տաճարականներ]]<nowiki/>ունը, կ'ուղղեն դէպի Սալահ ալ-Տինի զօրքերուն աջ թեւը։ Սալահ ալ-Տին ստիպուած բոլոր ուժերը կը կեդրոնացնէ աջ կողմը, սակայն զօրքերը փախուստի կը դիմեն։ Վերջինս զօրքերը փրկելու նպատակով ձախ կողմը ինչպէս նաեւ թեթեւ հեծելազօրը մարտի կը մղէ։ Կի, ստիպուած, մարտի դաշտ կ'ուղարկէ պահեստազօրայինները. Սալահ ալ-Տին, իր հերթին, քաղաքին կայազօրայինները (5000 զինուոր) խաչակիրներուն դէմ կ'ուղարկէ։
-Քրիստոնեաները տուին մօտ 5 հազար զոհ<ref>Ibn Al-Athir, XII, 20-6; Chapter four in Arab Historians of the Crusades, ed. and trans. by Francesco Gabrieli</ref><ref>Christopher Tyerman, God’s War A New History of the Crusades, p.416. Belknap Press, 2008.</ref>, սակայն Սալահ ալ-Տինը կարողութիւնը չունեցաւ հասնիլ գլխաւոր նպատակին՝ ետ շպրտել քաղաքին մօտ դիրքաւորուած խաչակիրներուն։ Մարտի արդիւնքը այն էր, որ զոհուեցաւ տաճարականներու միաբանութեան առաջնորդ [[Ժերար դը Ռիդֆոր|Ժերար տը Ռիտֆոր]]<nowiki/>ը, իսկ Կի տը Լուզինեանի եւ Կոնրադի միջեւ դարձեալ տարաձայնութիւն տեղի ունեցաւ։
+Քրիստոնեաները կու տան շուրջ 5 հազար զոհ<ref>Ibn Al-Athir, XII, 20-6; Chapter four in Arab Historians of the Crusades, ed. and trans. by Francesco Gabrieli</ref><ref>Christopher Tyerman, God’s War A New History of the Crusades, p.416. Belknap Press, 2008.</ref>, սակայն Սալահ ալ-Տին չի յաջողիր՝ ետ մղել քաղաքին մօտ դիրքաւորուած խաչակիրները։ Մարտին ընթացքին կը զոհուի տաճարականներու միաբանութեան առաջնորդ [[Ժերար դը Ռիդֆոր|Ժերար տը Ռիտֆոր]], իսկ Կի տը Լուզինեանի եւ Քոնրատի միջեւ հակամարտութիւնը կը շարունակուի։
 == Երկկողմանի պաշարում ==
-Աշնան ընթացքին Կին ստացաւ օգնական ուժեր Եւրոոպայէն։ Այսպիսով Կին արդէն կտրեց Աքքան ցամաքէն եւ կը շարունակէր կտրած պահել քաղաքը ջրային ճանապարհներէն նաւատորմի միջոցով այսպիսով քաղաքը պաշարուած էր։ Միաժամանակ հասան տեղեկութիւններ, որ [[Սրբազան Հռոմէական կայսրութիւն|Գերմանիոյ]] կայսր [[Ֆրիդրիխ I Շիկամորուս|Ֆրիդրիխ I Շիկամօրուս]]<nowiki/>ը մեծ զօրքերով միացած է [[Խաչակրաց Երրորդ Արշաւանք|խաչակրաց արշաւանք]]<nowiki/>ին եւ կը շարժէր դէպի Սրբազան երկիր։ Այդ լուրերը բարձրացուցին պաշարողներու մարտական ոգին։ Դէպքերէն անտեղեակ չէր մնացած նաեւ Սալահ ալ-Տինը։ Ան ուղարկեց նոր ուժեր՝ քրիստոնեաներու օղակը շրջափակելու նպատակով։
+Աշնան ընթացքին Կի օգնութիւն կը ստանայ Եւրոպայէն։ Այսպիսով ան Աքքան կը պաշարէ ցամաքէն, իսկ նաւատորմի միջոցով՝ ծովէն։ Տեղեկութիւններ կը հասնին, որ [[Գերմանիա|Գերմանիոյ]] կայսր Ֆրետերիք Ա. Շիկամօրուս մեծ զօրքերով միացած է [[Խաչակրաց Երրորդ Արշաւանք|խաչակրաց արշաւանք]]<nowiki/>ին եւ կը շարժէր դէպի Սրբազան երկիր։ Այդ լուրերը կը բարձրացնեն պաշարողներուն մարտական ոգին։ Դէպքերէն քաջատեղեակ էր նաեւ Սալահ ալ-Տին։ Ան նոր ուժեր կ'ուղարկէ՝ քրիստոնեաներու օղակը շրջափակելու նպատակով։
-Հոկտեմբերին 15 եգիպտական նաւեր կարողութիւնը ունեցան ճեղքել քրիստոնեաներու ծովային շրջափակումը եւ մթերքներ հասցուցին քաղաք։ 26 Դեկտեմբերին եգիպտական նաւատորմը վերականգնեց քաղաքի ծովային մուտքը։ 1190-ին Կոնրադ Մոնֆերացին իր նաւերով գնաց Տիւրոս եւ վերադարձաւ նոր ուժերով, որ պէտք է օգնէր իրենց շրջափակած իսուլմաններուն յաղթելու համար։
+Հոկտեմբերին 15 եգիպտական նաւեր կը ճեղքեն քրիստոնեաներու ծովային շրջափակումը եւ մթերքներ կը հասցնեն քաղաք։ 26 Դեկտեմբերին եգիպտական նաւատորմը կը վերականգնէ քաղաքին ծովային մուտքը։ 1190-ին Քոնրատ Մոնֆերացի իր նաւերով կ'երթայ Տիւրոս եւ նոր ուժերով կը վերադառնայ, որպէսզի յաղթէր զիրենք շրջափակող իսլամաներուն։
 [[Պատկեր:Siège de Ptolémaïs (1191).jpg|մինի|300px|ձախից|Աքքայի պաշարում]]
-Կոնրադը նաեւ շինանիւթեր բերաւ՝ պաշարային մեքենաներ կառուցելու համար, որ օգտագործեցին քաղաքի վրայ հերթական յարձակման ժամանակ (5 Մայիս):
+Քոնրատ նաեւ շինանիւթեր կը բերէ՝ մեքենաներ կառուցելու համար, զորս օգտագործեցին քաղաքին վրայ հերթական յարձակման ատեն (5 Մայիս):
-Մայիսին Սալահ ալ-Տինը յարձակեցաւ քրիստոնեաներու վրայ։ Ամբողջ ամրան ընթացքին ֆրանսական զօրքերը ծովէն կը ժամանէին եւ կը միանային պաշարողներուն, ինչպէս նաեւ օգնական ուժերով միացան [[Կիլիկիոյ Հայկական Իշխանութիւն|Կիլիկիոյ մէջ]] Սելիֆ գետին մէջ խեղդուած Ֆրիդրիխ I Շիկամօրուսի որդին՝ Ֆրիդրիխ VI-ը։ Օգնական ուժերը գրաւեցին [[Հայֆա]] քաղաքը, որուն միջոցով կարողացան մթերքներ ուղարկել Կիի ճամբար։ Կի տը Լուզինեանը զրկուեցաւ Երուսաղէմի արքայի գահէն քանի, որ մահացաւ իր կինը՝ [[Սիպիլ Անժուացի|Սիպիլ]]<nowiki/>ը եւ դուստրերը։ Սիպիլիոյ քոյր Իզապելլան եւ Կոնրադ Մոնֆերացին ամուսնացան։ Այսպիսով գահը փոխանցուեցաւ Կոնրադին։
+Մայիսին Սալահ ալ-Տինը կը յարձակի քրիստոնեաներուն վրայ։ Ամրան ընթացքին ֆրանսական զօրքերը ծովէն կը ժամանեն եւ կը միանան պաշարողներուն, ինչպէս նաեւ օգնական ուժերով [[Կիլիկիա]] կը հասնին Սելիֆ գետին մէջ խեղդուած Ֆրետերիք Ա. Շիկամօրուսի որդին՝ Ֆրետերիք Զ.-ն։ Օգնական ուժերը կը գրաւեն [[Հայֆա]] քաղաքը, որուն միջոցով կը յաջողին մթերքներ ուղարկել Կիի ճամբարը։ Կի տը Լուզինեան կը զրկուի Երուսաղէմի արքայի գահէն քանի, որ կը մահանան իր կինը՝ [[Սիպիլ Անժուացի|Սիպիլ]]<nowiki/>ն ու դուստրերը։ Սիպիլին քոյրը՝ Իզապելլան եւ Քոնրատ Մոնֆերացին կ'ամուսնանան։ Այսպիսով գահը կը փոխանցուի Քոնրատի։
-Մինչ խաչակիրները կը կիսէին գահը, Սալահ ալ-Տինը կը հզօրացնէր բանակը։ [[1190]]-ին աւստրիական իշխան [[Լեոպոլդ V (Աւստրիոյ դուքս)|Լեոպոլդ V]]-ը միացաւ պաշարողներուն։ 31 Դեկտեմբերին միացեալ ուժերը փորձեցին անցնել պատերը։ Իսկ 6 Յունուարին պատի մասնակի քանդման արդիւնքը այն էր, որ քրիստոնեաները փորձեցին գրաւել քաղաքի կայազօրը։ 13 Յունուարին Սալահ ալ-Տինը կարողացաւ ճեղքել խաչակիրներու շրջափակումը եւ քաղաք մտցուց նոր կայազօր։ Ցուրտ եղանակը Սալահ ալ-Տինի փոխարէն կը խանգարէր խաչակիրներուն։
+Մինչ խաչակիրները կը կիսէին գահը, Սալահ ալ-Տինը կը հզօրացնէր բանակը։ 1190-ին աւստրիական իշխան [[Լեոպոլդ V (Աւստրիոյ դուքս)|Լեոպոլդ]] Ե. կը միանայ պաշարողներուն։ 31 Դեկտեմբերին միացեալ ուժերը կը փորձեն քանդել պատերը։ Իսկ 6 Յունուարին պատի մասնակի քանդման արդիւնքը այն էր, որ քրիստոնեաները կը փորձեն գրաւել քաղաքի կայազօրը։ 13 Յունուարին Սալահ ալ-Տին կը յաջողի ճեղքել խաչակիրներուն շրջափակումը եւ քաղաք կը մտցնէ նոր կայազօր մը։ Ցուրտ եղանակը կը խանգարէր խաչակիրները։
-Մարտին եղանակը լաւացաւ եւ Եւրոպայէն ժամանեցին նոր ուժեր, ինչպէս նաեւ [[Ռիչարդ Առիւծասիրտ|Ռիչարտ Առիւծասիրտ]]ը եւ [[Ֆիլիբ Օգոստոս]]ը. Սալահ ալ-Տինի յաղթելու հաւանականութիւնը կտրուկ նուազեցան։ 3 Յուլիսին քաղաքը յանձնուեցաւ, Ռիչարտը հրամայեց մահապատժի ենթարկել քաղաքի կայազօրայիններուն։ Անգլօ-ֆրանսական ուժերով համալրուած խաչակիրները շարժեցան ափով՝ դէպի հարաւ նոյնկերպ վարուեցան նաեւ իսլամները։ 7 Սեպտեմբերին Եաֆֆա քաղաքէն փոքր ինչ հիւսիս տեղի ունեցաւ [[Արսուֆի ճակատամարտ]]<nowiki/>ը: Ճակատամարտի ընթացքին Ռիչարտը փայլուն յաղթանակ տարաւ։ Սալահ ալ-Տինը խաչակիրներու յաղթանակը պարզաբանեց ըսելով, որ անգլիացիներու կարգապահութիւնը եւ զրահները անյաղթելի էին։
+Մարտին, երբ եղանակը նպաստաւոր կը դառնայ, Եւրոպայէն նոր ուժեր կը ժամանեն, ինչպէս նաեւ [[Ռիչարտ Առիւծասիրտ|Ռիչարտ Առիւծասիրտը]] եւ [[Ֆիլիբ Օգոստոս|Ֆիլիփ Օգոստոս]]ը. Սալահ ալ-Տինի յաղթելու հաւանականութիւնը կտրուկ կը նուազի։ 3 Յուլիսին քաղաքը կը յանձնուի, Ռիչարտ կը հրամայէ մահապատժի ենթարկել քաղաքին կայազօրայինները։ Անգլօ-ֆրանսական ուժերով համալրուած խաչակիրները ծովու ճամբով կը յառաջանան դէպի հարաւ, նոյնը կ'ընեն իսլամները։ 7 Սեպտեմբերին Եաֆֆա քաղաքէն դէպի հիւսիս տեղի կ'ունենայ [[Արսուֆի ճակատամարտ]]<nowiki/>ը: Ճակատամարտի ընթացքին Ռիչարտ փայլուն յաղթանակ կը տանի։ Սալահ ալ-Տին խաչակիրներու յաղթանակը կը գնահատէ ըսելով, որ անգլիացիներուն կարգապահութիւնը եւ զրահները անյաղթելի էին։
 [[Պատկեր:Map Crusader states 1190-en.svg|մինի|Խաչակրաց պետութիւնները 1190-ին]]
-[[Արսուֆի ճակատամարտ|Արսուֆի]] եւ [[Յաֆֆայի ճակատամարտ|Եաֆֆայի]] ճակատամարտերու ընթացքին կրած պարտութիւններէն ետք պատերազմը աւարտեցաւ։ Եաֆֆայի ճակատամարտը դարձաւ [[Երրորդ խաչակրաց արշաւանք]]<nowiki/>ի վերջին նշանակալի առճակատումը։ Ճակատամարտէն ետք Ռիչարտը Սալահ ալ-Տինի հետ սկսաւ բանակցիլ եւ 2 Սեպտեմբեր 1192-ին ստորագրուեցաւ 3-ամեայ հաշտութեան պայմանագիր։ Քրիստոնեաներուն թոյլ կը տրուէր անխափան այցելել սրբազան վայրեր։ Սալահ ալ-Տինի ետեւը կը մնար Երուսաղէմը, իսկ խաչակիրներուն նեղ ցամաքային ուղի՝ Եաֆֆայէն մինչեւ Տիւրոս։
+[[Արսուֆի ճակատամարտ|Արսուֆի]] եւ [[Յաֆֆայի ճակատամարտ|Եաֆֆայի]] ճակատամարտերուն ընթացքին կրած պարտութիւններէն ետք պատերազմը վերջ կը գտնէ։ Եաֆֆայի ճակատամարտը կը դառնայ խաչակրաց երրորդ արշաւանքին վերջին նշանակալի առճակատումը։ Ճակատամարտէն ետք Ռիչարտ Սալահ ալ-Տինի հետ կը սկսի բանակցիլ եւ 2 Սեպտեմբեր 1192-ին կը ստորագրուի երամեայ հաշտութեան պայմանագիր մը, ըստ որուն Քրիստոնեաներուն թոյլ կը տրուէր անխափան այցելել սրբազան վայրեր։ Սալահ ալ-Տինի ետեւը կը մնար Երուսաղէմը, իսկ խաչակիրներուն նեղ ցամաքային ուղի՝ Եաֆֆայէն մինչեւ Տիւրոս։
 == Հետեւանքներ ==
-Այսպիսով Ռիչարտը չկրցաւ հասնիլ իր գերագոյն նպատակին՝ գրաւել [[Երուսաղէմ]]<nowiki/>ը: Իսկ տունդարձի ճամբուն վրայ գերի ինկաւ աւստրիացի հերցոգ Լեոպոլտի կողմէ։ Հետագային ազատ արձակուեցաւ փրկագնի դիմաց։ [[Աքքա]]<nowiki/>ն դարձաւ [[Երուսաղէմի Թագաւորութիւն|Երուսաղէմի թագաւորութեան]] մայրաքաղաքը եւ մնաց խաչակիրներու հիմնական յենակէտը մինչեւ [[1291]]-ի անոր վերանուաճումը իսուլմաններու կողմէ։
+Ռիչարտ չի կրնար հասնիլ իր գերագոյն նպատակին՝ գրաւել [[Երուսաղէմ]]<nowiki/>ը: Իսկ տունդարձի ճամբուն վրայ գերի կ'իյնայ աւստրիացի հերցոգ Լեոպոլտի կողմէ։ Հետագային ազատ կ'արձակուի փրկագնի փոխարէն։ Աքքա կը դառնայ Երուսաղէմի թագաւորութեան մայրաքաղաքը եւ կը մնայ խաչակիրներու հիմնական յենակէտը մինչեւ 1291-ի անոր վերանուաճումը իսլամաներուն կողմէ։
 == Գրականութիւն ==