«Փոլ Կօկէն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Չ clean up, replaced: վախճանի → մահուան (3) using AWB |
Չ →Վերջին տարիները: clean up, replaced: վրայ: → վրայ։ using AWB |
||
| Տող 46. | Տող 46. | ||
=== Վերջին տարիները === |
=== Վերջին տարիները === |
||
[[Պատկեր:Paul Gauguin 142.jpg|jobbra|bռlyegkռp|մինի|250px|«որտեղի՞ց ենք մենք գալիս, ո՞վ ենք մենք, ու՞ր ենք գնումէ]] |
[[Պատկեր:Paul Gauguin 142.jpg|jobbra|bռlyegkռp|մինի|250px|«որտեղի՞ց ենք մենք գալիս, ո՞վ ենք մենք, ու՞ր ենք գնումէ]] |
||
Կօկէնը անվերադարձ կը հեռանայ է Փարիզէն։ կը մահուան Կօկէնի աղջիկը ` Ալինան: Կօկէնը անյաջող ինքնասպանութեան փորձ կը կատարէ: Կը շարունակէ նամակագրական կապը Դենիել դէ Մոնֆրեյդի հետ: Կօկէնը կ'աւարտէ իր աշխատանքը դեռ նոր սկսած նկարներուն |
Կօկէնը անվերադարձ կը հեռանայ է Փարիզէն։ կը մահուան Կօկէնի աղջիկը ` Ալինան: Կօկէնը անյաջող ինքնասպանութեան փորձ կը կատարէ: Կը շարունակէ նամակագրական կապը Դենիել դէ Մոնֆրեյդի հետ: Կօկէնը կ'աւարտէ իր աշխատանքը դեռ նոր սկսած նկարներուն վրայ։ Այդ ժամանակահատուածին նկարուած ստեղծագործութիւններէն մէկը է«կին մանգօ ծառի տակ», «բարբարոսական բանաստեղծութիւններ», «երբեք», «բուրաւէտ օրեր»: Նկարիչին ամենահանրայայտ ստեղծագործութիւնը, որուն հետ Կօկէնը կը մասնակցէր Փարիզեան ցուցահանդէսի, սկիսբը ոչ բոլորինալ հասկանալի էր։ Հեղինակն այն անուանած էր՝ «որտեղի՞ց ենք մենք գալիս, ո՞վ ենք մենք, ո՞րտեղ ենք գնում» ([[1897]] )։ Կօկէնը կ'ապրի առանձին։ Լուրջ խնդիրներ են ծագում եպիսկոպոսի եւ կղզու վարչակաԦմի հետ։ Կօկէնը յաճախ կը կանգնի հնդիկներու պաշտպանութեան կողմը։ Նկարիչին մօտ խնդիրներ կը ծագին իր թերթի տպագրման հարցին մէջ։ Հիւանդութիւնը արագ կը քայքայէր անոր օրգանիզմը։ Կը մօտենար մահը։ Բայց Կօկէնը մէկ անգամ ալ կը փորձէ փախչեի։ [[1901]] թ. [[նոյեմբեր]]ին ան [[Թաիթի]]էն կը մեկնի Դոմինիկի կղզի, որը կը դառնայ նկարչի վերջին ճանապարհորդութիւնը։ Խիւա-ոայ կղզում, ենթարկուելով բանտի ու տուգանքի՝ կը նկարէ իր վերջին նկարները ` «եւ ոսկին իրենց մարմիններու», «ձիաւորներ ափի մօտ», «կանայք սպիտակ ձիով»: [[1903]] թ. [[մայիս 8]]-ին Կօկէնը կը կնքէ իր մահկանացուն։ |
||
== Մէջբերումներ == |
== Մէջբերումներ == |
||
07:13, 29 Մարտ 2020-ի տարբերակ
| Փոլ Կօկէն ֆրանսերէն՝ Paul Gauguin | |
|---|---|
 | |
| Ծննդեան անուն | ֆրանսերէն՝ Eugène Henri Paul Gauguin |
| Ծնած է | 1848 յունիս 7 |
| Ծննդավայր | Փարիզ, Ֆրանսա |
| Մահացած է | 1903 մայիս « |
| Մահուան վայր | Ատուոնա, Hiva-Oa |
| Քաղաքացիութիւն |
.svg){kind=small} Ֆրանսա[1][2][3] |
| Ուսումնավայր | lycée Pothier? |
| Ազդուած է | Կացուշիքա Հոքուսայ?[4], Էօժէն Տելաքրուա[5], Փոլ Սեզան[5], Կլոդ Մոնե?[5], Կամիլ Պիսսարո?[5] եւ Էդգար Դեգա?[5] |
| Երկեր/Գլխաւոր գործ | Դեղին Քրիստոսը, Մեռածներուն ոգին չի ննջեր, Առլի իրիկուան Սրճարանը, Դուն ե՞րբ կ՛ամուսնանաս, Մարիամ, քեզ համար կ՛աղօթենք, Ուկէ՞ ենք մենք եկած։ Ո՞վ ենք։ Ո՞ւր կ՛երթանք։, Թայիթիի կանայք, լողափին եւ Կարմիր ծաղիկներով կուրծքերը |
| Տեսակ | դիմապատկեր[6][7], Բնանկար[6], Մարդապատկեր[7], Կենցաղային ոճ[7] եւ լուռ բնութիւն[7] |
| Մասնագիտութիւն | գեղանկարիչ, քանդակագործ, գծանկարիչ, գծագրիչ, նկարիչ-փորագրող, խեցեգործ, նկարազարդող, տեսողական արուեստագէտ |
| Ամուսին | Mette Sophie Gad? |
| Ծնողներ | հայր՝ Քլովի Կօկէն, մայր՝ Ալին Շազալ |
| Երեխաներ | Քլովիս Կօկէն, Ժան Ռենէ Կօկէն, Փօլա Կօկէն[8], Էմիլ Կօկէն, Emile Gauguin? եւ Germaine Chardon? |
Ստորագրութիւն | |
էժeն Հանրի Փոլ Կօկէն (ֆրանսերէն՝ Henri Eugռne Paul Gauguin) (ծնած է 1848 թ. յունիս 7, Փարիզ, Ֆրանսա - մահացած է 1903 թ. մայիս 8, Ատուոնա, Մարկիզեան կը ղզինէրուն մէջ, Ֆրանսական Փոլինեզիայ), ֆրանսայցի պոստիմպրեսիոնիստ նկարիչ, քանդակագործ, կաւագործ, արուեստի մէջ նոր նկարչական տեսակներու՝ սինթետիզմի, պրիմիտիվիզմի հիմնադիր եւ նախակարապետ։[9] Կօկէնի պոստիմպրեսիոնիստական աշխատանքները մեծապէս ազդած են նաբիզմի եւ սիմուոլիզմի վրայ եւ նախանշած են էքսպրեսիոնիստական ուղղութիւնը:
Կօկէնի ստեղծագործութեան վաղ շրջանը կապուած է իմպրեսիոնիզմի։ Փ․ Կօկէն, Ինքնանկար (1903, Սալմանովիչի հաւաքածու, Ժընեւ) Ընդհանրացուած կերպարներու, երեւոյթներու խորհրդաւոր իմաստի որոնումները, կեանքի վաղնջական, քարացած ձեւերու նկատմամբ հետաքրքրութիւնը («տեսիլք քարոզից յետոէ, 1888, «դեղին Քրիստոսէ, 1889) Կօկէնին տեղծագործութիւնը կը մօտեցնեն սիմուոլիզմին, կը յանգեցնէն գեղանկարչական նոր համակարգի («սինթետիզմիէ), որուն բնորոշն է ձեւերու եւ գծերու ընդհանրացուածութիւնը եւ պարզեցուածութիւնը, մաքուր գոյներու առանձին հարթութիւններու ռիթմիկ համադրումը («սրճարան Առլումէ, 1888): Ցա․ Ս․ Գոգեբաշուիլի Ն․ Վ․ Գոգոլ. Ստեղծագործական որոնումներով եւ «իդէալական հասարակութեանէ երազանքներով համակուած, ան 1891 թուականին մեկնած է Տահիտի կղզի (Օւկիանիայ), ստեղծելու համար գոյնի էմոցիոնալ յագեցուածութեամբ, հարթ, ստատիկ կոմպոզիցիաներով, դեկորատիւութեան եւ մոնումենատալութեան օրգանական միաձուլումով առանձնացող ստեղծագործութիւնները, ուր շեշտուած է բնութեան եւ մարդու ամբողջականութեան գաղափարը («տահիտեան հովուերգութիւններէ, 1893, Էրմիտաժ, Լենինգրադ, «ծանծաղուտ», 1901, ա․ Ս․ Պուշկինի անուան կերպարուեստի թանգարան, եւն)։ Կատարած է քանդակագործական, գրաֆիկական եւ խեցեգործական աշխատանքներ, գրած է իր ստեղծագործական սկզբունքները պարզաբանող գրական եւ քննադատական յօդուածներ։
Կենսագրութիւն
Մանկութիւն
Փոլ Կօկէնը ծնած է 1848 թ.-ի յունիս 7-ին։ Հայրը՝ կլովիս Կօկէնը, ֆրանսացի խմբագիր էր, իսկ մայրը՝ ալին Տրիստանը, պերուական արմատներովձ իսպանուհի էր։[10] Այն բանէն յետոյ, երբ Կլովիսի աշխատանքի ատէն անախորժութիւններ են առաջ եկող (կապուած 1848 թ.-ի փետրուարեան յեղափոխութեան հետ), ան քաղաքական դրդապատճառներով կը որոշէ բնակութեան տեղափոխուիլ Հարաւային Ամերիկա՝ Պերու, որտեղ կ'ապրէին Կօկէնի մոր հարազատները։ Երկար ճանապարհորդութեան վերջէն՝ դեռ Պերու չհասած, նաւի վրայ Կլովիսը կը մահուան եւ կը թաղէն Մագելանի նեղուցի փոքրիկ նաւահանգիստներէմ մէկուն մէջ։ Կօկէնի մայրը յետագայ 4 տարիներուն երկու երեխաներու՝ Կօկէնի եւ աւագ քրոջ հետ, կ'ապրում Պերուի մայրաքաղաք Լիմայի մէջ՝ քեռու՝ Պիայ Տրիստանի եւ Մոսկոզի տանը։ Չորս տարի յետոյ՝ 1853 թ.-ին, Պերու-ի քաղաքացիական պատերազմը կը սկսի, Կօկէնի ընտանիքը կը վերադառնայ Ֆրանսայ: Կօկէնը այդ ժամանակ 7 տարեկան էր։
Երիտասարդութիւն
Օռլէան քաղաքի մօտ (Կենտրոնական Ֆրանսա), որտեղ կ'ապրէր Կօկէնի քեռին՝ Իսոդորը,[11] Կօկէնը կը սկսուի յաճախել գիշերօթիկ դպրոց (Օռլէանի սեմինարիա ) (Petit Sռminaire de la Chapelle-St-Mesmin)։ Այնտեղ Կօկէն կը սորուի մինչեւ 1864 թ.-ը, այդ ընթացքին ժամանակ առ ժամանակ կը տեղափոխուի մոր մօտ՝ Փարիզ, որտեղ վերջինս կար ու ձեւի սալոն բացած էր։ Կօկէնը Փարիզի մէջ կը յաճախէ ռազմածովային ակադեմիայ։ 1964 թ.-ին՝ 17 տարեկան, Կօկէնը իր ցանկութեամբ Լուցցիտանոյ նաւի վրայ որպէս նաւաստի երկու տարի կ'անցկացնէ ծովին մէջ, կը ճանապարհորդէ Եւրոպա եւ Հարաւային Ամերիկա՝ գաւռ - ռիո-դե-ժանէրո, բաիայ Բլանկա- հիւսիսային Եւրոպա երթուղիով։ Այդ ազատ տարիները մեծ հետք կը թողէն Կօկէնի աշխարհայեացքի եւ բնաւորութեան ձեւաւորման վրայ։ 1965 թ.-ին Կօկէնը շուրջ երեք տարի կը գտնւի զինուորական ծառայութեան մէջ՝ ֆրանսական ռազմական նաւատորմին մէջ որպէս կրտսեր սպայ։ Մէկ շարք ճանապարհորդութիւններ կը կատարէ դէպի Հարաւային Ամերիկա, Հնդկաստան, ինչպէս նաեւ հետազօտական արշաւ կը կատարէ դէպի Հիւսիսային բեւեռ: 1867 թ.-ին, երբ Կօկէնը հերթական հեռաւոր ճանապարհորդութեան մէջ էր, կը մահանայ մայրը։ Կօկէնի խնամակալն կը դառնայ ընտանիքի վաղեմի բարեկամ Կուստաւ Արոզան: 1871 թ.-ին Կօկէնը կ'աւարտէ ծովային ճանապարհորդութիւնները։
Հասուն ժամանակաշրջան
Կը մեկնի ճանապարհորդութեան իր ընկեր նկարիչ Շարլ Լաւալի հետ։ Անոնք միասին կ'իջնէն Պանամայի ափը եւ այնտեղ կ'ընդունուին ծանր բանուորական աշխատանքի, բայց շուտով՝ անարդարութիւններու եւ ծաղրանքներու պատճառով Կօկէնը եւ Լաւալը կը թողնեն այդ աշխատանքը եւ կը մեկնին Մարտինիկայ։ Այնտեղ Կօկէնը կը սկսի նկարել իր առաջին նկարները, որոնց վրայ պատկերուած էին էկզոտիկ տեսարաններ։ Կօկէնի մօտ կը բացւուէր նոր զգացմունքներ, որոնք աւելի են կը ոգեւորէն անոր։ Մարտինկայի շրջանէ ստեղծագործութիւններէն յայտնի է «մարտինիկայ կղզու բնապատկերը»: Բայց այստեղ եւս Կօկէնին կը հետապնդէ աղքատութիւնը։ Կը հիւանդանայ նկարչին ընկերը՝ Լաւալը։ Կօկէնը հոգատարութեամբ կը խնայ անոր։ Լաւալը նոյնիսկ մղջաւանջի մէջ կը փորձէ ինքնասպան ըլլալ, բայց Կոկէնը կը փրկէ անոր։ Կը վարակուի նաեւ Կօկէնը։ Լաւալը, տանջուած ու յոգնած իր հիւանդութիւնից՝կը որոշէ մեկնիլ Փարիզ։ Նոյն որոշումն է կը կայացնէ նաեւ Կօկէնը։ Գումար վաֆկստակելու եւ հայրենիք վերադառնալու համար աշխատանքի կ'անցնէ վաճառական նաւերէն մէկուն վրայ։ Փարիզ կը վերադառնայ 1888 թ. սկզբին, այնուհետեւ երկրորդ անգամ կը մեկնի Բրետան:
Վերջին տարիները
Կօկէնը անվերադարձ կը հեռանայ է Փարիզէն։ կը մահուան Կօկէնի աղջիկը ` Ալինան: Կօկէնը անյաջող ինքնասպանութեան փորձ կը կատարէ: Կը շարունակէ նամակագրական կապը Դենիել դէ Մոնֆրեյդի հետ: Կօկէնը կ'աւարտէ իր աշխատանքը դեռ նոր սկսած նկարներուն վրայ։ Այդ ժամանակահատուածին նկարուած ստեղծագործութիւններէն մէկը է«կին մանգօ ծառի տակ», «բարբարոսական բանաստեղծութիւններ», «երբեք», «բուրաւէտ օրեր»: Նկարիչին ամենահանրայայտ ստեղծագործութիւնը, որուն հետ Կօկէնը կը մասնակցէր Փարիզեան ցուցահանդէսի, սկիսբը ոչ բոլորինալ հասկանալի էր։ Հեղինակն այն անուանած էր՝ «որտեղի՞ց ենք մենք գալիս, ո՞վ ենք մենք, ո՞րտեղ ենք գնում» (1897 )։ Կօկէնը կ'ապրի առանձին։ Լուրջ խնդիրներ են ծագում եպիսկոպոսի եւ կղզու վարչակաԦմի հետ։ Կօկէնը յաճախ կը կանգնի հնդիկներու պաշտպանութեան կողմը։ Նկարիչին մօտ խնդիրներ կը ծագին իր թերթի տպագրման հարցին մէջ։ Հիւանդութիւնը արագ կը քայքայէր անոր օրգանիզմը։ Կը մօտենար մահը։ Բայց Կօկէնը մէկ անգամ ալ կը փորձէ փախչեի։ 1901 թ. նոյեմբերին ան Թաիթիէն կը մեկնի Դոմինիկի կղզի, որը կը դառնայ նկարչի վերջին ճանապարհորդութիւնը։ Խիւա-ոայ կղզում, ենթարկուելով բանտի ու տուգանքի՝ կը նկարէ իր վերջին նկարները ` «եւ ոսկին իրենց մարմիններու», «ձիաւորներ ափի մօտ», «կանայք սպիտակ ձիով»: 1903 թ. մայիս 8-ին Կօկէնը կը կնքէ իր մահկանացուն։
Մէջբերումներ
|
անոր համար, ով կը կարողանայ տեսնել, արուեստի ստեղծագործութիւնը, հայելի է, որուն մէջ կ'արտացոլւուի նկարչի հոգեվիճակը: - Փոլ Կօկէն
|
|
Произведение искусства для того, кто умеет видеть - это зеркало, в котором отражается состояние души художника.
|
|
իմ աչքերը փակւում են, որպէսզի տեսնեն, չնայած չեմ հասկանում այտ` երազանքը անսահման տարածութեան, որը կորչում է իմ առջեւ: - Փոլ Կօկէն
|
|
Мои глаза закрываются, для того чтобы увидеть - хотя я не могу понять этого - мечту о бесконечном пространстве, которое исчезает предо мной.
|
|
արեւը կը ջերմացնէ անոր կտաւներուն ներկերը: Ներկերուն հիւթը, փայլող ու զվարդ գոյնը, կը թափւուէր կտաւներից: Սեւ երկինք, աւազ, շագանակագոյն, ինչպէս երեխայի մարմինը: Սուր կրծքերով կանայք եւ ծանր պատերը ալիքներուն: Կիտրոնների միջի ոսկին, երեկոների եւ կանանց կոնքերի միջի ոսկին: |
|
Солнце растапливало краски на его картинах. Сок красок, блестящий и радостный цвет лился с холстов. Чёрная синева, песок, коричневый, как тело ребёнка, девушки с острыми сосками, тяжолые стены прибоев. Золото в лимонах, в мимозах, в вечерах и на бёдрах женщин.
Ստեղծագործութիւններ
-
-
նկարչի ընտանիքը այգում։ Կարսելի փողոց (1881) -
մրգաման եւ կիտրոններ (1880) -
խոզարածը։ Բրետան (1888) -
ալիսկամպի ծառուղում (1888) -
Յայտնութիւն քարոզից յետոյ (Յակոբի մենամարտը հրեշտակի հետ) (1888) -
գիշերային սրճարան Առլում (1888) -
նատիւրմորտ ճապոնական փայտէ քանդակով (1889) -
թաիթիի կանայք (լողափին) (1891) -
ծաղիկներով կինը (1891) -
լուսին եւ երկիր (1893) -
ճաւայուհի Աննահը (1893) -
Բրիետանական բնանկար։ Դաւթի հողմաղացը։ (1894) -
Յետճաշեայ հանգիստ (1894) -
կինը լողափին, կամ մայրութիւն (1899) -
երկու թաիթիցի կանայք (1899) -
դաժան հեքիաթներ Cruel Tales (Exotic Saying) (1902) -
հրաշագործը կամ Հիւայ Օայի մոգը (1902) -
ձիաւորը ծովափին (1902) -
դոմինիկեան լանդշաֆտ (Հիւայ Օայ) (1903)
.jpg)
Ծանօթագրութիւններ
- ↑ Շվեդիայի Ազգային թանգարանի նկարիչների ցանկ — 2016.
- ↑ Ժամանակակից արվեստի թանգարանի առցանց հավաքածու
- ↑ RKDartists
- ↑ https://www.theartstory.org/artist/hokusai-katsushika/
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 https://www.theartstory.org/artist/gauguin-paul/
- ↑ 6,0 6,1 https://www.tate.org.uk/art/artists/paul-gauguin-1144
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 https://rkd.nl/explore/artists/30451
- ↑ Union List of Artist Names — 2021.
- ↑ Պոլ Գոգեն. Կենսագրութիւն Յ. Տորմաշի. 1963 թ. Խմբագրութիւն «արտիյաէ (ռուս.)
- ↑ http://www.jadu.de/jaduland/kolonien/suedsee/suedsee/inseln/gauguin.html
- ↑ http://www.dieterwunderlich.de/Paul_Gauguin.htm
Կօկէնի մասին հայերէնով
- Արուեստի մատենաշար։ Կօկէն Փոլ, Նոայ Նոայ, Առաջ եւ Յետոյ, Յօդուածներ, Նամակներ, Սարգիս Խաչենց, հրատ. Երեւան, 1994, ISBN 5-8079-0852-X, Շտրիխ կօդ։ 2000000134017, էջերի քանակը՝ 313: