«Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added

Գծային

05:18, 29 Մարտ 2020-ի տարբերակ

Հայաստանի Հանրապետութեան Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիան, ԳԱԱ կամ ՀՀ ԳԱԱ, բարձրագոյն պետական ինքնակառավարուող ոչ առեւտրային հաստատութիւնն է, որուն նախագահութիւնը կը գտնուի Երեւանի մէջ։ Ակադեմիան նաեւ մասնաճիւղեր ունի Գիւմրիի, Սեւանի, Կորիսի, Վանաձորի եւ Կապանի մէջ։

Ան կը կազմակերպէ եւ կ'իրականացնէ հիմնարար եւ կիրառական գիտական հետազօտութիւններ, եւ կը համակարգէ հանրապետութեան մէջ կատարուող հիմնարար հետազօտութիւնները։ ԳԱԱ-ն նաեւ կը ծառայէ որպէս ՀՀ իշխանութեան բարձրագոյն մարմիններու պաշտօնական գիտական խորհրդական։

Հայաստանի Հանրապետութեան ԳԱԱ-ն 1943 թուականին հիմնադրուած Հայաստանի գիտութիւններու ակադեմիայի իրաւայաջորդը դարձած է 1993 թուականէն սկսեալ։

Պատմութիւն

25 Նոյեմբեր 1943-ին հիմնադրուած է Հայաստանի գիտութիւններու ակադեմիան՝ Կաղապար:1935 թուականէն սկսեալ գործող ԽՍՀՄ գիտութիւններու ակադեմիայի հայկական մասնաճիւղի հիման վրայ։ Անոր հիմնադիրներէն են Յովսէփ Օրպելին, Ստեփան Մալխասեանցը, եւ Վիքթոր Համբարձումեանը։ Հովսէփ Օրպելին ընտրուած է ԳԱԱ-ի առաջին նախագահ եւ նախագահած է մինչեւ 1947 թուական, որմէ ետք ԳԱԱ նախագահ եղած է Վիքթոր Համբարձումեանը մինչեւ 1993 թուական։

1993 թուականին, Հայաստանի գիտութիւններու ակադեմիան վերանուանուած է Հայաստանի Հանրապետութեան Գիտութիւններու ազգային ակադեմիայի, եւ այդ թուականէն մինչեւ 2007 թուական անոր նախագահը եղած է Ֆատէյ Սարգսեանը, իսկ 19 Փետրուար 2007–ին այդ պաշտօնին համար ընտրուած է Ռատիք Մարտիրոսեանը։

2005 թուականին ակադեմիան վերանուանուած է «Հայաստանի Հանրապետութեան Գիտութիւններու ազգային ակադեմիա» պետական ոչ առեւտրային կազմակերպութիւն։

29 Դեկտեմբեր 2011-ին ՀՀ Կառավարութեան որոշմամբ «Հայաստանի Հանրապետութեան Գիտութիւններու ազգային ակադեմիա» պետական ոչ առեւտրային կազմակերպութիւնը վերակազմակերպուած է «Հայաստանի Հանրապետութեան Գիտութիւններու ազգային ակադեմիա» ոչ առեւտրային կազմակերպութեան։

ՀՀ Գիտութիւններու ազգային ակադեմիային շէնքը կառուցուած է 1955 թուականին։ Շէնքը վերանորոգուած է 2009 թուականին ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեանին նախաձեռնութեամբ եւ «Տաշիր» բարեգործական հիմնադրամի միջոցավ։^[1]

ՀՀ ԳԱԱ Կառուցուածք

ԳԱԱ-ն կը ֆինանսաւորուի պետական շահերէն։ Լրացուցիչ ֆինանսաւորման աղբիւր կը հանդիսանան հիմնադրամներէն տրամադրուած գումարները, ինչպէս նաեւ հանրապետութեան եւ այլ պատուիրատուներու հետ կնքած պայմանագրերուն արդիւնքով ստացուող գումարները։

ՀՀ ԳԱԱ-ն 50-էն աւելի գիտական դպրոցներու, հաստատութիւններու, ձեռնարկութիւններու, եւ այլ կազմակերպութիւններու միաւորումը եւ նախագահութեան միասնութիւնն է։

Ան ունի գիտութեան բնագաւառներու հինգ բաժանմունքներ՝

Թուաբանութեան եւ ճարտարարուեստի գիտութիւններու բաժանմունք - կը պարունակէ 3 գիտական կազմակերպութիւն:
Բնագիտութեան եւ աստղագիտական բաժանմունք - կը պարունակէ 4 գիտական կազմակերպութիւն։ Անոնք են՝
Բնական գիտութիւններու բաժանմունք - կը պարունակէ 10 գիտական կազմակերպութիւն:
Քիմիական եւ երկրի մասին գիտութիւններու բաժանմունք - կը պարունակէ 8 գիտական կազմակերպութիւն։
Մարդկայնական գիտութիւններու բաժանմունք - կը պարունակէ 10 գիտական կազմակերպութիւն:

Սոյն գիտութիւններու բաժանմունքներուն մէջ կը գործեն տարբեր գիտական ուղղութիւններու խորհուրդներ, իսկ ԳԱԱ-ի նախագահութեան առընթեր նաեւ գոյութիւն ունին գիտահրատարակչական խորհուրդ, հաշուողական ճարտարարուեստի յանձնաժողով, ուժանիւթի հարցերու գիտական խորհուրդ, եւ Սեւանայ լիճի պահպանութեան փորձագիտական յանձնաժողով։

ԳԱԱ-ի շէնքին առընթեր կը գործեն հիմնակազմ գիտական գրադարան, Գիտական տեղեկատուութեան կեդրոն, Գիտակրթական միջազգային կեդրոն, «Գիտութիւն» հրատարակչական-արտադրական միաւորումը եւ տպարանը, ինչպէս նաեւ այլ ծառայութիւններ։

Անձնակազմ

Ակադեմիան ունի աւելի քան 4500 աշխատակից, որոնցմէ 99-ը ակադեմիկոսներ, 20-ը թղթակից անդամներ, 335-ը գիտութեան դոկտորներ, եւ 1156-ը գիտութեան թեկնածուներ են։ Ակադեմիան նաեւ իր կազմին մէջ ունի 3 պատուաւոր անդամ, 24 արտասահմանեան անդամ եւ 24 պատուաւոր դոկտոր։

Կառավարում

ՀՀ ԳԱԱ-ն կը կառաուարուի ակադեմիայի ընդհանուր ժողովին կողմէ, որ կ'ընդրգրկէ ակադեմիայի իսկական անդամները, թղթակից անդամները եւ գիտական կազմակերպութիւններու տնօրէնները։

ԳԱԱի նախագահներ

Նախագահի անուն	Նախագահութեան ժամանակաշրջան
Հովսէփ Օրպելի	1943–1947
Վիքթոր Համբարձումեան	1947–1993
Ֆատէյ Սարգսեան	1993–2007
Ռատիք Մարտիրոսեան	2007–հիմա

Ղեկավարութիւն

Նախագահ

Ռատիք Մարտիրոսեան (ծնած է 1936 թուականին, Մաղաղիս, ԼՂՀ Մարտակերտի շրջան), ֆիզիկոս։ ՀՀ ԳԱԱ նախագահ՝ 2006 թուականէն սկսեալ։ Ֆիզմաթ գիտութիւններու դոկտոր (1980), փրոֆէսոր (1983), ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս (1990, թղթակից անդամ՝ 1986 թուականէն սկսեալ)։ Աւարտած է Երեւանի Պետական Համալսարանը (1958)։ 1980-2006 թուականներուն՝ ՀՀ ԳԱԱ բնագիտութեան եւ ելեկտրոնաբանութեան հիմնարկի տնօրէն, 1993-2006 թուականներուն՝ Երեւանի Պետական Համալսարանի նախագահ։ Արժանացած է Հայաստանի, ԽՍՀՄ-ի, ՌԴ-ի, Ուքրանիայի, Ֆրանսայի, Իտալիայի մրցանակներուն, եւ պարգեւատրուած է շարք մը շքանշաններով եւ մետալներով։

Փոխնախագահ

Յուրի Շուքուրեան (ծնած է 1940 թուականին, Երեւան), ՀՀ ԳԱԱ փոխնախագահ՝ 1995 թուականէն ի վեր։ Հաշուող, ճարտարարուեստի եւ տեղեկագիտութեան բնագաւառի գիտնական։ Ճարտարարուեստական գիտութիւններու դոկտոր (1982), փրոֆէսոր (1987), ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս (1996, թղթակից անդամ՝ 1990 թուականէն ի վեր)։ Արժանացած է Հայաստանի Հանրապետութեան Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշանի (2000)։ ՀՀ գիտական վաստակաւոր գործիչ (2011)։

Միջազգային գիտական համագործակցութիւն

ՀՀ ԳԱԱ գիտական համագործակցութեան պայմանագրեր ունի շարք մը երկիրներու գիտութիւններու ակադեմիաներու հետ, որոնք են Ռուսաստանը, Վրաստանը, Պելառուսիա, Ուքրանիան, Թուրքմենիստանը, Հունկարիան, Չինաստանը, եւ Մեծ Բրիտանիան։

ՀՀ ԳԱԱ-ի ներքո գտնվող գիտահետազոտական ինստիտուտները նաև գիտական համագործակցական լայն կապեր ունեն ԱՄՆ-ի, Գերմանիայի, Ֆրանսայի, Հոլանտայի, Իսրայէլի, Իրանի, Կիպրոսի, Մեքսիկոյի եւ այլ երկիրներու գիտական կեդրոններուն հետ։

ՀՀ ԳԱԱ գիտնականները նաեւ իրենց մասնակցութիւնը կը բերեն միջազգային շարք մը հիմնադրամներու եւ այլ կազմակերպութիւններու գիտական ծրագիրներուն մէջ։

Ծանօթագրութիւններ

↑ «Գիտութիւններու ազգային ակադեմիային մէջ հիմնանորոգումէն ետք վերաբացուեցաւ նիստերու դահլիճը»։ արտագրուած է՝ 26 Դեկտեմբեր 2009–ին

Աղբիւրներ

ՀՀ ԳԱԱ պաշտօնական կայքէջ

Արտաքին յղումներ

[1] «Գիտութիւններու ազգային ակադեմիային մէջ հիմնանորոգումէն ետք վերաբացուեցաւ նիստերու դահլիճը»։ արտագրուած է՝ 26 Դեկտեմբեր 2009–ին

[1]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 [[Պատկեր:Armenian Academy of Sciences.jpg|300px|մինի|աջից|Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիա]]
-'''Հայաստանի Հանրապետութեան Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիան''', '''ԳԱԱ''' կամ '''ՀՀ ԳԱԱ''', բարձրագոյն պետական ինքնակառավարուող ոչ առեւտրային հաստատութիւնն է, որուն նախագահութիւնը կը գտնուի [[Երեւան]]ի մէջ։ Ակադեմիան նաեւ մասնաճիւղեր ունի [[Գիւմրի]]ի, [[Սեւան]]ի, [[Կորիս]]ի, [[Վանաձոր]]ի եւ [[Կապան]]ի մէջ։
+'''Հայաստանի Հանրապետութեան Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիան''', ''ԳԱԱ'' կամ ''ՀՀ ԳԱԱ'', բարձրագոյն պետական ինքնակառավարուող ոչ առեւտրային հաստատութիւնն է, որուն նախագահութիւնը կը գտնուի [[Երեւան]]ի մէջ։ Ակադեմիան նաեւ մասնաճիւղեր ունի [[Գիւմրի]]ի, [[Սեւան]]ի, [[Կորիս]]ի, [[Վանաձոր]]ի եւ [[Կապան]]ի մէջ։
 Ան կը կազմակերպէ եւ կ'իրականացնէ հիմնարար եւ կիրառական գիտական հետազօտութիւններ, եւ կը համակարգէ հանրապետութեան մէջ կատարուող հիմնարար հետազօտութիւնները։ ԳԱԱ-ն նաեւ կը ծառայէ որպէս ՀՀ իշխանութեան բարձրագոյն մարմիններու պաշտօնական գիտական խորհրդական։
@@ Տող 7. / Տող 7. @@
 == Պատմութիւն ==
-[[25 Նոյեմբեր]] [[1943]]-ին հիմնադրուած է Հայաստանի գիտութիւններու ակադեմիան՝ {{1935}} թուականէն սկսեալ գործող ԽՍՀՄ գիտութիւններու ակադեմիայի հայկական մասնաճիւղի հիման վրայ։ Անոր հիմնադիրներէն են  [[Յովսէփ Օրպելի]]ն, [[Ստեփան Մալխասեանց]]ը, եւ [[Վիքթոր Համբարձումեան]]ը։ Հովսէփ Օրպելին ընտրուած է ԳԱԱ-ի առաջին նախագահ եւ նախագահած է մինչեւ [[1947]] թուական, որմէ ետք ԳԱԱ նախագահ եղած է Վիքթոր Համբարձումեանը մինչեւ [[1993]] թուական։
+[[25 Նոյեմբեր]] [[1943]]-ին հիմնադրուած է Հայաստանի գիտութիւններու ակադեմիան՝ {{1935}} թուականէն սկսեալ գործող ԽՍՀՄ գիտութիւններու ակադեմիայի հայկական մասնաճիւղի հիման վրայ։ Անոր հիմնադիրներէն են [[Յովսէփ Օրպելի]]ն, [[Ստեփան Մալխասեանց]]ը, եւ [[Վիքթոր Համբարձումեան]]ը։ Հովսէփ Օրպելին ընտրուած է ԳԱԱ-ի առաջին նախագահ եւ նախագահած է մինչեւ [[1947]] թուական, որմէ ետք ԳԱԱ նախագահ եղած է Վիքթոր Համբարձումեանը մինչեւ [[1993]] թուական։
 թուականին, Հայաստանի գիտութիւններու ակադեմիան վերանուանուած է Հայաստանի Հանրապետութեան Գիտութիւններու ազգային ակադեմիայի, եւ այդ թուականէն մինչեւ 2007 թուական անոր նախագահը եղած է [[Ֆատէյ Սարգսեան]]ը, իսկ [[19 Փետրուար]] [[2007]]–ին այդ պաշտօնին համար ընտրուած է [[Ռատիք Մարտիրոսեան]]ը։
@@ Տող 17. / Տող 17. @@
 ՀՀ Գիտութիւններու ազգային ակադեմիային շէնքը կառուցուած է [[1955]] թուականին։ Շէնքը վերանորոգուած է 2009 թուականին ՀՀ նախագահ [[Սերժ Սարգսեան]]ին նախաձեռնութեամբ եւ «[[Տաշիր (հիմնադրամ)|Տաշիր]]» բարեգործական հիմնադրամի միջոցավ։<ref>{{cite web|url=https://news.am/arm/news/7659.html|title=Գիտութիւններու ազգային ակադեմիային մէջ հիմնանորոգումէն ետք վերաբացուեցաւ նիստերու դահլիճը|accessdate=26 Դեկտեմբեր 2009–ին}}</ref>
-== ՀՀ ԳԱԱ Կառուցուածքը ==
+== ՀՀ ԳԱԱ Կառուցուածք ==
 ԳԱԱ-ն կը ֆինանսաւորուի պետական շահերէն։ Լրացուցիչ ֆինանսաւորման աղբիւր կը հանդիսանան հիմնադրամներէն տրամադրուած գումարները, ինչպէս նաեւ հանրապետութեան եւ այլ պատուիրատուներու հետ կնքած պայմանագրերուն արդիւնքով ստացուող գումարները։
@@ Տող 59. / Տող 59. @@
 == Ղեկավարութիւն ==
 ==== Նախագահ ====
-[[Ռատիք Մարտիրոսեան|Մարտիրոսեան Ռատիք Մարտիրոսի]] (ծնած է [[1936]] թուականին, Մաղաղիս, [[Մարտակերտ|ԼՂՀ Մարտակերտի շրջան]]), ֆիզիկոս։ ՀՀ ԳԱԱ նախագահ՝ [[2006]] թուականէն սկսեալ։ Ֆիզմաթ գիտութիւններու դոկտոր ([[1980]]), փրոֆէսոր ([[1983]]), ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս ([[1990]], թղթակից անդամ՝ [[1986]] թուականէն սկսեալ)։ Աւարտած է [[Երեւանի Պետական Համալսարան]]ը ([[1958]])։ [[1980]]-[[2006]] թուականներուն՝ ՀՀ ԳԱԱ բնագիտութեան եւ  ելեկտրոնաբանութեան հիմնարկի տնօրէն, [[1993]]-[[2006]] թուականներուն՝ Երեւանի Պետական Համալսարանի նախագահ։ Արժանացած է Հայաստանի, ԽՍՀՄ-ի, ՌԴ-ի, Ուքրանիայի, Ֆրանսայի, Իտալիայի մրցանակներուն, եւ պարգեւատրուած է շարք մը շքանշաններով եւ մետալներով։
+[[Ռատիք Մարտիրոսեան]] (ծնած է [[1936]] թուականին, Մաղաղիս, [[Մարտակերտ|ԼՂՀ Մարտակերտի շրջան]]), ֆիզիկոս։ ՀՀ ԳԱԱ նախագահ՝ [[2006]] թուականէն սկսեալ։ Ֆիզմաթ գիտութիւններու դոկտոր ([[1980]]), փրոֆէսոր ([[1983]]), ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս ([[1990]], թղթակից անդամ՝ [[1986]] թուականէն սկսեալ)։ Աւարտած է [[Երեւանի Պետական Համալսարան]]ը ([[1958]])։ [[1980]]-[[2006]] թուականներուն՝ ՀՀ ԳԱԱ բնագիտութեան եւ  ելեկտրոնաբանութեան հիմնարկի տնօրէն, [[1993]]-[[2006]] թուականներուն՝ Երեւանի Պետական Համալսարանի նախագահ։ Արժանացած է Հայաստանի, ԽՍՀՄ-ի, ՌԴ-ի, Ուքրանիայի, Ֆրանսայի, Իտալիայի մրցանակներուն, եւ պարգեւատրուած է շարք մը շքանշաններով եւ մետալներով։
 ==== Փոխնախագահ ====
-[[Յուրի Շուքուրեան]] (ծնած է [[1940]] թուականին, [[Երեւան]]), ՀՀ ԳԱԱ փոխնախագահ՝ [[1995]] թուականէն ի վեր։ Հաշուող, ճարտարարուեստի եւ տեղեկագիտութեան բնագաւառի գիտնական։ Ճարտարարուեստական գիտութիւններու դոկտոր ([[1982]]), փրոֆէսոր ([[1987]]), ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս ([[1996]], թղթակից անդամ՝ [[1990]] թուականէն ի վեր)։ Արժանացած է Հայաստանի Հանրապետութեան Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշանի ([[2000]])։ ՀՀ գիտական վաստակաւոր գործիչ ([[2011]])։
+[[Յուրի Շուքուրեան]] (ծնած է [[1940]] թուականին, Երեւան), ՀՀ ԳԱԱ փոխնախագահ՝ [[1995]] թուականէն ի վեր։ Հաշուող, ճարտարարուեստի եւ տեղեկագիտութեան բնագաւառի գիտնական։ Ճարտարարուեստական գիտութիւններու դոկտոր ([[1982]]), փրոֆէսոր ([[1987]]), ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս ([[1996]], թղթակից անդամ՝ [[1990]] թուականէն ի վեր)։ Արժանացած է Հայաստանի Հանրապետութեան Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշանի (2000)։ ՀՀ գիտական վաստակաւոր գործիչ (2011)։
 == Միջազգային գիտական համագործակցութիւն ==
@@ Տող 84. / Տող 84. @@
 * [http://avproduction.am/?ln=am&page=culture&id=7 Հայաստանի գիտութիւններու ազգային ակադեմիա]
+[[Ստորոգութիւն:Հայաստան]]
-{{ՀՀ ԳԱԱ հիմնադիր անդամներ}}
+[[Ստորոգութիւն:Գիտութիւն]]
-[[Կատեգորիա:Հայաստանի գիտութիւններու ազգային ակադեմիա| ]]
-[[Կատեգորիա:Գիտութիւններու ազգային ակադեմիաներ]]