«Էտման Այվազեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
Պիտակ: Տեսողական խմբագրիչը անջատուած է
Տող 1. Տող 1.
{{ Տեղեկաքարտ Անձ
{{Անձ
| ամուսին = Թելմա
| ամուսին = Թելմա
| պարգեւներ եւ մրցանակներ = UNESCO-ի,Սթանլի Կրիմ” (Stanley Grimm Award), “Արշիլ Գորկի” շքանշան
| պարգեւներ եւ մրցանակներ = UNESCO-ի,Սթանլի Կրիմ” (Stanley Grimm Award), “Արշիլ Գորկի” շքանշան

07:07, 27 Մարտ 2020-ի տարբերակ

Էտման Այվազեան
պարս․՝ اِدمان آیوازیان[1]
Ծնած է 10 Օգոստոս 1932(1932-08-10)[2]
Ծննդավայր Թեհրան, Իրան[1]
Մահացած է 25 Մարտ 2020(2020-03-25) (87 տարեկանին)
Մահուան վայր Լոնտոն, Միացեալ Թագաւորութիւն
Քաղաքացիութիւն  Իրան
Մասնագիտութիւն գեղանկարիչ
Ամուսին Թելմա

Էդման Այվազեան (ծն՝. 1932, Թեհրան - Մահացած 25 Մարտ 2020, Լոնտոնի St George’s հիւանդանոցին մէջ) սփիւռքահայ մեծատաղանդ գեղանկարիչ: Ծովանկարիչներու թագաւորական միութեան անդամ (2002 )։ Լոնտոնի գեղանկարիչներու թագաւորական հիմնարկի անդամ (2006)։[3]։

Կենսագրութիւն

1939-1948 թուականներին ուսանած է Թեհրանի Թամատոն միջնակարգ դպրոցը, 1964-1966 թուականներին՝ Հռոմի գեղարուեստի ակադեմիա:

Էդման Այվազեանը, սկսած 1948 թուականէն, աւելի քան 70 տարի ստեղծագործեր է եւ իր նկարները ցուցադրեր բազմաթիւ հաւաքական եւ անհատական ցուցահանդէսներուն, Իրան, Անգլիա, Միացեալ Նահանգներ, Հայաստան եւ այլուր։

1973 թուականին տեղափոխուեր է Լոնտոն: 1980 թուականին գծագրեր է Ապտուլազիզ թագաւորի անուան օդանաւակայանի Մեծ մզկիթի ներքնամասը, Ռիատ:

1960-1974 թուականներուն աշխատեր է ճարտարապետութեան բնագաւառի մէջ (Կաճերէ հիւրանոց, Թոմասեան դպրոց)։ Ստեղծեր է Թեհրանի Սուրբ Սարգիս եկեղեցւոյ տաճարի պատկերները։

Էդման Այվազեանը անդրադարձեր է «Սասունցի Դաւիթ վիպերգութեան, նկարազարդեր է Յովհաննէս Թումանեանի երկերը, ստեղծեր է դիմանկարներ, ծովանկարներ։ Այվազեանի ստեղծագործութիւնները կը գտնուին տարբեր եկեղեցիներու, թանգարաններու՝ Լազար պատկերասրահ, Արամ Խաչատրեանի տուն-թանգարան[4]:

Մեծատառով հայ գեղանկարիչ՝ Էդման Այվազեան իր մահկանացուն կնքեց՝ 5 Մարտ 2020-ին,առաւօտ կանուխ, Լոնտոնի St George’s հիւանդանոցին մէջ։ Հանգուցեալը հիւանդանոց ընդունուած էր սրտի հետ առնչուած քննութիւններու համար, ուր ան վարակուած էր մահացու Corona ախտով։

Երբ կը նայիս Այվազեանի ստեղծած տղամարդկանց եւ կանանց նկարներուն, անմիջապէս կը նկատես, որ արուեստագէտը թափանցեր է իր կերպարներու ներաշխարհը, զգացեր անոնց խինդն ու վիշտը, հոգեկան ապրումները, եւ իր տեսածն ու զգացածը յանձներ պաստառին, ոչ որպէս լուսանկարիչ, այլ գոյներն ու գիծերը իմաստաւորել գիտցող գեղանկարիչ։


Ցուցահանդէսներ

Դեռ 16 տարեկան պատանի՝ Այվազեանը Թեհրանի մէջ մասնակցեր է UNESCO-ի կազմակերպած Երիտասարդ Նկարիչներու Միջազգային Ցուցահանդէսին եւ շահեր՝ մրցանակ։

Այնուհետեւ Էդման Այվազեանը 1949-1957 տարիներուն Թեհրանի մէջ մասնակցեր է «Մշակոյթ Միութեան«, «Ս. Միութեան Մշակութային Կենդրոն»ի, «Գարուն Ակումբ»ի, «Մեհրեգան Ակումբ»ի, «Աբիազ Փալաս»ի եւ «Թեհրան Երկամեայ«ի (Teheran Biennial) կազմակերպած հաւաքական ցուցահանդէսներուն։

Անհատական ցուցահանդէսներ - Թեհրան

Այվազեանը Թեհրանի մէջ տուեր է նաև երեք անհատական ցուցահանդէսներ, առաջին երկուքը՝ «Իրան-Ամերիկա Ընկերակցութեան» հովանաւորութեամբ 1952ին եւ 1955ին, իսկ երրորդը 2010-ին՝ Արուեստի Կենդրոն (Art Center) ծանօթ պատկերասրահի մէջ, ուր ցուցադրուեր են իր՝ բացի վերացական (abstract) գործերէն, նաեւ Պարսկաստանի գիւղերուն նուիրուած շուրջ երեսուն նկարներ։

Անհատական ցուցահանդէսներ - Լոնտոն եւ Երեւան

Բացի Իրանից՝ 1984-2016 տարիներին, Էդման Այվազեանը անհատական ցուցահանդէսներ տուեր է Նիւ Եորքի Կորքի Պատկերասրահին մէջ (Gorky Gallery), Լոնտոնի «Կիւլպէնկեան Սրահ»ի, Լոնտոնի «Ռոշան Պատկերասրահ»ի (Rochan Gallery) եւ Երևանի Նկարիչներու Տանը։

Նոյեմբեր 2015-ին, իր հայաստանեան երկրորդ անհատական ցուցահանդէսը, “Հայրենի Երկրի Գոյները”, տեղի ունեցեր է Երեւանի մէջ,[5] Հայաստանի Ազգային Պետական Պատկերասրահի մէջ, նախաձեռնութեամբ Հայաստանի մօտ Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան Դեսպանութեան Մշակութային Կենդրոնի։ Նոյն այդ ցուցահանդէսը՝ 2016-ին տեղափոխուեր է Իրան եւ ցուցադրուեր՝ Թեհրանի «Նիավարան Պալատ»ի մէջ, որմէ յետոյ նաեւ՝ Թեհրանի «Արարատ Միութեան» սրահի մէջ։[6]

Հաւաքական ցուցահանդէսներ

1990-էն, Էդման Այվազեանի նկարները ցուցադրուեր են նաեւ հաւաքական ցուցահանդէսներու մէջ՝ Ղրիմ, Միացեալ Նահանգներ, Անգլիա եւ այլուր։

Այվազեանը որպէս անդամ` շարունակաբար իր մասնակցութիւնը բերած է՝

  • Բրիտանիոյ Արուեստագէտներու Դաշնակցութեան (Federation of British Artists),
  • Ծովանկարիչների Արքայական Ընկերակցութեան (The Royal Society of Marine Artists),
  • Իւղանկարիչներու Արքայական Հիմնարկի (Royal Institute of Oil Painters) եւ Ուափինկ Արուեստագէտներու Խումբի (The Wapping Group of Artists) կազմակերպած հաւաքական ցուցահանդէսներուն։

Ցուցահանդէս նուրիուած՝ քրիստոնէութեան՝ Հայաստանի պետական կրօնք հռչակման 1700-ամեակին

2001 թ.ին, Լոնտոնի Բրիտանական Գրադարանի մէջ կազմակերպուեր էր “Գանձեր Տապանէն” (Treasures From The Ark) հիասքանչ ցուցահանդէսը, նուիրուած՝ քրիստոնէութեան՝ Հայաստանի մէջ պետական կրօնք հռչակման 1700-ամեակին։ Ցուցահանդէսի գեղարուեստական ձևաւորման հետ կապուած բոլոր աշխատանքները կատարեր է Էդման Այվազեանը, իրեն յատուկ բծախնդրութեամբ եւ գեղարուեստական բարձր ճաշակով, արժանանալով բոլորի հիացմունքին ու գնահատանքին։

Ցուցահանդէսներ՝ Ծովանկարներ

Որպէս ծովանկարիչ (Marine Artists)՝ Այվազեանը Անգլիոյ մէջ մասնակցեր է աւելի քան երեսուն ցուցահանդէսներու։ Իր ծովանկարներէն կը գտնուին Cornwall-ի Ծովային Ազգային Թանգարանի մէջ (National Maritime Museum)։

Սէուտական Արապիա թագաւորներու եւ իշխաններու նկարներ

Սէուտական Արապիա թագաւորական ընտանիքի պատուէրով՝ 1985-ին, Էդման Այվազեանը նկարած է Սէուտական թագաւորներու եւ իշխաններու նկարները, ինչպէս նաև՝ “Կեանքը Սէուտական Արապիոյ մէջ 1930-ական թուականներուն” նկարաշարքը։ Դարձեալ թագաւորական ընտանիքի պատուէրով՝ 2001-ին, ան նկարած է Իշխան Ապտուլա Պին Ապտուլ Ազիզ Էլ ՍԷուտ իշխանի դիմանակարը։

Ցուցահանդէսներու ցանկ

1950-1990 թուականներին անհատական եւ խմբակային ցուցահանդեսներ է ունեցեր է Իրան, Հայաստան, Մեծ Բրիտանիա, ԱՄՆ[7]:

«Մշակոյթ միութեան» պարսկահայ նկարիչներու խմբակային ցուցահանդէս, 1949

  • Խմբակային ցուցահանդէս «Գարուն» ակումբ, Թեհրան, 1950
  • Մշակութային կապերու համամիութենական ընկերութեան ամենամեայ ցուցահանդէս, Թեհրան, 1950-1951 թ
  • Խմբակային ցուցահանդես «Իրան-ԱՄՆ» ընկերություն, Թեհրան, 1952
  • Ժամանակակից արուեստագէտներու խմբակային ցուցահանդէս, Թեհրան, 1954 , 1955
  • Անհատական ցուցահանդէս «Իրան-ԱՄՆ» ընկերութիւն, Թեհրան, 1956
  • Կրաֆիքական աշխատանքներու անհատական ցուցահանդէս, Կիլտհոլ, Լոնտոն, 1967
  • Անհատական ցուցահանդէս, Կիւլպէնկեան սրահ, Լոնտոն, 1982
  • Անհատական ցուցահանդէս, Կորկի սրահ, Նիւ Եորք, 1983
  • Հայաստանի նկարիչներու միութիւն, Երեւան, 1987
  • Ցուցահանդէս Արարատ ակումբի մէջ, Թեհրան[8]
  • Կոմիտասին նվիրուած խմբակային ցուցահանդէս-փառատօն, Գանատա, 2009
  • «Հայրենիքի գոյները», Երեւան, Հայաստանի ազգային պատկերասրահ, 2015 [9]
  • «Հանդիպում ընկերոջս՝ Սարգիս Մուրատեանի հետ», Սարգիս Մուրատեան պատկերասրահ, 2016 [10]

Մրցանակներ եւ շքանշաններ

Էդման Այվազեանը շահեր է հետեւեալ մրցանակները.

  • Մրցանակ՝ UNESCO-ի Երիտասարդական Միջազգային Ցուցահանդէսին 1948)։
  • Ա. Մրցանակ՝ Իրանի Ժամանակակից Նկարիչներու ցուցահանդէսին (1956)
  • Ա.Մրցանակ՝ Իրանը Վենետիկի Երկամեայ (Venice Biennial) Միջազգային Ցուցահանդէսին ներկայացնելու համար Իրանի Մշակոյթի Նախարարութեան կազմակերպած մրցոյթին (1958)։
  • Մրցանակ՝ “Սթանլի Կրիմ” (Stanley Grimm Award) Մեծն Բրիտանիոյ Իւղանկարիչներու Արքայական Հիմնարկի ցուցահանդէսին (1998)։
  • Մրցանակ՝ “Ուինզոր եւ Նիւթըն” (“Windsor and Newton”Award) Մեծն Բրիտանիոյ Իւղանկարիչներու Արքայական Հիմնարկի ցուցահանդէսին (2000)։
  • Մրցանակ՝ “The Worshipful Company of Shipwright’s Award”) Մեծն Բրիտանիոյ Ծովանկարիչներու Արքայական Ընկերութեան տարեկան ցուցահանդէսին (2001)։
  • 2015-ին, Հրանոյշ Յակոբեանը Էդման Այվազեանին պարգեւատրել է ՀՀ Սփիւռքի Նախարարութեան “Արշիլ Գորկի” շքանշանով։

Պատկերասրահ

Ծանօթագրութիւններ

Աղբիւրներ