Սոֆոքլիս

Սոֆոքլիս հին յուն․՝ Σοφοκλῆς
Սոֆոքլիսին կիսանդրին, Փուշքին թանգարան ։
Ծնած է	Ք․Ա․ 496
Ծննդավայր	Քոլոնոս,ն Աթէնք, Յունաստան
Մահացած է	Ք․Ա․ 406
Մահուան վայր	Աթինի
Քաղաքացիութիւն	Հին Աթէնք
Ազգութիւն	յոյն
Մայրենի լեզու	Հին Յունարէն
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Իտիփուս թիրանոս (բռնակալ), Իտիփուս էփի Քոլոնօ, Անտիղոնի, Ֆիլոքթիթիս, Էաս, Իլեքթրա, Թրահինեէ եւ Իհնեւթէ
Տեսակ	յունական ողբերգութիւն
Մասնագիտութիւն	ողբերգակ, թատերագիր, գրագէտ
Երեխաներ	Նիքոսթաթիս եւ Սոֆոքլիս

Սոֆոքլիս (յուն․՝ Σοφοκλής - հին յուն․՝ Σοφοκλῆς ὁ ἐκ Κολωνοῦ Սոֆոքլիս Քոլոնոսցին), Ք․Ա․ 496 Քոլոնոս (այժմ Աթէնքի թաղամաս) – Ք․Ա․ 406 Աթէնք։ Դասական շրջանի հին յոյն ողբերգակ։ Ըստ հին վկայութիւններու, ան գրած է 123 գործեր, որոնցմէ սակայն միայն 7 ողբերգութիւններ մեզի ամբողջութեամբ հասած են։

Կեանքը

Սոֆոքլիս ծնած է Իփիոս Քոլոնոս, Աթէնք։ Հայրն է բարեկեցիկ Սոֆիլոս, դանակի պատրաստութեան գործարանատէր եւ ունեցած է համապատասխան կրթութիւն եւ դաստիարակութիւն։ Երաժշտութեան ուսուցիչը եղած է նշանաւոր Լամպրոս երաժիշտը։ 15 տարեկանին պատանիներու պարին գլխաւորն է եւ կը մասնակցի Սալամինայի նաւամարտի յաղթանակի տօնին։

Սերտ կապեր ունեցած է այդ ժամանակաշրջանի կարեւոր անձնաւորութիւններու հետ․ Փերիքլիս, Սոկրատ, Պղատոն եւ արժանացած է քաղաքական, կրօնական, ինչպէս նաեւ արուեստի բարձր պաշտօններու։

Ք․Ա․ 443 – 442 «Ատիկէի նաւային Դաշնութեան» գանձապահն է։ Ք․Ա․ 441 – 440 Փելիքլիսին հետ կը ղեկավարէ Սամոս կղզիին արշաւանքը։ Ք․Ա․ 428-ին Թուքիտիտիսին հետ Աթէնքի բանակին զօրավարներէն է եւ Ք․Ա․ 413-ին Աթէնքի սակաւապետական կառավարութեան մաս կը կազմէ։

Ք․Ա․ 420-ին Սոֆոքլիսն է որ աթենացիներուն կը ծանօթացնէ Ասքլիփիոսին պաշտամունքը եւ իբրեւ յարգանքի տուրք, ան ընտրեալն է որ իր բնակարանին մէջ կը ստանայ անոր պատկերը։

Սոֆոքլիս ունեցած է երկու մանչ զաւակներ․ Նիքոսթաթիս եւ Սոֆոքլիս (ապօրինի)։ Վերջինս յայտնի գրագէտ եղած է։

Սոֆոքլիսի կիսանդրին, Աթէնքի Ազգային Պարտէզին առջեւ

Գործը

Մասնակցած է բազմաթիւ թատերական մրցոյթներու։ Ան Աթէնքի մէջ մեծ համբաւի արժանացած է եւ աթենացիներէն յարգուած եղած է։ Հակառակ անոր թէ մրցակցած է Էսհիլոսին (իրմէ 30 տարի մեծ) հետ, ներկայացուցած 30 քառեակներէն 20-ը առաջին տեղը գրաւած են։ Իսկ իրմէ տարիքով փոքր բարեկամը՝ Էվրիփիտիս, առանձնացած կեանքին պատճառով աթենացիներէն չէ սիրուած։

Սոֆոքլիս գրած է 123 ողբերգութիւններ։ Անունով ծանօթ են 114-ը, որոնցմէ միայն 7-ն լրիւ պահպանուած ու հասած են մեզի, ինչպէս օրինակ՝ «Անտիղոնի» (Ք․Ա․442), «Իլեքթրա» (Ք․Ա․ 413), «Թրահինիէ», «Իտիփուս Թիրանոս», «Էաս», «Ֆիլոքթիթիս», «Իտիփուս էփի Քոլոնօ»։

Անոր գործերուն գլխաւոր դերակատարը անձն է, որ աստուածներուն հետ անխուսափելի, ողբերգական եւ մեղաւոր հակամարտութեան մէջ կը գտնուի։

Գործերուն փրկուած հատուածներէն ամենէն կարեւորը պրտաթուղթ պապիրոս մըն է որ խնայած է «Իհնեֆթէ» երգիծական ողբերգութեան մեծ մասը։

Գործերը թարգմանուած են բազաթիւ օտար լեզուներու։

Գործերուն ցանկը

Սոֆոքլիսին արձանը․ Լիոնի թանգարան

Ստորեւ դիւցազներգական գործերուն տիտղոսները, որոնք կը ներփակեն զանազան բաժիններ․-

• «Թրոյիքոս քիքլոս» (Տրոյեան շրջան),
• «Քիփրիա» (Կիպրական)․ Սքիրիէ, Իֆիղենիա, Փալամիտիս,․․․
• «Իլեաս»․ Էթոփիս, Իլեաս միքրա Ֆրիղես, Էթիոփես, Էաս, Ֆիլոքթիթիս,․․․․
• «Իլիու Փերսիս»․ Լաոքոօն, Փրիամոս, Էաս Լոքրոս, Թոլիքսենի,․․․․
• «Նոսթի»․ Նաֆփլիոս, Թեւքրոս, Իլեքթրա, Էրմիոնի, Ֆէաքես,․․․
• «Թիվայիքոս քիքլոս»՝ շրջան
• «Իտիփոտիա»․ Իտիփուս թիրանոս, Իտիփուս էփի Քոլոնօ,․․․․
• «Թիվես»․ Անտիղոնի,․․․
• «Էփիղոնի»․ Ալքմէոն,․․․
• «Իհալիաս ալոսիս»․ Թրահինիէ,․․․
• «Տեմոնես – Իրոես»․ Նիովի,․․․
• «Աթամաս քէ Արղոնաւթես»․ Ֆրիքսոս, Աթամաս, Լիմնիէ, Քոլհիտես, Սքիթես,․․․
• «Արղոս քէ Միկինէ»․ Աքրիսիոս, Անտրոմետա, Լարիսէի, ․․․․
• «Քիքլոս թու Իրաքլի»․ Ամֆիթրիոն,․․․
• «Աթիքա»․ Իոլաոս, Թիրեւս, Էղեւս, Ֆետրա,․․․
• «Տիաֆորա»․ Իքսիոն, Սիսիֆոս, Մելեաղրոս, Իֆիքլիս, Ամիքոս, Ինահոս, Իհնեւթէ,․․․․