Լուսինէ Զաքարեան

Լուսինէ Զաքարեան;
Ծնած է	1 Յունիս 1937
Ծննդավայր	Ախալցխա, Վրացական Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Մահացած է	31 Դեկտեմբեր 1992 (55 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստան
Քաղաքացիութիւն	Խորհրդային Միութիւն; Հայաստան
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Երեւանի Կոմիտասի անուան պետական երաժշտանոց
Տեսակ	Զարգացած Միջնադարու Հայկական Երաժշտութիւն
Մասնագիտութիւն	երգչուհի, օպերային երգչուհի
Աշխատավայր	Հայֆիլհարմոնիա?
Ամուսին	Խորէն Պալեան

Լուսինէ Զաքարեան (1 Յունիս 1937(1937-06-01)^[1], Ախալցխա, Վրացական Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն^[2]^[3] - 31 Դեկտեմբեր 1992(1992-12-31)^[3], Երեւան, Հայաստան), հայ երգչուհի, Կոմիտաս Վարդապետի, հայ հոգեւոր երգերու ու տաղերու մեկնաբան։ 1968 թ. ամուսնացեր է անուանի շարականագէտ, բանասեր, երգիչ Խորէն Պալեանի հետ: Ժողովուրդի կողմէ շատ սիրուած երգչուհիի աճիւնը կը գտնուի Էջմիածին քաղաքի Սուրբ Գայանէ եկեղեցւոյ բակի գերեզմանատան մէջ։

Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Լուսինէ հասակ առած է Ջաւախքի մէջ։ 1952 թուականին իր ընտանիքին հետ տեղափոխուած է Երեւան, ուսանած է Ռոմանոս Մելիքեանի անուան երաժշտական ուսումնարանէն ներս։ 1957 թուականին ընդունուած է Երեւանի պետական երաժշտանոց։ Այդ տարիներուն անոր տաղանդն արդէն բացայայտ էր։

1970-1983 եղած է Հայաստանի Ազգային հեռուստաընկերութեան եւ ձայնասփիւռի սինֆոնիկ նուագախումբի մեներգչուհի։ Այդ ընթացքին երգած է նաեւ Էջմիածնայ Մայր տաճարի երգչախմբէն։ Գերազանց կատարած է ինչպէս արեւմտաեւրոպական ստեղծագործութիւններ, այնպէս ալ՝ հայկական ժողովրդական եւ հոգեւոր երաժշտութիւն։ Տակաւին սովետական տարիներուն, երբ կ՛արգիլուէին բազմաթիւ երաժշտական ոճեր, ինչպէս նաեւ հոգեւոր երաժշտութիւնը, ան համարձակութիւն ունեցած է հայկական հոգեւոր երաժշտութիւնը բարձրացնել բեմ։

1972 թուականին արժանացած է ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստի կոչման^[4]։

Բազմիցս համերգներով ելոյթներ ունեցած է արտասահմանի տարբեր երկիրներու մէջ, ուր փառքով ներկայացուցած է Կոմիտասի հայ ժողովրդական երգերը, տաղերն ու շարականները։ Պարբերաբար համերգներ տուած է հայազգի աշխարհահռչակ երգեհոնահար Պերճ Ժամկոչեանի հետ։ Լուսինէի համար երգահան Առնօ Բաբաջանեան գրած է իր «Վոկալիզը»։ Լուսինէ Զաքարեանին բանաստեղծութիւններ ձօնած է Սիլվա Կապուտիկեանը,Վահագն Դաւթեանը, Պարոյր Սեւակը, այլազգի բանաստեղծներ։ Շնորհիւ հոգեթով ձայնին, Լուսինէ Զաքարեանի ձայնագրութիւնները մտած են համաշխարհային երաժշտութեան ձայնադարան։

Ընտանիք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Լուսինէ Զաքարեանը սերած էր երաժիշտներու գերդաստանէ։ Մօր կողմէ մեծ հայրը՝ Իոսիֆ Թոմաշեւիչը (ծագումով լեհահայ), եղեր է Սան Փեթրսպուրկի Կայսերական օփերային թատրոնի մեներգիչ, ձայնային հարուստ տուեալներով օժտուած պաս-փրոֆունտօ, որ իր ձայնը մշակեր էր Իտալիոյ մէջ։

Մեծ մայրը՝ Ելենա Թոմաշեւսքայան, դաշնակահարուհի էր։

Հայրը՝ Հաբէթ Զաքարեանը, սիմֆոնիք նուագախումբի կազմին մէջ կը նուագէր պաս փողային գործիք:

Մայրը՝ Վերոնիքա Տոմաշեւսքայան, նոյնպես օժտուած էր երաժշտական կարողութիւններով:

Եղբայրը՝ Դաւիթ Զաքարեանը, դաշնակահար եւ ձեռնադաշնակահար էր:

Ունի քոյր՝ Ելենան:

1968 թ. ամուսնացեր է անուանի շարականագէտ, բանասեր, երգիչ Խորէն Պալեանի հետ, որու օգնութեամբ աւելի խորացեր է հայ միջնադարեան երաժշտութեան եւ հոգեւոր երգեցողութեան մէջ:

Մէջբերումներ Լուսինէ Զաքարեանի մասին[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Երբ Լուսինէն երգում է «Սուրբ-սուրբը», ամբողջ հրեշտակները բազմութեամբ իջնում են Մայր աթոռ ու փառաբանում Աստծուն իր այդ երգեցողութեան ու նրան ի վերուստ տրուած շնորհի համար։

- Կաթողիկոս Վազգէն Ա․

Լուսինէն հայ երգարուեստի մէջ նոյն դերն ունի, ի՛նչ ճարտարապետութեան մէջ՝ Թորոս Թորամանեանը։

- Պարոյր Սեւակ

Անզուգական երգչուհի, հոգեւորի փայլուն զգացողութեամբ, որը գերել ու «գրաւել» է ոչ միայն հայ, այլեւ այլազգիներու սրտերն ու փառքով ներկայացուցած Կոմիտասի, հայ ժողովրդական երգերը, տաղերը եւ շարականները։

- Փրոֆէսոր Դաւիթ Ղազարեան

Պարգեւներ եւ կոչումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1967 - ՀԽՍՀ վաստակաւոր արուեստագէտուհի,
1967 - ՀԼԿԵՄ մրցանակ,
1972 - ՀԽՍՀ ժողովրդական արուեստագէտուհի^[5],
1979 - ՀԽՍՀ պետական մրցանակ,
Յետմահու պարգեւատրուեր է «Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանով:

Գրքեր Լուսինէ Զաքարեանի մասին[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Մինչեւ այժմ հրատարակուեր է մեծանուն երգչուհիի մասին պատմող երեք գիրք: Դեռ Լուսինէի ստեղծագործական գործունէութեան բուռն շրջանին գրականագէտ Կարլէն Դանիէլեանը կը գրէ եւ 1981 թուականին Երեւանի մէջ կը հրատարակէ «Լուսինէ Զաքարեան» աշխատութիւնը: Լուսինէի մահէն յետոյ անոր ամուսնոյն՝ Խորէն Պալեանի եւ բանասէր Լիտա Գէորգեանի կողմէն կազմուած 1999 թուականին Երեւանի մէջ կը հրատարակուի «Լուսինէ» ժողովածուն: Սակայն, տեսնելով ընթերցող հասարակութեան անտարբերութիւնը, Խորէն Պալեանը գներ է «Լուսինէ» գրքի բոլոր չվաճառուած օրինակները եւ տեղափոխեր իր բնակարան: 2015 թուականին հրատարակուեր է Լուսինէ Զաքարեանի մասին պատմող թիւ 3-րդ գիրքը՝ Սէրկէյ Մանուէլեանի աշխատասիրութեամբ հրատարակուած «Լուսինէ Զաքարեանը ժամանակակիցներու յուշերուն մէջ» ժողովածուն^[6]:

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,0 ^1,1 Lusine Zakaryan - Armenian National Music
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 395.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երեւան, 2005
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երեւան, 2005
↑ «http://www.nyut.am/?p=93718&l=am»

Արտաքին յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

[[https://anmmedia.am/en/musician/lusine-zakaryan/206_Lusine_Zakaryan_-_Armenian_National_Music]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-1] 1,0 ^1,1 Lusine Zakaryan - Armenian National Music

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1787111"_data-entity-id="Q28722393">[[:d:Q28722393|Ով_ով_է._հայեր]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:hy:Հովհաննես_Այվազյան|Հ.&nbsp;Այվազյան]]_—_[[:Երեւան|Երևան]]:_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_2005._—_հատոր&nbsp;1._—_է.&nbsp;395.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 395.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>

[4] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երեւան, 2005

[5] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երեւան, 2005

[6] «http://www.nyut.am/?p=93718&l=am»

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]