Լեփթին

Լեփթինի կառուցուածքային ձեւը

Լեփթին (Կաղապար:Lang-gr - բարակ, թոյլ), ճարպային հիւսուածքի բջիջներու՝ ատիբոսիդներու կողմէ արտադրուող հորմոն։ Կ'ընկճէ ախորժակն ու կ'առաջացնէ հագեցման զգացողութիւն։ Լեփթինի ազդեցութիւնը հակառակ է ուղղուած կրելինին։ Լեփթինի նկատմամբ բջիջային ընկալիչները տեղակայուած են ենթատեսաթումբի (հիբոթալամուս) կամարաձեւ կորիզներուն մէջ, այն նոյն տեղերուն մէջ, ուր եւ կրելինի ընկալիչներն են։[1]

Առաջին անգամ անջատուած է 1994-ին։ Լեփթինի համադրութեան համար պատասխանատու Ob (Lep) գէնը (Ob՝ անգլերէն՝ obese, Lep՝ leptin) տեղակայուած է մարդու 7-րդ քրոմոսոմին։ Հորմոնը կազմուած է 167 գունահատներէ։ Հիմնականին կ'արտադրէ սպիտակ ճարպային հիւսուածքի բջիջներու կողմէն, ինչպէս նաեւ՝ գորշ ճարպային հիւսուածքի բջիջներու, ընկերքի, ձուարաններու, կմախքային մկաններու, ստամոքսի, էբիթելային բջիջներու, ոսկրածուծի մէջ։[2][3]

Լեփթին համադրելու անկարող (ձախէն) եւ նորմալ մկան համեմատութիւնը

Քանակը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Լեփթինը արեան մէջ կը շրջանառէ ազատ եւ կապուած ձեւերով։[4] Արեան մէջ անոր քանակական տատանումները կտրուկ ձեւով կը կատարուին։[5][6] Լեփթինի քանակը արեան մէջ շատ է կէս գիշեր եւ առաւօտ ժամերու միջեւ։[7] Անոր քանակի օրական տատանումները կախուած են սնման հասարակարգէն։[8]

Մարդկանց մօտ նկարագրուած են դէպքեր. երբ լեփթինի քանակը կախուած եղած չեն մարմնի ճարպի զանգուածի հետ։

  • Լեփթինի քանակը կը նուազի 24-72 ժամեայ քաղցէն յետոյ։[9][10][11]
  • Մեծ նշանակութիւն ունի քաղցին յարմարելու գործին մէջ։[12][13]
  • Ճարպակալմամբ տառապողներու մօտ լեփթինի քանակը աւելցած կ'ըլլան։[14][15]
  • Լեփթինի քանակը կը նուազի քունէն զրկուելու դէպքին մէջ։[16][17]
  • Լեփթինի քանակը կ'աւելնայ յուզական ճնշումի հետեւանքով։[18]
  • Լեփթինի քանակը կը նուազի ֆիզիկական աշխատանքի հետեւանքով։[19][20][21]
  • Լեփթինի քանակը կ'աւելնայ տեքսամեթազոնի ազդեցութեամբ։[22]
  • էնսիւլինը կ'աւելցնէյ լեփթինի քանակը։[23]
  • Լեփթինի քանակը կը շատնայ ճարպակալման դէպքին մէջ (հակասական երեւոյթ)։[24]

Նշանակութիւնը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Լեփթինը կը մասնակցի կազմոպթեան զօրութեան փոխանակութեան եւ մարմնի զանգուածի կարգաւորման, հիմնական գործաառնութիւնը՝ ախորժակի ընկճումն է։ Այդ պատճառով շատ յաճախ կոչուած են նաեւ յագեցման հորմոն։

Ան կ'ազդէ ենթատեսաթեան վրայ եւ կ'արգելակէ քաղցի զգացում առաջ բերող Y-նեյրոբեբդիտի, անանտամիտի (ներսածին կաննաբինոիդային համակարգ) արտադրութիւնը, ինչպէս նաեւ կը խթանէ քաղցը ճնշող α-մելանոխթանիչ հորմոնի արտադրութիւնը։ Ի տարբերութիւն խոլեցիստոկինի, լեփթինը առաւել երկար ժամանակով կը ճնշէ քաղցի զգացողութիւնը։ Լեփթինի բնածին անբաւարարութիւնը մարմինի խիստ ճարպակալման պատճառ կարող է հանդիսանալ։

Ծոմն ու ցած գոլերով կերականոնները կը նուազեցնեն լեփթինի քանակը։[25][26][27][28]

Լեփթինին կ'ընկճէ էնսիւլինի արտադրութիւնը եւ կը բարձրացնէ հիւսուածքներու դիմադողականութիւնը այս հորմոնի նկատմամբ, իսկ ան՝ էնսիւլինը ոչ կախեալ շաքարախտի առաջացման պատճառ՝ կարող է հանդիսանալ։ Էնսիւլինը ազդելով ճարպային հիւսուածքի վրայ, կը խթանէ լեփթինի արտադրութիւնը։

Սեռական հասունացման ժամանակ լեփթինի քանակութիւնը կը բարձրանայ արեան մէջ։

Լեփթինի ընկլաիչներ կան նաեւ T լիմֆոցիդներու վրայ։[29]

Լեփթինը կը խթանէ անօթիներու վերականգնումը՝ անկիոկենեզիսը, անօթային էնտոթելային աճի գործօնի քանակի աւելացման միջոցով։

Լեփթինը միայն կը նուազեցնէ արեան ճնշումը։[30][31]

Սաղմի թոքերուն մէջ արտադրուող լեփթինը կը խթանէ սուրֆակդանդի արտադրութիւնը։[32]

Ընկերքը նոյնպէս կ'արտադրուի այս հորմոնէն։[33] Լեփթինի քանակը կ'աւելնայ յղիութեան եւ կը նուազի՝ ծննդաբերութենէն յետոյ։

Լեփթինը կ'արգիլէ արգանդի կծկումները։[34]

Իմունոհակազդեցութեան լեփթինը յայտնաբերած է մայրական կաթին եւ անոր հետ սնուող նորածիններու արեան մէջ։[35]

Լեփթինը կը մասնակցի նաեւ սեռական հասունացմանը, ոսկորներու աճին, ուղեղի այլ կառոյցներու նորմալ գործունէութեանը, հարկազերծային հակազդեցութիւններուն։[36][37][38][39][40][41][42][43][44][45]

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. ↑ Brennan AM, Mantzoros CS (2006)։ «Drug Insight: the role of leptin in human physiology and pathophysiology--emerging clinical applications»։ Nat Clin Pract Endocrinol Metab 2 (6): 318–27։ PMID 16932309։ doi:10.1038/ncpendmet0196 
  2. ↑ Margetic S, Gazzola C, Pegg GG, Hill RA (2002)։ «Leptin: a review of its peripheral actions and interactions»։ Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord. 26 (11): 1407–1433։ PMID 12439643։ doi:10.1038/sj.ijo.0802142 
  3. ↑ Bado A, Levasseur S, Attoub S, Kermorgant S, Laigneau JP, Bortoluzzi MN, Moizo L, Lehy T, Guerre-Millo M, Le Marchand-Brustel Y, Lewin MJ (August 1998)։ «The stomach is a source of leptin»։ Nature 394 (6695): 790–793։ PMID 9723619։ doi:10.1038/29547 
  4. ↑ Sinha MK, Opentanova I, Ohannesian JP, Kolaczynski JW, Heiman ML, Hale J, Becker GW, Bowsher RR, Stephens TW, Caro JF (September 1996)։ «Evidence of free and bound leptin in human circulation. Studies in lean and obese subjects and during short-term fasting»։ J. Clin. Invest. 98 (6): 1277–82։ PMC 507552։ PMID 8823291։ doi:10.1172/JCI118913 
  5. ↑ Lönnqvist F, Arner P, Nordfors L, Schalling M (1995)։ «Overexpression of the obese (ob) gene in adipose tissue of human obese subjects»։ Nat. Med. 1 (9): 950–3։ PMID 7585223։ doi:10.1038/nm0995-950 
  6. ↑ Madej T (1998)։  
  7. ↑ Sinha MK, Ohannesian JP, Heiman ML, Kriauciunas A, Stephens TW, Magosin S, Marco C, Caro JF (March 1996)։ «Nocturnal rise of leptin in lean, obese, and non-insulin-dependent diabetes mellitus subjects»։ J. Clin. Invest. 97 (5): 1344–7։ PMC 507189։ PMID 8636448։ doi:10.1172/JCI118551 
  8. ↑ ref name="pmid9312190">Schoeller DA, Cella LK, Sinha MK, Caro JF (October 1997)։ «Entrainment of the diurnal rhythm of plasma leptin to meal timing»։ J. Clin. Invest. 100 (7): 1882–7։ PMC 508375։ PMID 9312190։ doi:10.1172/JCI119717 
  9. ↑ Chan JL, Heist K, DePaoli AM, Veldhuis JD, Mantzoros CS (May 2003)։ «The role of falling leptin levels in the neuroendocrine and metabolic adaptation to short-term starvation in healthy men»։ J. Clin. Invest. 111 (9): 1409–1421։ PMC 154448։ PMID 12727933։ doi:10.1172/JCI17490 
  10. ↑ Kolaczynski JW, Considine RV, Ohannesian J, Marco C, Opentanova I, Nyce MR, Myint M, Caro JF (November 1996)։ «Responses of leptin to short-term fasting and refeeding in humans: a link with ketogenesis but not ketones themselves»։ Diabetes 45 (11): 1511–5։ PMID 8866554։ doi:10.2337/diab.45.11.1511 
  11. ↑ Kolaczynski JW, Ohannesian JP, Considine RV, Marco CC, Caro JF (November 1996)։ «Response of leptin to short-term and prolonged overfeeding in humans»։ J. Clin. Endocrinol. Metab. 81 (11): 4162–5։ PMID 8923877։ doi:10.1210/jc.81.11.4162 
  12. ↑ Ahima RS, Prabakaran D, Mantzoros C, Qu D, Lowell B, Maratos-Flier E, Flier JS (July 1996)։ «Role of leptin in the neuroendocrine response to fasting»։ Nature 382 (6588): 250–2։ PMID 8717038։ doi:10.1038/382250a0 
  13. ↑ Friedman JM (March 2009)։ «Leptin at 14 y of age: an ongoing story»։ Am. J. Clin. Nutr. 89 (3): 973S–979S։ PMC 2667654։ PMID 19190071։ doi:10.3945/ajcn.2008.26788B 
  14. ↑ Zirlik S, Hauck T, Fuchs FS, Neurath MF, Konturek PC, Harsch IA (February 2011)։ «Leptin, Obestatin and Apelin levels in patients with obstructive sleep apnoea syndrome»։ Med. Sci. Monit. 17 (3): CR159–64։ PMC 3524733։ PMID 21358603։ doi:10.12659/MSM.881450 
  15. ↑ Harsch IA, Konturek PC, Koebnick C, Kuehnlein PP, Fuchs FS, Pour Schahin S, Wiest GH, Hahn EG, Lohmann T, Ficker JH (August 2003)։ «Leptin and ghrelin levels in patients with obstructive sleep apnoea: effect of CPAP treatment»։ Eur. Respir. J. 22 (2): 251–257։ PMID 12952256։ doi:10.1183/09031936.03.00010103 
  16. ↑ Seaborg E (2007)։ «Growing evidence links too little sleep to obesity and diabetes»։ Endocrine News: 14–15 
  17. ↑ Knutson KL, Spiegel K, Penev P, Van Cauter E (June 2007)։ «The metabolic consequences of sleep deprivation»։ Sleep Med Rev 11 (3): 163–178։ PMC 1991337։ PMID 17442599։ doi:10.1016/j.smrv.2007.01.002 
  18. ↑ Otsuka R, Yatsuya H, Tamakoshi K, Matsushita K, Wada K, Toyoshima H (October 2006)։ «Perceived psychological stress and serum leptin concentrations in Japanese men»։ Obesity (Silver Spring) 14 (10): 1832–1838։ PMID 17062814։ doi:10.1038/oby.2006.211 
  19. ↑ de Salles BF, Simão R, Fleck SJ, Dias I, Kraemer-Aguiar LG, Bouskela E (July 2010)։ «Effects of resistance training on cytokines»։ Int J Sports Med 31 (7): 441–450։ PMID 20432196։ doi:10.1055/s-0030-1251994 
  20. ↑ Hickey MS, Considine RV, Israel RG, Mahar TL, McCammon MR, Tyndall GL, Houmard JA, Caro JF (November 1996)։ «Leptin is related to body fat content in male distance runners»։ Am. J. Physiol. 271 (5 Pt 1): E938–40։ PMID 8944684 
  21. ↑ Hickey MS, Houmard JA, Considine RV, Tyndall GL, Midgette JB, Gavigan KE, Weidner ML, McCammon MR, Israel RG, Caro JF (April 1997)։ «Gender-dependent effects of exercise training on serum leptin levels in humans»։ Am. J. Physiol. 272 (4 Pt 1): E562–6։ PMID 9142875 
  22. ↑ Considine RV, Nyce MR, Kolaczynski JW, Zhang PL, Ohannesian JP, Moore JH, Fox JW, Caro JF (May 1997)։ «Dexamethasone stimulates leptin release from human adipocytes: unexpected inhibition by insulin»։ J. Cell. Biochem. 65 (2): 254–8։ PMID 9136082։ doi:10.1002/(SICI)1097-4644(199705)65:2<254::AID-JCB10>3.0.CO;2-I 
  23. ↑ Kolaczynski JW, Nyce MR, Considine RV, Boden G, Nolan JJ, Henry R, Mudaliar SR, Olefsky J, Caro JF (May 1996)։ «Acute and chronic effects of insulin on leptin production in humans: Studies in vivo and in vitro»։ Diabetes 45 (5): 699–701։ PMID 8621027։ doi:10.2337/diabetes.45.5.699 
  24. ↑ Caro JF, Sinha MK, Kolaczynski JW, Zhang PL, Considine RV (November 1996)։ «Leptin: the tale of an obesity gene»։ Diabetes 45 (11): 1455–62։ PMID 8866547։ doi:10.2337/diab.45.11.1455 
  25. ↑ Dubuc G, Phinney S, Stern J, Havel P (1998)։ «Changes of serum leptin and endocrine and metabolic parameters after 7 days of energy restriction in men and women»։ Metab. Clin. Exp. 47 (4): 429–34։ PMID 9550541։ doi:10.1016/S0026-0495(98)90055-5 
  26. ↑ Pratley R, Nicolson M, Bogardus C, Ravussin E (1997)։ «Plasma leptin responses to fasting in Pima Indians»։ Am. J. Physiol. 273 (3 Pt 1): E644–9։ PMID 9316457 
  27. ↑ Weigle DS, Duell PB, Connor WE, Steiner RA, Soules MR, Kuijper JL (February 1997)։ «Effect of fasting, refeeding, and dietary fat restriction on plasma leptin levels»։ J. Clin. Endocrinol. Metab. 82 (2): 561–5։ PMID 9024254։ doi:10.1210/jc.82.2.561 
  28. ↑ Wadden TA, Considine RV, Foster GD, Anderson DA, Sarwer DB, Caro JS (January 1998)։ «Short- and long-term changes in serum leptin dieting obese women: effects of caloric restriction and weight loss»։ J. Clin. Endocrinol. Metab. 83 (1): 214–8։ PMID 9435444։ doi:10.1210/jc.83.1.214 
  29. ↑ Taleb S, Herbin O, Ait-Oufella H, Verreth W, Gourdy P, Barateau V, Merval R, Esposito B, Clément K, Holvoet P, Tedgui A, Mallat Z. (2007)։ «Defective leptin/leptin receptor signaling improves regulatory T cell immune response and protects mice from atherosclerosis»։ Arterioscler Thromb Vasc Biol. 27 (12): 2691–2698։ PMID 17690315։ doi:10.1161/ATVBAHA.107.149567 
  30. ↑ Zhang W, Telemaque S, Augustyniak R, Anderson P, Thomas G, An J, Wang Z, Newgard C, Victor R. (2010)։ «Adenovirus-mediated leptin expression normalises hypertension associated with diet-induced obesity»։ J Neuroendocrinol. 22 (3): 175–180։ PMID 20059648։ doi:10.1111/j.1365-2826.2010.01953.x 
  31. ↑ Knight W, Seth R, Boron J, Overton J. (2009)։ «Short-term physiological hyperleptinemia decreases arterial blood pressure»։ Regul Pept. 154 (1–3): 60–68։ PMID 19323984։ doi:10.1016/j.regpep.2009.02.001 
  32. ↑ Torday JS, Rehan VK (October 2006)։ «Up-regulation of fetal rat lung parathyroid hormone-related protein gene regulatory network down-regulates the Sonic Hedgehog/Wnt/beta-catenin gene regulatory network»։ Pediatr. Res. 60 (4): 382–8։ PMID 16940239։ doi:10.1203/01.pdr.0000238326.42590.03 
  33. ↑ Zhao J, Townsend KL, Schulz LC, Kunz TH, Li C, Widmaier EP (2004)։ «Leptin receptor expression increases in placenta, but not hypothalamus, during gestation in Mus musculus and Myotis lucifugus»։ Placenta 25 (8–9): 712–722։ PMID 15450389։ doi:10.1016/j.placenta.2004.01.017 
  34. ↑ Moynihan AT, Hehir MP, Glavey SV, Smith TJ, Morrison JJ (2006)։ «Inhibitory effect of leptin on human uterine contractility in vitro»։ Am. J. Obstet. Gynecol. 195 (2): 504–509։ PMID 16647683։ doi:10.1016/j.ajog.2006.01.106 
  35. ↑ Casabiell X, Piñeiro V, Tomé MA, Peinó R, Diéguez C, Casanueva FF (1997)։ «Presence of leptin in colostrum and/or breast milk from lactating mothers: a potential role in the regulation of neonatal food intake»։ J. Clin. Endocrinol. Metab. 82 (12): 4270–3։ PMID 9398752։ doi:10.1210/jcem.82.12.4590 
  36. ↑ Sanchez-Garrido MA, Tena-Sempere M (2013)։ «Metabolic control of puberty: roles of leptin and kisspeptins»։ Horm Behav 64 (2): 187–94։ PMID 23998663։ doi:10.1016/j.yhbeh.2013.01.014 
  37. ↑ Matkovic V, Ilich JZ, Skugor M, Badenhop NE, Goel P, Clairmont A, Klisovic D, Nahhas RW, Landoll JD (October 1997)։ «Leptin is inversely related to age at menarche in human females»։ J. Clin. Endocrinol. Metab. 82 (10): 3239–45։ PMID 9329346։ doi:10.1210/jc.82.10.3239 
  38. ↑ Ducy P, Amling M, Takeda S, Priemel M, Schilling AF, Beil FT, Shen J, Vinson C, Rueger JM, Karsenty G (January 2000)։ «Leptin inhibits bone formation through a hypothalamic relay: a central control of bone mass»։ Cell 100 (2): 197–207։ PMID 10660043։ doi:10.1016/S0092-8674(00)81558-5 
  39. ↑ Farr SA, Banks WA, Morley JE (June 2006)։ «Effects of leptin on memory processing»։ Peptides 27 (6): 1420–5։ PMID 16293343։ doi:10.1016/j.peptides.2005.10.006 
  40. ↑ Greco SJ, Bryan KJ, Sarkar S, Zhu X, Smith MA, Ashford JW, Johnston JM, Tezapsidis N, Casadesus G (2010)։ «Leptin reduces pathology and improves memory in a transgenic mouse model of Alzheimer's disease»։ J. Alzheimers Dis. 19 (4): 1155–67։ PMC 2862270։ PMID 20308782։ doi:10.3233/JAD-2010-1308 
  41. ↑ Doherty GH, Beccano-Kelly D, Yan SD, Gunn-Moore FJ, Harvey J (January 2013)։ «Leptin prevents hippocampal synaptic disruption and neuronal cell death induced by amyloid β»։ Neurobiol. Aging 34 (1): 226–37։ PMID 22921154։ doi:10.1016/j.neurobiolaging.2012.08.003 
  42. ↑ Greco SJ, Sarkar S, Johnston JM, Tezapsidis N (February 2009)։ «Leptin regulates tau phosphorylation and amyloid through AMPK in neuronal cells»։ Biochem. Biophys. Res. Commun. 380 (1): 98–104։ PMC 2657956։ PMID 19166821։ doi:10.1016/j.bbrc.2009.01.041 
  43. ↑ Lord GM, Matarese G, Howard JK, Baker RJ, Bloom SR, Lechler RI (August 1998)։ «Leptin modulates the T-cell immune response and reverses starvation-induced immunosuppression»։ Nature 394 (6696): 897–901։ PMID 9732873։ doi:10.1038/29795 
  44. ↑ Fantuzzi G, Faggioni R (October 2000)։ «Leptin in the regulation of immunity, inflammation, and hematopoiesis»։ J. Leukoc. Biol. 68 (4): 437–46։ PMID 11037963 
  45. ↑ Caldefie-Chezet F, Poulin A, Tridon A, Sion B, Vasson MP (March 2001)։ «Leptin: a potential regulator of polymorphonuclear neutrophil bactericidal action?»։ J. Leukoc. Biol. 69 (3): 414–8։ PMID 11261788 

Արտաքին հղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Լեփթին&oldid=218614» էջէն