Եանուշ Քորչաք

Եանուշ Քորչաք; լեհ.՝ Janusz Korczak
Ծննդեան անուն	լեհ.՝ Henryk Goldszmit The Third
Նաեւ յայտնի է իբրեւ	Stary Doktor, Pan Doktor եւ Janusz Korczak
Ծնած է	22 Յուլիս 1878[…]
Ծննդավայր	Վարշաւա, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	7 Օգոստոս 1942 (64 տարեկանին)
Մահուան վայր	Տրեբլինկա, Treblinka, Գեներալ-նահանգապետություն
Քաղաքացիութիւն	Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն
Ազգութիւն	աշկենազի?
Կրօնք	Յուդայականութիւն
Ուսումնավայր	Վարշաւայի համալսարան; Վարշավայի կայսերական համալսարան?; Flying University?
Երկեր/Գլխաւոր գործ	How to Love a Child?, King Matt the First?, Little King Matty...and the Desert Island? եւ Kaytek the Wizard?
Մասնագիտութիւն	մանկավարժ, մանկաբոյժ, մանկագիր, հեղինակ, գրագէտ, ուսուցիչ, բժիշկ, դաստիարակ, իրաւապաշտպան, հեղինակ, փիլիսոփայ, հրապարակախօս
Աշխատավայր	Bersohns and Baumans Children's Hospital?; Ռուսական կայսերական բանակ?; Free Polish University?; Լեհաստանի զինված ուժեր?
Անդամութիւն	Մասոնականութիւն
Ծնողներ	հայր՝ Józef Goldszmit?, մայր՝ Cecylia Gębicka?
Կայքէջ	pskorczak.org.pl

Եանուշ Քորչաք (իրական անունը՝ Հենրիք Կոլտշմիթ, 22 Յուլիս 1878(1878-07-22)^[3]^[4]^[5]^[…], Վարշաւա, Ռուսական Կայսրութիւն - 7 Օգոստոս 1942(1942-08-07)^[6], Տրեբլինկա, Treblinka, Գեներալ-նահանգապետություն^[6]) հրէական ծագմամբ լեհ ականաւոր մանկավարժ, մանկական գրող, հասարակական գործիչ ու բժիշկ։

Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Քորչաք ծնած է Վարշաւա^[7]։ Դպրոցական տարիները անցած են Վարշաւայի ռուսական գիմնազիոնին մէջ, ուր խիստ կանոնակարգ կը գործէր, թատրոն կամ արձակուրդներուն տուն այցելութիւնը հնարաւոր էր միայն տնօրէնութեան գրաւոր թոյլտուութենէ ետք: 1898-ին Քորչաքն կ՛ընդունուի Վարշաւայի համալսարանի բժշկական բաժանմունքը, զոր կ՛աւարտէ 1905-ին եւ որպէս զինուորական բժիշկ կը մասնակցի ռուս-ճափոնական պատերազմին: 1899-ի ամրան ան կը մեկնի Զուիցերիա՝ աւելի սերտ ծանօթանալու Փեսթալոցիին մանկավարժական գործունէութեան:

Ճամբորդութեան ընթացքին Քորչաք առանձնայատուկ հետաքրքութիւն կը ցուցաբերէ դպրոցներու եւ մանկական հիւանդանոցներու նկատմամբ: 1903-1911 թուականներուն Քորչաքն կ՛աշխատի հրէական մանկական հիւանդանոցի մը եւ ամառնային մանկական ճամբարներու մէջ՝ որպէս դաստիարակ^[8]:

Ան մօտաւորապէս մէկ տարի կ՛անցընէ Պերլին (1907 - 1908), չորս ամիս Փարիզ (1910) եւ մէկ ամիս Լոնտոն (1910 կամ 1911)։ Ինչպէս ինք կը գրէ տարիներ անց, Լոնտոն եղած ընթացքին ան կ՛որոշէ ընտանիք չկազմել, սակայն փոխարէնը «կը ծառայէ երեխաներուն ու անոնց կարիքներուն»:

1911-ին Քորչաք կը հեռանայ բժշկական աշխատանքէն եւ նոյն տարի Վարշաւայի մէջ կը հիմնադրէ հրեայ երեխաներու համար նախատեսուած «Dom Sierot» (բառացի՝ «որբանոց») մանկատունը, որ կը ղեկավարէ մինչեւ կեանքին վերջը (1914-18, ընդմիջումով)։ Զուգահեռաբար կը դասաւանդէ, մամուլի հետ կը համագործակցի, մանկական ստեղծագործութիւններ եւ գիտամանկավարժական աշխատանքներ կը գրէ, հանդէս կու գայ ռատիոյով^[9] ու դասախօսութիւններ կը ներկայացնէ համալսարաններէն ներս։

Բացի այդ, 1919-36 թուականներուն կը մասնակցի նաեւ լեհ երեխաներու «Մեր տունը» մանկատուն-վարժարանի աշխատանքներուն, ուր եւս կիրարկած է իր նորարար մանկավարժական մեթոտները։

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,0 ^1,1 https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Korczak-Janusz;3925700.html
↑ https://www.treccani.it/enciclopedia/janusz-korczak
↑ ^3,0 ^3,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164"></a>
↑ ^5,0 ^5,1 filmportal.de — 2005.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a>
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #118565397 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ «Ceremony Marking 68 Years Since the Murder of Janusz Korczak and the Children of the Orphanage»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2016-03-04-ին։ արտագրուած է՝ 2016-12-12 (անգլերէն)
↑ «Janusz Korczak (1878 - 1942)» (անգլերէն)
↑ «Who was Janusz Korczak?»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2016-12-31-ին։ արտագրուած է՝ 2016-12-12 (անգլերէն)

[[https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Korczak-Janusz;3925700.html_https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Korczak-Janusz;3925700.html]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-1] 1,0 ^1,1 https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Korczak-Janusz;3925700.html

[[https://www.treccani.it/enciclopedia/janusz-korczak_https://www.treccani.it/enciclopedia/janusz-korczak]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-2] ttps://www.treccani.it/enciclopedia/janusz-korczak

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827_citetype_Q595971"_data-entity-id="Q19938912"><i_class="wef_low_priority_links">[[:fr:Bibliothèque_nationale_de_France|Bibliothèque_nationale_de_France]]</i>_[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11909982p_data.bnf.fr]:_open_data_platform<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q1789476"_data-entity-id="Q2629164">Internet_Speculative_Fiction_Database<span_class="wef_low_priority_links">_—_1995.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164"></a></div>-4] 4,0 ^4,1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127_citetype_Q1414426"_data-entity-id="Q15706812">filmportal.de<span_class="wef_low_priority_links">_—_2005.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a></div>-5] 5,0 ^5,1 filmportal.de — 2005.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q17152639_citetype_Q1172284"_data-entity-id="Q36578"><i_class="wef_low_priority_links">[[:Գերմանիոյ_Ազգային_Գրադարան|Deutsche_Nationalbibliothek]]</i>_[http://d-nb.info/gnd/118565397/_Record_#118565397]_//_Gemeinsame_Normdatei<span_class="wef_low_priority_links">_—_2012—2016.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a></div>-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #118565397 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[7] «Ceremony Marking 68 Years Since the Murder of Janusz Korczak and the Children of the Orphanage»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2016-03-04-ին։ արտագրուած է՝ 2016-12-12 (անգլերէն)

[8] «Janusz Korczak (1878 - 1942)» (անգլերէն)

[9] «Who was Janusz Korczak?»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2016-12-31-ին։ արտագրուած է՝ 2016-12-12 (անգլերէն)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]