Ֆրանսական Հիւսիսային Ափրիկէ

Ֆրանսական Հիւսիսային Ափրիկէ (ֆրանսերէն՝ L’Afrique française du Nord, AFN կամ A.F.N.)’ գաղութատիրական տիրապետութիւն մըն է Ֆրանսայի Հիւսիսային Ափրիկէին մէջ՝ XIX եւ XX դարերուն։ Կը ներառէր Ալժերիան, Թունիսը, Մարոկկոն։

Ֆրանսական Հիւսիսային Ափրիկէն XIX դարուն

Պատմութիւն

1830 թուականին, ֆրանսացիները սկսան գաղութացնել Հիւսիսային Ափրիկէն։ Երկրին լաւագոյն հողերը բնակեցուեցան Եւրոպայէն գաղթականներով։ 1847 թուականին ֆրանսացիները լիովին գրաւեցին Ալժերիան, եւ 1848-ին անիկա յայտարարուեցաւ Ֆրանսայի տարածք, բաժնուեցաւ գաւառներու՝ պրեֆեկտներու գլխաւորութեամբ, որոնք կը վերահսկուէին Ֆրանսայի գլխաւոր նահանգապետէն։ 1881 թուականին Ֆրանսա ներխուժեց Թունիս եւ նոյն տարուան Մայիս 12-ին ստիպեց Թունիսի Պէյին ստորագրել Պարդոյի դաշնագիրը, ֆրանսական հովանաւորութեան փաստացի հաստատման մասին։ Սակայն զինուած պայքարը տեւեց գրեթէ մինչեւ XIX դարու վերջը։

Մարոկկոյի մէջ հովանաւորութիւնի պաշտօնական հաստատումը տեղի ունեցաւ 1912 թուականի Մարտ 30-ին: Մարոկկոյի ցեղերու զինուած դիմադրութիւնը ֆրանսացիները կարողացան ճնշել միայն 1920-ական թուականներու վերջերուն։ Բ. Համաշխարհային պատերազմի ընթացքին Ֆրանսական Հիւսիսային Ափրիկէի տարածքին մէջ ծաւալեցան ռազմական գործողութիւններ։ 1942 թուականի Նոյեմբերին դաշնակից ուժերը ներխուժեցին գաղութ եւ քանի մը օր տեւած մարտերէ ետք ազատագրեցին Հիւսիսային Ափրիկէի տարածքը Վիշիի ռեժիմի զօրքերէն։ Թունիսը եւ Մարոքքոն անկախութիւն ստացան 1956 թուականին, Ալժերիա՝ 1962 թուականին։