Սփիւռք (թերթ)

Սփիւռք
Տեսակ	հանդէս և թերթ
Հիմնադրուած է	1958

«Սփիւռք», գրական, գեղարուեստական, հասարակական պարբերաթերթ։ Հիմնադիր՝ Սիմոն Սիմոնեան, 1990 թ․-էն՝ Հայկական ժողովրդային շարժման հրատարակութիւն։

Մինչեւ 1988 թուականը «Սփիւռքը» անկախ ուղղութեան թերթ էր։ Կ՚անդրադառնայ Հայաստանի եւ սփիւռքի հասարակական կեանքին, Հայ դատին, Ղարաբաղի եւ Նախիջեւանի հարցերուն, հայրենիք-սփիւռք յարաբերութիւններուն, Անթիլիասի եկեղեցական տագնապին եւ մերձաւորարլելեան ճգնաժամին։ Կը լուսաբանէ հայրենիքի եւ սփիւռքի գրականմշակութային կեանքը, կը հրատարակէ գրական-գեղարուեստական ստեղծագործութիւններ։

Մինչեւ 1988 թուական, չհարելով որեւէ կուսակցութեան եւ կազմակերպութեան, հանդէս եկած է յանուն սփիւռքի ազգային, եկեղեցական, մշակութային հաստատութիւններու համագործակցութեան։ Խորհրդային Հայաստանը համարած է համայն հայութեան հայրենիք։ Տպագրած է յօդուածներ Հայաստանի մօտիկ անցեալի եւ ազգային-ազատագրական շարժումներու վերաբերեալ, վաւերագրական դրուագներ Մեծ եղեռնէն եւ հայերու ինքնապաշտպանական մարտերէն։ Ներկայացուցած է սփիւռքի հասարակական-եկեղեցական կեանքը, պատմեած է սփիւռք այցելող արուեստի եւ մշակոյթի հայ խորհրդային գործիչներու, մարզական խումբերու ելոյթներու մասին։ Գրական բաժինին մէջ տեղ գտած են հայ գրողներու ստեղծագործութիւններ, նմուշներ համաշխարհային գրականթենէն։

1958-1989թթ. Գրական եւ ընդհանուր պարբերական

1958-1974թթ. - Սիմոն Սիմոնեան

Առաջին անգամ թերթը տպագրուած է հայ արձակագիր Սիմոն Սիմոնեանի կողմէ շաբաթական մէկ անգամ՝ տաբլոիդի ֆորմատով, ապա երկու շաբաթը մէկ անգամ պարբերութեամբ։ Սկզբնապէս ղեկավարուելով հայկական աւանդական քաղաքական կուսակցական գիծերէն հեռու անկախ գիծով, այն հայալեզու նշանաւոր հրատարակութիւն էր՝ գրական, պատմական, սոցիալական եւ գեղարուեստական լուսաբանումներով։ «Սփիւռքը»ը նաեւ ունէր ընթերցողներու եւ հեղինակներու մեծ ցանց տարբեր երկիրներու մէջ (ինչպէս՝ Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետութեան հեղինակներ, ինչպիսին են Յովհաննէս Շիրազը, Սիլվա Կապուտիկեանը, Գէորգ Գուբելեանը եւ այլք), ի լրումն հայկական սփիւռքի մեծ թիւով գրողներու եւ բանաստեղծներու։ Ի թիւս քանի մը այլ հայկական ամսագրերու, ինչպիսին են «Նայիրի», «Բագին», «Շիրակ» եւ այլն, «Սփիւռքը» 1950-ական, 1960-ական թուականներուն եւ ենկէ ետք ալ դարձաւ հայ գրական եւ մտաւոր կեանքի կիզակէտը Մերձաւոր Արեւելքի տարածաշրջանին մէջ։

1975-1989 - Գէորգ Աճեմեան

1975 թուականին պարբերականի հրատարակութիւնը Սիմոն Սիմոնեանէն անցած է Գէորգ Աճեմեանին, սակայն պահպանուած է պարբերականի գրական եւ գեղարուեստական ուղղուածութիւնը։ Գէորգ Աճեմեանը մինչեւ 1989 թուականը շարունակած է հրատարակել պարբերականը։

Գէորգ Աճեմեանի մահէն ետք պարզուեցաւ, որ ան Յակոբ Յակոբեանի հետ միասին ASALA-ի հիմնադիրներէն մէկն էր (իսկական անունը ՝ Յարութիւն Թագուշեան)։

1990թ. - Հայկական ժողովրդական շարժման մարմին

1990 թուականին Աճեմեանը «Սփիւռք» պարբերականի արտօնագիրը փոխանցեց ձախակողմեան հայ ժողովրդական շարժման (որպէս Լիբանանի մէջ Հայաստանի ազատագրութեան հայ գաղտնի բանակի (ԱՍԱԼԱ) քաղաքական խօսափող)։

Վերջինս փոխեց թերթի ընդհանուր ուղղուածութիւնը, եւ մեծ քանակութեամբ նիւթեր նուիրուած էին քաղաքական հարցերուն, հայկական հարցին եւ ազատագրական գաղափարախօսութեան։ Նոր սեփականատէրերը նաեւ փոխեցին հրատարակութեան ձեւաչափը՝ տաբլոիդային թերթէն դարձնելով փոքր ձեւաչափի ամսագիր եւ սկսան այն հրապարակել ամսական մէկ անգամ կամ աւելի քիչ յաճախականութեամբ։

Ամսագրի քաղաքական կողմնորոշումը մեծ շեղում էր 1958-1990 թուականներուն Սիմոնեանի եւ Աճեմեանի ղեկավարութեամբ սկզբնական հրատարակութեան աւանդական գրական-գեղարուեստական աւանդոյթէն, եւ նոր Սփիւռք-ը կը համարուէր հայկական պատմական պարբերականէն անկախ նոր հրատարակութիւն։

Ներկայիս «Սփիւռք»ը ամէնամեայ պատկերազարդ ամսագիր է։

Խմբագիրներ

• Սիմոն Սիմոնեան (1958-1974)
• Գէորգ Աճեմեան (1975-1989)
• Հայկական ժողովրդական շարժում (1990-էն ետք)

Ծանօթագրութիւններ

• Գէորգ Եազճեան, Լիբանանահայ մամուլը 2002ին, Երևան, 2004, 47 էջ. 99930-4-293-5

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։