«Մատրասի Խմբակ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ oգտվելով ԱՎԲ
Չ արեւմտահայերէն յօդուածներուն բարելաւման նպատակով oգտվելով ԱՎԲ
Տող 16. Տող 16.
Մատրասի խմբակի լուսաւորական եւ ազգային-ազատագրական գաղափարները շատ դէպքերու կը կրեն ուդոբիական բնութ, քանի որ իրական հող չունէին ժամանակի հայ իրականութեան մեջ։
Մատրասի խմբակի լուսաւորական եւ ազգային-ազատագրական գաղափարները շատ դէպքերու կը կրեն ուդոբիական բնութ, քանի որ իրական հող չունէին ժամանակի հայ իրականութեան մեջ։


== Տես նաեւ ==
== Տե՛ս նաեւ ==


* [[Մադրասի հայկական տպագրություն|Մատրասի հայկական տպագրութիւն]]
* [[Մադրասի հայկական տպագրություն|Մատրասի հայկական տպագրութիւն]]

12:57, 30 Ապրիլ 2016-ի տարբերակ

Կաղապար:ԱՀ Մատրասի Խմբակ, հայ գրական-քաղաքական կազմակերպութիւն։ Ստեղծուած է 1770-ական թուականներուն, Հնդկաստանի Մադրաս քաղաքի՝ որպէս անմիջական արդիւնք հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ Հովսեփ Էմինի քարոզչութեան։ Կ՛արտահայտէ հայ առեւտրական բուրժուազիայի եւ բուրժուական մտավորականութեան գաղափարախոսութիւնը։

Հայ ժողովրդի մէջ ազատագրական գաղափարներու տարածման, երիտասարդութեանը հայրենի երկիր պատմութեանն ու մշակութային ծանոթացնելու համար անհրաժեշտ էր գրականութիւն ունենալ։ Նման գիրքեր տպագրելու համար հնդկահայ մեծահարուստ Շահամիր Շահամիրեանը 1771 թուականի Մադրաս քաղաքի հիմնումն է հայկական տպարան։

Մադրասի խմբակի ակնառու դեմքերէն էին Մովսես Բաղրամեանը, Շահամիր Շահամիրեանը, Հակոբ Շահամիրեանը եւ այլն։ Մադրասի խմբակի անդամներու աշխարհայացքի վրայ մեծապէս կ՛ազդեն Օսմանյան կայսրութեան ու Պարսկաստանի բռնապետութիւններուն ենթարկուած Հայաստանի ծանր դրութիւնը, ազատագրութեանը հասնելու հայերի ձգտումը, ինչպէս նաեւ եւրոպական լուսավորականութեան գաղափարները։

1772 թուականին լոյս կ՛ընծայէ Մովսես Բաղրամեանի «Նոր տետրակ, որ կոչի յորդորակ» գիրքը։ Իրականութեան մէջ առաջին գիրքն էր, որ կը ներկայացնէ 18-րդ դարի հայ ազատագրական գաղափարախոսութիւնը՝ տոգորուած ազատասիրութեամբ եւ հայրենասիրութեամբ։ 1876 թուականին գիրքը կը թարգմանուի ռուսերէն եւ կը տպագրուի Պեդերզբուրկի մէջ երկու հազար տպաքանակով, այնուհետեւ կը թարգմանուի նաեւ վրացերէն։

Մատրասի խմբակը ինքնակալութեան ու բռնակալութեան քննադատությամբ, կը զարգացնէ սահմանադրական գաղափարներ, ձգտել ապագայ ազատագրուած Հայաստանի մէջ ստեղծել բուրժուական հանրապետութիւն (հակառակ դէպքի՝ գոնէ սահմանադրական միապետութիւն), քարոզել ֆեոդալական կարգերու վերացում եւ հայկական պետականութեան վերածնունդը կապել Ռուսաստանի օգնութեան հետ։

Բացի «Նոր տետրակ, որ կոչի յորդորակ» գրքին Մադրասի խմբակի կ՛ստեղծէ հայ քաղաքական գրականութեան այնպիսի գլուխգործոցներ, «Որոգայթ փառաց» երկը, ինչպես նաեւ 1780ական թուականների ռուսական կառավարութեանը ներկայացուած «Հայ-ռուս դաշնակցային պայմանագրի» նախագիծը։ Կը քննադատեն Հայոց եկեղեցին, որ իր քարոզչութեամբ եւ չարին չդիմադարձելու կոչով հայ ժողովուրդին փաստօրէն կը զրկէ դիմադրական կորովից։ Դրել են լուսավորութեան տարածման եւ ազգային ինքնագիտակցութեան արթնացման հրատապ հարցը, փորձել ուրվագծել Հայաստանի ապագա պետական կարգը եւ Ռուսաստանի հետ ունենալիք փոխհարաբերութիւնների բնոյթը։

Ռուսաստանի հովանու տակ հայկական պետականութիւնը վերականգնելու՝ 20 հոդվածի բաղկացած նախագիծ կը կազմէր Շահամիր Շահամիրեանը։ Այս նախագծով Ռուսաստանի օգնութեամբ ազատագրուած Հայաստանը պէտք է հռչակուէր հանրապետութիւն՝ խորդրդարանական կարգով։ Հայաստանի 20 տարի ժամկետով պէտք է մնար 6000 ռուսական զորք։ Այս ծրագիրը ներկայացվել է ռուսական կառավարութեանը, սակայն իշխանութիւնների կողմից բաւարար ուշադրութեան չեն արժանացել ու չեն քննարկվել։

Մատրասի խմբակի լուսաւորական եւ ազգային-ազատագրական գաղափարները շատ դէպքերու կը կրեն ուդոբիական բնութ, քանի որ իրական հող չունէին ժամանակի հայ իրականութեան մեջ։

Տե՛ս նաեւ

Գրականութիւն

11-րդ դասարանի հայոց պատմութեան դասագիրք, Երեւան 2010

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 

Կատեգորիա:Հայկական սփյուռքի կազմակերպություններ Կատեգորիա:Հայերը Հնդկաստանում