«Կասպիական Արշաւանք» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ խմբագրում Յաջորդ խմբագրում →

Content deleted Content added

ՏեսողականԵլատեքստ

Գծային

16:37, 3 Օգոստոս 2016-ի տարբերակ

Կաղապար:ԱՀ

Կաղապար:Տեղեկաքարտ Ճակատամարտ (արեւմտահայերէն)

Պետրոս Ա-ի կասպիական արշաւանք (ռուս.՝ Персидский поход, պարս․՝ جنگ ایران و روس), Ռուսական կայսրութեան նախաձեռնութեամբ կազմակերպուած արշաւանք է Կասպից ծովու առափնեայ շրջաններուն մէջ հաստատուելու համար^[1]։ 1715-ին Պետրոս Ա.-ը Ա.Վոլինսկիի գլխաւորութեամբ դեսպաններ կ՛ուղղարկէ Պարսկաստան։ Անոր հանձնարարուած էր հանգամանօրէն ուսումնասիրել երկրին մէջ տիրող դրութիւնը եւ տեղեկութիւններ հաւաքել Պարսկաստանի տիրապետութեան տակ գտնուող ժողովուրդներու մասին։ Հայ ժողովուրդի քաղաքական ու տնտեսական վիճակի մասին աւելի մանրամասն տեղեկութիւններ ստանալու նպատակով Հայաստան ուղարկուեցաւ Ռուսաստանի մէջ Իսրայէլ Օրիի գործի շարունակող Մինաս վարդապետ Տիգրանեանը։

Պարսկաստանի Իրավիճակը

XVIII դարու առաջին երկու տասնամեակներուն Պարսկաստանի մէջ դրութիւնը կը շարունակէր վատթարանալ։ Պարսկական լուծի տակ գտնուող ժողովուրդները, որոնց մէջ նաեւ հայերը, հարմար առիթ կը փնտրէին Պարսից լուծը թոթափելու համար։ Զէնքի ուժով զանոնք հնազանդ պահելու փորձերը այլեւս չէին յաջողեր։ Պարսկաստանի դէմ առաւել եռանդուն կը գործէր Աֆղանիստանը ։ 1722-ին աֆղանները գրաւեցին երկրի մայրաքաղաք Սպահանը։

Արշաւանքի սկիզբը

Հիւսիսային պատերազմի աւարտէն ետք Պետրոս Ա.-ը ձեռնամուխ եղաւ Կասպից ծովու արեւմտեան երկրամասերու գրաւմանը։ Պարսից շահին ապստամբութենէն պաշտպանելու պատրուարքով Պետրոս Ա.-ը 1772-ին արշաւանք կը կազմակերպէ Անդրկովկաս։ Դերբենտը գրաւելէ ետք Պետրոս Ա.-ը, սակայն, անակնկալօրէն կը վերադառնայ Աստրախան` զօրքերու առաջխաղացումը դէպի Կասպից ծովու հարաւային ափերը յետաձգելով յաջորդ տարուան։

Հայ-վրացական համագործակցութիւնը

Պարսկաստանի մէջ սկսած խառնակութիւններու ժամանակ Վրաստանի ազատագրման նպատակով ապստամբութեան նախապատրաստութիւններ կը տեսնէր վրաց թագաւոր Վախթանգ Զ.-ը։ Ան բանակցութիւններ կը վարէր ցարական կառավարութեան հետ` Ռուսաստանի օժանդակութիւն ստանալու համար։ Վրաց թագաւորը, իր հերթին, այդ ամէնուն մասին յայտնած էր Արցախի հայ ազատագրական ուժերուն ու առաջարկած էր համատեղ հանդէս գալ պարսից լուծի դէմ։

Հայ ազատագրական պայքարի առաջնորդները նման իրավիճակի մէջ չէին կ՛րնար անտարբեր մնալ։ Ազատագրական պայքարը կազմակերպելու համար Վրաստանէն հայ կամաւորներու ջոկատով Սիւնիք մեկնեցաւ Դաւիթ-Բէկը։ Գանձասարի կաթողիկոս Եսայի Հասան-Ջալալեանի կոչով մօտ 10.000 միացեալ զօրաբանակով հայ մելիքներն ու հրամանատարները Գանձակի մօտ գտնուող Չոլաք վայրը^{[աղբիւրի կարիք ունի]}։ Անոնք Վախթանգ Զ.-ի բանակի հետ ռուսասկան զօրքերու ժամանելուն կը սպասէին։ Մօտ երկու ամիս սպասելէ ետք՝ 1722 թվականի աշնանը, լուր ստացաւ Պետրոս Ա.-ի Դերբենտէն վերադառնալու եւ արշաւանքը հետաձգելու մասին։ Վրացական զօրքերը վերադարձան Թիֆլիս։ Հայկական ուժերը, տուն դառնալով, ձեռնամուխ եղան Արցախի ինքնապաշտպանութեան կազմակերպմանը։

Տես նաեւ

Ռուսաստանի պատերազմների ցանկ

Արտաքին յղումներ

Աղբիւրներ

Ա.Մելքոնեան, Ա.Սիմոնեան, Ա. Նազարեան, Հ.Մուրադեան, «Հայոց պատմութիւն, Նոր դարեր», 8-րդ դասարան, Զանգակ հրատարակչութիւն, Երեւան, 2013

Ծանօթագրութիւններ

↑ Պետրոս I-ի մասին

Կաղապար:Արտաքին հղումներ

Կատեգորիա:Ռուս-պարսկական պատերազմներ (արւմտ.) Կատեգորիա:Պետրոս Ա. (արւմտ.)

[1] Պետրոս I-ի մասին

[1]

@@ Տող 34. / Տող 34. @@
 }}
 [[Պատկեր:Peter der-Grosse 1838.jpg|170px|մինի|աջից|Պետրոս Ա.]]
-'''Պետրոս Ա-ի կասպիական արշաւանք''' ({{lang-ru|Персидский поход}}, {{lang-fa|جنگ ایران و روس}}), [[Ռուսական Կայսրութիւն|Ռուսական կայսրութեան]] նախաձեռնութեամբ կազմակերպուած արշաւանք է [[Կասպից ծով (արեւմտահայերէն)|Կասպից ծովու]] առափնեայ շրջաններուն մէջ հաստատուելու համար<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/453644/Peter-I Պետրոս I-ի մասին]</ref>։ [[1715]]-ին [[Պետրոս Ա.]]-ը Ա.Վոլինսկիի գլխաւորութեամբ դեսպաններ կ՛ուղղարկէ [[Պարսկաստան (արեւմտահայերէն)|Պարսկաստան]]։ Անոր հանձնարարուած էր հանգամանօրէն ուսումնասիրել երկրին մէջ տիրող դրութիւնը եւ տեղեկութիւններ հաւաքել Պարսկաստանի տիրապետութեան տակ գտնուող ժողովուրդներու մասին։ Հայ ժողովուրդի քաղաքական ու տնտեսական վիճակի մասին աւելի մանրամասն տեղեկութիւններ ստանալու նպատակով Հայաստան ուղարկուեցաւ [[Ռուսաստան (արեւմտահայերէն)|Ռուսաստանի]] մէջ [[Իսրայէլ Օրի|Իսրայէլ Օրիի]] գործի շարունակող Մինաս վարդապետ Տիգրանեանը։
+'''Պետրոս Ա-ի կասպիական արշաւանք''' ({{lang-ru|Персидский поход}}, {{lang-fa|جنگ ایران و روس}}), [[Ռուսական Կայսրութիւն|Ռուսական կայսրութեան]] նախաձեռնութեամբ կազմակերպուած արշաւանք է [[Կասպից ծով (արեւմտահայերէն)|Կասպից ծովու]] առափնեայ շրջաններուն մէջ հաստատուելու համար<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/453644/Peter-I Պետրոս I-ի մասին]</ref>։ [[1715]]-ին [[Պետրոս Ա.]]-ը Ա.Վոլինսկիի գլխաւորութեամբ դեսպաններ կ՛ուղղարկէ [[Պարսկաստան (արեւմտահայերէն)|Պարսկաստան]]։ Անոր հանձնարարուած էր հանգամանօրէն ուսումնասիրել երկրին մէջ տիրող դրութիւնը եւ տեղեկութիւններ հաւաքել Պարսկաստանի տիրապետութեան տակ գտնուող ժողովուրդներու մասին։ Հայ ժողովուրդի քաղաքական ու տնտեսական վիճակի մասին աւելի մանրամասն տեղեկութիւններ ստանալու նպատակով Հայաստան ուղարկուեցաւ [[Ռուսաստան (արեւմտահայերէն)|Ռուսաստանի]] մէջ [[Իսրայէլ Օրի]]ի գործի շարունակող Մինաս վարդապետ Տիգրանեանը։
 == Պարսկաստանի Իրավիճակը ==
 [[Պատկեր:Vakhtang VI (European clothes).jpg|170px|մինի|աջից|Վախթանգ Զ.]]
-XVIII դարու առաջին երկու տասնամեակներուն [[Պարսկաստան (արեւմտահայերէն)|Պարսկաստանի]] մէջ դրութիւնը կը շարունակէր վատթարանալ։ Պարսկական լուծի տակ գտնուող ժողովուրդները, որոնց մէջ նաեւ հայերը, հարմար առիթ կը փնտրէին Պարսից լուծը թոթափելու համար։ Զէնքի ուժով զանոնք հնազանդ պահելու փորձերը այլեւս չէին յաջողեր: [[Պարսկաստան (արեւմտահայերէն)|Պարսկաստանի]] դէմ առաւել եռանդուն կը գործէր [[Աֆղանիստան]]ը ։ [[1722]]-ին աֆղանները գրաւեցին երկրի մայրաքաղաք Սպահանը։
+XVIII դարու առաջին երկու տասնամեակներուն [[Պարսկաստան (արեւմտահայերէն)|Պարսկաստանի]] մէջ դրութիւնը կը շարունակէր վատթարանալ։ Պարսկական լուծի տակ գտնուող ժողովուրդները, որոնց մէջ նաեւ հայերը, հարմար առիթ կը փնտրէին Պարսից լուծը թոթափելու համար։ Զէնքի ուժով զանոնք հնազանդ պահելու փորձերը այլեւս չէին յաջողեր։ [[Պարսկաստան (արեւմտահայերէն)|Պարսկաստանի]] դէմ առաւել եռանդուն կը գործէր [[Աֆղանիստան]]ը ։ [[1722]]-ին աֆղանները գրաւեցին երկրի մայրաքաղաք Սպահանը։
 == Արշաւանքի սկիզբը ==
-[[Հիւսիսային պատերազմ]]ի աւարտէն ետք [[Պետրոս Ա. (արեւմտահայերէն)|Պետրոս Ա.]]-ը ձեռնամուխ եղաւ [[Կասպից ծով (արեւմտահայերէն)|Կասպից ծովու]] արեւմտեան երկրամասերու գրաւմանը։ Պարսից [[Շահ (արեւմտահայերէն)|շահին]] ապստամբութենէն պաշտպանելու պատրուարքով Պետրոս Ա.-ը [[1772]]-ին արշաւանք կը կազմակերպէ Անդրկովկաս։ Դերբենտը գրաւելէ ետք  [[Պետրոս Ա. (արեւմտահայերէն)|Պետրոս Ա.]]-ը, սակայն, անակնկալօրէն կը վերադառնայ [[Աստրախան (արեւմտահայերէն)|Աստրախան]]` զօրքերու առաջխաղացումը դէպի [[Կասպից ծով (արեւմտահայերնէ)|Կասպից ծովու]] հարաւային ափերը յետաձգելով յաջորդ տարուան։
+[[Հիւսիսային պատերազմ]]ի աւարտէն ետք [[Պետրոս Ա. (արեւմտահայերէն)|Պետրոս Ա.]]-ը ձեռնամուխ եղաւ [[Կասպից ծով (արեւմտահայերէն)|Կասպից ծովու]] արեւմտեան երկրամասերու գրաւմանը։ Պարսից [[Շահ (արեւմտահայերէն)|շահին]] ապստամբութենէն պաշտպանելու պատրուարքով Պետրոս Ա.-ը [[1772]]-ին արշաւանք կը կազմակերպէ Անդրկովկաս։ Դերբենտը գրաւելէ ետք [[Պետրոս Ա. (արեւմտահայերէն)|Պետրոս Ա.]]-ը, սակայն, անակնկալօրէն կը վերադառնայ [[Աստրախան (արեւմտահայերէն)|Աստրախան]]` զօրքերու առաջխաղացումը դէպի [[Կասպից ծով (արեւմտահայերնէ)|Կասպից ծովու]] հարաւային ափերը յետաձգելով յաջորդ տարուան։
 == Հայ-վրացական համագործակցութիւնը ==
 [[Պատկեր:Kapan. Monument to David Bek.jpg|220px|մինի|աջից|Դաւիթ Բէկի արձանը]]
-[[Պարսկաստան (արեւմտահայերէն)|Պարսկաստանի]] մէջ սկսած խառնակութիւններու ժամանակ [[Վրաստան (արեւմտահայերէն)|Վրաստանի]] ազատագրման նպատակով ապստամբութեան նախապատրաստութիւններ կը տեսնէր վրաց թագաւոր [[Վախթանգ Զ.]]-ը։ Ան բանակցութիւններ կը վարէր ցարական կառավարութեան հետ` [[Ռուսաստան (արեւմտահայերէն)|Ռուսաստանի]] օժանդակութիւն ստանալու համար։ Վրաց թագաւորը, իր հերթին, այդ ամէնուն մասին յայտնած էր [[Արցախ Հանրապետութիւն |Արցախի]] հայ ազատագրական ուժերուն ու առաջարկած էր համատեղ հանդէս գալ պարսից լուծի դէմ։
+[[Պարսկաստան (արեւմտահայերէն)|Պարսկաստանի]] մէջ սկսած խառնակութիւններու ժամանակ [[Վրաստան (արեւմտահայերէն)|Վրաստանի]] ազատագրման նպատակով ապստամբութեան նախապատրաստութիւններ կը տեսնէր վրաց թագաւոր [[Վախթանգ Զ.]]-ը։ Ան բանակցութիւններ կը վարէր ցարական կառավարութեան հետ` [[Ռուսաստան (արեւմտահայերէն)|Ռուսաստանի]] օժանդակութիւն ստանալու համար։ Վրաց թագաւորը, իր հերթին, այդ ամէնուն մասին յայտնած էր [[Արցախ Հանրապետութիւն|Արցախի]] հայ ազատագրական ուժերուն ու առաջարկած էր համատեղ հանդէս գալ պարսից լուծի դէմ։
 Հայ ազատագրական պայքարի առաջնորդները նման իրավիճակի մէջ չէին կ՛րնար անտարբեր մնալ։ Ազատագրական պայքարը կազմակերպելու համար [[Վրաստան (արեւմտահայերէն)|Վրաստանէն]] հայ կամաւորներու ջոկատով Սիւնիք մեկնեցաւ Դաւիթ-Բէկը։ Գանձասարի կաթողիկոս Եսայի Հասան-Ջալալեանի կոչով մօտ 10.000 միացեալ զօրաբանակով հայ մելիքներն ու հրամանատարները [[Գանձակ (արեւմտահայերէն)|Գանձակի]] մօտ գտնուող Չոլաք վայրը{{փաստ}}։ Անոնք [[Վախթանգ Զ.]]-ի բանակի հետ ռուսասկան զօրքերու ժամանելուն կը սպասէին։