«Լէօ Թոլսթոյ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added

Գծային

10:39, 22 Հոկտեմբեր 2015-ի տարբերակ

Լեւ Նիքոլայ Թոլսթոյ^{[Ն 1]} (ռուս.՝ Лев Никола́евич Толсто́й, 16 Օգոստոս 1828 - 7 Նոյեմբեր 1910), ռուս եւ համաշխարհային խոշորագոյն գրողներէն ու մտածողներէն մէկը, 1854-1855 թուականներու Սեւասթոփոլի, Ղրիմի թերակղզի (անգլ.՝ Sevastopol - The Crimean Peninsula) պաշտպանութեան մասնակից։ Լուսաւորական, հրապարակախօս, կրօնական մտածող, որուն հեղինակաւոր կարծիքը առաջացուցած է կրօնաբարոյական նոր հոսանք՝ թոլսթոյականութիւն։ Կայսերական Գիտութիւններու ակադեմիայի թղթակից-անդամ (1873), «պելեթրիսէիքայի» «belletrist» (այսինքն՝ գեղարուեստական արձակ գրականութիւն - Ֆրանս.՝ ՝ Belles-lettres . անգլ.՝belletrist) պատուաւոր ակադեմիկոս (1900)^[1]։

Դեռ կենդանութեան օրերուն, որպէս ռուս գրականութեան գագաթ ճանչցուած գրող^[2], Լեւ Թոլսթոյի արուեստը նշանաւորուեցաւ ռուսական եւ համաշխարհային ռէալիզմի (այսինքն՝ իրապաշտութիւն, անգլ.՝ realism) զարգացման նոր փուլը՝ իւրայատուկ կամուրջ դառնալով 19-րդ դարուն դասական վէպի եւ 20-րդ դարուն գրականութեան աւանդոյթներուն միջեւ։ Լեւ Թոլսթոյը հսկայական ազդեցութիւն ունեցաւ եւրոպական հումանիզմի եղափոխութեան (այսինքն Եւրոպական մարդկայնապաշտութեան բարեշրջութիւնը, աճումը - անգլ.՝European Humanism Evolution) , ինչպէս նաեւ՝ համաշխարհային գրականութեան ռէալիստական (այսինքն՝ իրապաշտական) աւանդոյթներուն զարգացման վրայ։ Լեւ Թոլսթոյի ստեղծագործութիւնները բազմիցս շարժանկարի վերածուելով ցուցադրուած են եւ բեմականացուած են ԽՍՀՄ-ի եւ արտասահմանի մէջ, իրեն թատրերգութիւնները (անգլ.՝ plays) բեմադրուած են աշխարհի բեմերուն վրայ^[2]։

Առաւել յայտնի են Թոլսթոյի այնպիսի ստեղծագործութիւններ, ինչպիսիք են՝ «Պատերազմ Եւ Խաղաղութիւն» «War and Peace» , «Աննա Քարենինա» «Anna Karenina», «Յարութիւն» վէպերը, «Մանկութիւն» «Childhood», «Պատանեկութիւն» «Boyhood», «Երիտասարդութիւն» «Youth» ^{[Ն 2]}ինքնակենսագրական եռագրութիւնը^[3]^[2] (այսինքն՝ եռամաս թատերախաղ - անգլ.՝ Trilogy), «Քազաքներ» «The Cossacks», «Իւան Իլյիչի մահը» «The Death of Ivan Ilyich», «Քրեյցերեան Սոնաթ» «The Kreutzer Sonata», «Հաճի Մուրատ» «Hadji Murad» վիպակները, «Սեւասթոփոլեան Պատմութիւններ» «Sevastopol Sketches» ակնարկներու շարքը, «Կենդանի Դիակ» եւ «Խաւարի Իշխանութիւն» թատերախաղերը (անգլ.՝ drama), «Խոստովանութիւն» «A Confession», եւ «Ո՞րն Է Իմ Հաւատքը» ինքնակենսագրական կրօնափիլիսոփայական ստեղծագործութիւնները եւայլն։

Ծագում

Ինչպէս կը նշեն յայտնի աղբիւրներ 1351 թուականէն՝ ան ծագում ունէր ազնուական ընտանիքէն։ Հօր կողմէն անոր նախնիներէն էր կոմս Պետրոս Անտրէի Թոլսթոյը, որ յայտնի է արքայազուն Ալեքսէյ Պետրոսի հետաքննութեան մէջ իր ունեցած դերով, որուն համար ալ ան նշանակուեցաւ «Գաղտնի գրասենեակ»ի ղեկավարը^[4]։ Պետրոս Անտրէեւիչի թոռան՝ Իլիա Անտրէեւիչի նկարագրութիւնը տրուած է Թոլսթոյի «Պատերազմ եւ Խաղաղութիւն» ստեղծագործութեան մէջ, ուր կը մարմնաւորէ բարեհոգի կոմս Ռոսթովին։ Իլիա Անտրէեւիչի տղան՝ Նիքոլայ Անտրէեւիչ Թոլսթոյը (1794-1837) Լեւ Նիքոլաեւիչ Թոլսթոյին հայրն էր։ Լեւ Թոլսթոյի հայրը որոշ կենսագրական եւ բնաւորութեան գիծերով նմանութիւններ ունէր Նիքոլայի հօրը՝ Նիքոլայ Ռոստովին «Մանկութիւն» (Childhood) եւ «Պատանեկութիւն» (Boyhood) ստեղծագործութիւններուն մէջ եւ փոքր մաս մըն ալ «Պատերազմ եւ Խաղաղութիւն» (War and Peace) ստեղծագործութեան մէջ։ Բայց իրական կեանքին մէջ ան տարբեր էր Նիքոլայ Ռոսթովէն ոչ միայն լաւ կրթութեամբ, այլ եւ համոզմունքներով, որոնք չէին թոյլատրեր ծառայել Նիքոլայ Առաջինին։ Ան մասնակցած է Ռուսաստանի կողմէն Նափոլէոնի դէմ կազմակերպուած Ռուսաստանի արտասահմանեան բանակի արշաւանքին, միեւնոյն ժամանակ մասնակցեր է նաեւ Լէյփզիկի «Ժողովուրդներու Պայքարին», կալանուելով ֆրանսացիներուն կողմէն, սակայն կրցած է փախուստի դիմել եւ հաշտութիւն կնքուելէն ետք պաշտօնաթող եղած է Փաւլոկրատեան գուսարական գունդին գնդապետի աստիճանով։ Անմիջապէս պաշտօնէն հեռանալէն ետք ստիպուած եղաւ անցնիլ ծառայողական աշխատանքի, որպէսզի հօր՝ Կազանի (Kazan -Volga region) նահանգապետին պարտքերուն պատճառով երկար ժամանակով չբանտարկուի, որ մահացած էր պաշտօնի չարաշահման համար կիրառուած հետաքննութեան ընթացքին։ Հօր բացասական կերպարը օգնեց, որ Նիքոլայ Իլյիչին ընտրէ իր կեանքի իտէալը․ անկախ անձնական կեանք՝ ընտանեկան երջանկութեամբ^[5]։ Որպէսզի կարգի բերէ իր գործերը Նիքոլայ Իլյիչը (ինչպես Նիքոլայ Ռոստովը) ամուսնացաւ ո՛չ այնքան երիտասարդ իշխանուհի՝ Մարիա Նիքոլայեւնայի հետ, 1822 թուականին, եւ ան Վոլքոնսքիներու տոհմէն էր․ ամուսնութիւնը յաջողեցաւ։ Անոնք ունեցան հինգ երեխայ՝ Նիքոլայ (1823-1860), Սերգէյ (1826-1904), Տմիթրի (1827-1856), Լեւ եւ Մարիա (1830-1912)։

Լեւ Թոլսթոյի մօր մեծ հայրը եկատերինեան սպայ էր՝ Նիքոլայ Սերգէեւիչ Վոլքոնսքին, քանի մը նմանութիւններ ունէր դաժան ծերուկ Պոլքոնսքի իշխանին հետ «Պատերազմ եւ Խաղաղութիւն» (War and Peace) ստեղծագործութեան մէջ^[6]։ Լեւ Թոլսթոյի մայրը որոշ դրուագներուն նման է Իշխանուհի Մարիային՝ կրկին «Պատերազմ եւ Խաղաղութիւն»-էն, որ հիանալի պատմասաց էր։

Բացի Վոլքոնսքիներէն, Լեւ Թոլսթոյը բարեկամական կապեր ունէր նաեւ այլ ազնուական ընտանիքներու հետ, ինչպէս Կորչաքովները, Թրուպեցքիները եւ այլք։

Ծանօթագրութիւններ

↑ ։
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 БСЭ, 1977
↑ Մէջբերման սխալ՝ Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named ЭСБЕ
↑ Անատոլի Շիկման «Պատմական գործիչներ․ Կենսագրական տեղեկատու», Մոսկվա, 1997, էջ 896
↑ Նինա Նիկիտինա «Լև Տոլստոյի առօրյան Յասնայա Պոլյանայում», Մոսկվա, 2007, էջ 113
↑ Վոլկոնսկիներ «Ռազմական հանրագիտարան», 1912թ, հատոր 7, էջ 329

Կատեգորիա:Ռուս արձակագիրներ (արւմտ․) Կատեգորիա:Մանկագիրներ այբբենական կարգով Կատեգորիա:1828 ծնունդներ (արւմտ․) Կատեգորիա:28 Օգոստոսի ծնածներ Կատեգորիա:Պոլիգլոտներ Կատեգորիա:1910 մահեր (արւմտ․) Կատեգորիա:7 Նոյեմբերի մահացածներ
Մէջբերման սխալ՝ <ref> tags exist for a group named "Ն", but no corresponding <references group="Ն"/> tag was found

[Кольер-2] ։

[БСЭ—1977——-3] 2,0 ^2,1 ^2,2 БСЭ, 1977

[ЭСБЕ-5] Մէջբերման սխալ՝ Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named ЭСБЕ

[6] Անատոլի Շիկման «Պատմական գործիչներ․ Կենսագրական տեղեկատու», Մոսկվա, 1997, էջ 896

[Никитина-7] Նինա Նիկիտինա «Լև Տոլստոյի առօրյան Յասնայա Պոլյանայում», Մոսկվա, 2007, էջ 113

[8] Վոլկոնսկիներ «Ռազմական հանրագիտարան», 1912թ, հատոր 7, էջ 329

[Ն 1]

[1]

[2]

[Ն 2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Տող 8. / Տող 8. @@
 Առաւել յայտնի են Թոլսթոյի այնպիսի ստեղծագործութիւններ, ինչպիսիք են՝ «Պատերազմ Եւ Խաղաղութիւն» «War and Peace» , «Աննա Քարենինա» «Anna Karenina», «Յարութիւն» վէպերը, «Մանկութիւն» «Childhood», «Պատանեկութիւն» «Boyhood», «Երիտասարդութիւն» «Youth» <ref group="Ն">Ինքը՝ Տոլստոյը, իր վեպի գաղափարն ավելի լայն էր տեսնում, քան պարզապես ինքնակենսագրական ստեղծագործություն</ref>ինքնակենսագրական եռագրութիւնը<ref name="ЭСБЕ" />{{sfn|БСЭ|1977|}} (այսինքն՝  եռամաս թատերախաղ - անգլ.՝ Trilogy), «Քազաքներ» «The Cossacks», «Իւան Իլյիչի մահը» «The Death of Ivan Ilyich», «Քրեյցերեան Սոնաթ» «The Kreutzer Sonata», «Հաճի Մուրատ» «Hadji Murad» վիպակները, «Սեւասթոփոլեան Պատմութիւններ»  «Sevastopol Sketches»  ակնարկներու շարքը, «Կենդանի Դիակ» եւ «Խաւարի Իշխանութիւն» թատերախաղերը  (անգլ.՝ drama), «Խոստովանութիւն» «A Confession», եւ «Ո՞րն Է Իմ Հաւատքը» ինքնակենսագրական կրօնափիլիսոփայական ստեղծագործութիւնները եւայլն։
+=== Ծագում ===
+Ինչպէս կը նշեն յայտնի աղբիւրներ 1351 թուականէն՝ ան ծագում ունէր ազնուական ընտանիքէն։ Հօր կողմէն անոր նախնիներէն էր կոմս Պետրոս Անտրէի Թոլսթոյը, որ յայտնի է արքայազուն Ալեքսէյ Պետրոսի հետաքննութեան մէջ իր ունեցած դերով, որուն  համար ալ ան  նշանակուեցաւ «Գաղտնի գրասենեակ»ի ղեկավարը<ref>[http://www.hrono.ru/biograf/bio_t/tolstoi-pa.php Անատոլի Շիկման «Պատմական գործիչներ․ Կենսագրական տեղեկատու», Մոսկվա, 1997, էջ 896]</ref>։ Պետրոս Անտրէեւիչի թոռան՝ Իլիա Անտրէեւիչի նկարագրութիւնը տրուած է Թոլսթոյի «Պատերազմ եւ Խաղաղութիւն» ստեղծագործութեան մէջ, ուր կը մարմնաւորէ  բարեհոգի կոմս Ռոսթովին։ Իլիա Անտրէեւիչի տղան՝ Նիքոլայ Անտրէեւիչ Թոլսթոյը (1794-1837) Լեւ Նիքոլաեւիչ Թոլսթոյին հայրն էր։ Լեւ Թոլսթոյի հայրը որոշ կենսագրական եւ բնաւորութեան գիծերով  նմանութիւններ ունէր Նիքոլայի հօրը՝ Նիքոլայ Ռոստովին «Մանկութիւն» (Childhood) եւ «Պատանեկութիւն»  (Boyhood) ստեղծագործութիւններուն մէջ եւ փոքր մաս մըն ալ  «Պատերազմ եւ Խաղաղութիւն» (War and Peace) ստեղծագործութեան մէջ։ Բայց իրական կեանքին մէջ ան տարբեր էր Նիքոլայ Ռոսթովէն ոչ միայն լաւ կրթութեամբ, այլ եւ համոզմունքներով, որոնք չէին թոյլատրեր ծառայել Նիքոլայ Առաջինին։ Ան մասնակցած է  [[Ռուսաստան (արեւմտահայերէն)|Ռուսաստան]]ի կողմէն [[ Նափոլէոն Պոնափարթ|Նափոլէոն]]ի դէմ կազմակերպուած Ռուսաստանի արտասահմանեան բանակի արշաւանքին, միեւնոյն ժամանակ մասնակցեր է նաեւ [[Լէյփզիկ]]ի «Ժողովուրդներու Պայքարին», կալանուելով ֆրանսացիներուն կողմէն, սակայն կրցած է փախուստի դիմել եւ հաշտութիւն կնքուելէն ետք պաշտօնաթող եղած է Փաւլոկրատեան գուսարական գունդին գնդապետի աստիճանով։ Անմիջապէս պաշտօնէն հեռանալէն ետք ստիպուած եղաւ անցնիլ ծառայողական աշխատանքի, որպէսզի հօր՝ Կազանի (Kazan -Volga region)  նահանգապետին պարտքերուն պատճառով երկար ժամանակով չբանտարկուի, որ մահացած էր պաշտօնի չարաշահման համար  կիրառուած հետաքննութեան ընթացքին։ Հօր բացասական կերպարը օգնեց, որ Նիքոլայ Իլյիչին ընտրէ իր կեանքի իտէալը․ անկախ անձնական կեանք՝ ընտանեկան երջանկութեամբ<ref name="Никитина">[http://www.booksss.ru/n/book/192196-278006.html#.UV_ZtZZP-3U Նինա Նիկիտինա «Լև Տոլստոյի առօրյան Յասնայա Պոլյանայում», Մոսկվա, 2007, էջ 113]</ref>։ Որպէսզի կարգի բերէ իր գործերը Նիքոլայ Իլյիչը (ինչպես Նիքոլայ Ռոստովը) ամուսնացաւ ո՛չ այնքան երիտասարդ իշխանուհի՝ Մարիա Նիքոլայեւնայի հետ, 1822 թուականին, եւ ան  Վոլքոնսքիներու տոհմէն էր․ ամուսնութիւնը յաջողեցաւ։ Անոնք  ունեցան հինգ երեխայ՝ Նիքոլայ (1823-1860), Սերգէյ (1826-1904), Տմիթրի (1827-1856), Լեւ եւ Մարիա (1830-1912)։
+Լեւ Թոլսթոյի մօր մեծ հայրը  եկատերինեան սպայ էր՝ Նիքոլայ Սերգէեւիչ Վոլքոնսքին, քանի մը  նմանութիւններ ունէր դաժան ծերուկ Պոլքոնսքի իշխանին հետ «Պատերազմ եւ Խաղաղութիւն» (War and Peace) ստեղծագործութեան մէջ<ref>[http://slovari.yandex.ru/~книги/Военная%20энциклопедия/Волконские,%20князья/ Վոլկոնսկիներ «Ռազմական հանրագիտարան», 1912թ, հատոր 7, էջ 329]</ref>։ Լեւ Թոլսթոյի մայրը որոշ դրուագներուն նման է Իշխանուհի Մարիային՝ կրկին «Պատերազմ եւ Խաղաղութիւն»-էն, որ հիանալի պատմասաց էր։
+Բացի Վոլքոնսքիներէն, Լեւ Թոլսթոյը  բարեկամական կապեր ունէր նաեւ այլ ազնուական ընտանիքներու հետ, ինչպէս Կորչաքովները, Թրուպեցքիները եւ այլք։
 == Ծանօթագրութիւններ ==